Κατάρ-Σαουδική Αραβία, μια κρίση 22 ετών με στόχο την ανεξαρτησία που εξελίχθηκε σε μάχη για την κυριαρχία στον αραβικό κόσμο

Κατάρ-Σαουδική Αραβία, μια κρίση 22 ετών με στόχο την ανεξαρτησία που εξελίχθηκε σε μάχη για την κυριαρχία στον αραβικό κόσμο
A falcon flies towards a falconer's hand during the Qatar International Falcon and Hunting festival in Dakhira, north of Doha February 6, 2010. REUTERS/Fadi Al-Assaad (QATAR - Tags: ANIMALS SOCIETY)
A falcon flies towards a falconer's hand during the Qatar International Falcon and Hunting festival in Dakhira, north of Doha February 6, 2010. REUTERS/Fadi Al-Assaad (QATAR - Tags: ANIMALS SOCIETY)
Fadi Al-Assaad / Reuters

«Φανταστείτε πως αυτή τη στιγμή δεν βρίσκεστε μπροστά στον υπολογιστή σας...Αντιθέτως, κάθεστε στο θρόνο του Κατάρ, του μικροσκοπικού κράτους στον Περσικό Κόλπο. Βρισκόμαστε στο έτος 1995. Το όνομά σας είναι Χαμαντ μπιν Καλιφά αλ Θάνι, και έχετε μόλις καταλάβει το θρόνο από τον πατέρα σας μετά από ένα αιματηρό πραξικόπημα και τώρα είστε ο εμίρης της χώρας.

Τόσο εσείς όσο και το κράτος σας αντιμετωπίζετε ένα πρόβλημα που αντιμετωπίζουν συχνά οι μικρές χώρες. Έχετε έναν γείτονα, τη Σαουδική Αραβία, που είναι πολύ μεγαλύτερος και ισχυρότερος από εσάς. Αυτός ο γείτονας σας αντιμετωπίζει ως ένα όχι και πολύ ανεξάρτητο κράτος και περισσότερο ως μια de facto επαρχία. Σίγουρα όχι ως κυρίαρχο κράτος. Τι κάνεις; Η στρατηγική του πατέρα σας ήταν να αφήσει τους Σαουδάραβες να κυριαρχήσουν. Αλλά πιστεύετε ότι η χώρα σας πρέπει να σπάσει τα δεσμά του για να είναι ασφαλές. Και βέβαια έχετε μεγαλύτερες φιλοδοξίες από το να είσαστε ένας σαουδάραβας υποτελής. Αναπτύσσετε τον τομέα των εξαγωγών υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) που σύντομα θα αποτελούν το 30% της παγκόσμιας παραγωγής. Εάν είστε σαν τον κ.Καλίφα, στη συνέχεια αρχίζετε τις προσπάθειες για να λύσετε το πρόβλημα με τη Σαουδική Αραβία διασφαλίζοντας την ανεξαρτησία σας με κάθε πρόσφορο μέσο. Και αυτή είναι η αρχή της αντιπαράθεσης Σαουδικής Αραβίας και Κατάρ -που αναδύεται παράλληλα με την βύθιση της Μέσης Ανατολής στο χάος- το αποκορύφωμα της οποίας είναι η κρίση που εκτυλίσσεται αυτή την εβδομάδα».

Με αυτόν τον ευρηματικό τρόπο και με πολύ απλά λόγια, η New York Times, επιχειρούν να εξηγήσουν στο αναγνωστικό τους κοινό την κρίση στις σχέσεις Σαουδικής Αραβίας ενώ στη συνέχεια περνούν σε μια βαθύτερη άλλα καθόλου δυσνόητη ανάλυση των τεκταινόμενων.

Όπως αναφέρει το δημοσίευμα το Κατάρ προσπάθησε να επιτύχει τους στόχους του με δύο παραλλαγές της ίδιας στρατηγικής σκέψης.

Η πρώτη προσπάθειά έγινε τη δεκαετία του 1990 και του 2000, με το Κατάρ να επενδύει στη δημιουργία φιλικών σχέσεων με όσες χώρες και ηγέτες ήταν «ανοιχτοί» απέναντι στο κρατίδιο. Το Κατάρ εγκαινίασε εμπορικές σχέσεις με το Ισραήλ, φιλοξένησε μαι αμερικανική αεροπορική βάση, καλλιέργησε τους δεσμούς του με το Ιράν-το μεγάλο εχθρό της Σαουδικής Αραβίας και έκανε άνοιγμα σε ισλαμιστικές οργανώσεις που δεν ήταν ευπρόσδεκτες στις περισσότερες αραβικές χώρες. Με τον τρόπο αυτό διαχώρισε τη θέση του από το Σαουδική Αραβία. Επίσης, το Κατάρ, ίδρυσε το τηλεοπτικό δίκτυο Al Jazeera, το οποίο και αξιοποίησε για την προβολή πολιτικών ή/και θρησκευτικών δυνάμεων και ομάδων που δεν είχαν «φωνή» στα ΜΜΕ των χωρών όπου δρούσαν εξαιτίας του ελέγχου στον Τύπο. Έτσι, κατά κάποιο τρόπο, έγινε ο ενδιάμεσος κρίκος και το μέσο για την ανάδειξη νέων δυνάμεων που μπορούσαν να διεκδικήσουν την εξουσία.

Φυσικά όλα αυτά προκάλεσε ένταση στις σχέσεις του Κατάρ με τους Σαουδάραβες, οι οποίοι έβλεπαν και βλέπουν την άνοδο του Κατάρ ως απειλή για τη δική τους περιφερειακή ισχύ. Και φυσικά δεν ενθουσιάστηκαν με την φιλοξενία ισλαμιστών στο Κατάρ και την προβολή τους μέσω του Al Jazeera. Εξάλλου η Σαουδική Αραβία βλέπει τους ανεξάρτητους ισλαμιστές ως τη μεγαλύτερη εσωτερική απειλή, όπως άλλωστε οι ηγέτες στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και σε άλλες μοναρχίες του Κόλπου.

Η δεύτερη πιο επιθετική κίνηση από το Κατάρ ήρθε το 2011 χρονιά που σημαδεύτηκε από τα γεγονότα της Αραβικής Άνοιξης (δηλ. το ντόμινο εξεγέρσεων σε αραβικές χώρες) την οποία και στήριξε σε σημαντικό βαθμό. Για το Κατάρ, αυτή ήταν μια ιστορική ευκαιρία για να «σπάσει» η περιφερειακή κυριαρχία της Σαουδικής Αραβίας (οι περισσότεροι Άραβες ηγέτες ήταν σύμμαχοι είχαν τη στήριξη της Σαουδικής Αραβίας) και να αναδειχθεί το ίδιο ως ένας παίχτης με επιρροή στην ευρύτερη περιοχή και στις αραβικές χώρες.

Κάθε φορά που δημιουργείτο ένα κενό εξουσίας, όπως τονίζεται στο δημοσίευμα, το Κατάρ και τη Σαουδική Αραβία έσπευδαν να το αναπληρώσουν. Μερικές φορές αυτό μπορεί να σήμαινε τη στήριξη ανταγωνιστικών πολιτικών φατριών, όπως στην Τυνησία. Σε άλλες περιπτώσεις και χώρες η αντιπαλότητα εξελίχθηκε σε βίαιες συγκρούσεις όπως στη Λιβύη, όπου το Κατάρ και η Σαουδική Αραβία υποστήριζαν αντίθετες πλευρές και τελικά η όλη σύγκρουση κλιμακώθηκε σε εμφύλιο πόλεμο.

Στην Αίγυπτο, το Κατάρ υποστήριξε την Μουσουλμανική Αδελφότητα, η οποία θριάμβευσε στις προεδρικές εκλογές του 2012. Όταν ο στρατός της Αιγύπτου ανέτρεψε τον πρόεδρο με πραξικόπημα του 2013, η Σαουδική Αραβία και οι σύμμαχοί της προσέφεραν στους πραξικοπηματίες πακέτο βοήθειας ύψους 12 δισ δολαρίων.

Το 2013 πια η αντιπαλότητα μεταξύ των δύο χωρών για ισχύ στις χώρες του αραβικού κόσμου είχε εξελιχθεί σε μιας μεγάλη κλίμακας μάχη αλλά ήταν επίσης η χρονιά που το Κατάρ υπέστη μια σημαντική ήττα όταν οι σύμμαχοί τους στην Αίγυπτο και την Τυνησία έχασαν την εξουσία. Τότε, αρκετές χώρες του Κόλπου συσπειρώθηκαν γύρω από τη Σαουδική Αραβία και απομόνωσαν το Κατάρ ενώ ο Καλίφα παραιτήθηκε, παραδίδοντας την εξουσία στον 33χρονο γιο του που έχει φυσικά πολύ περιορισμένη εμπειρία.

Σε κάθε περίπτωση όμως ο Καλίφα πρόλαβε να καταστήσει ξανά ανεξάρτητο το Κατάρ σε σημαντικό βαθμό, σπάζοντας την σαουδαραβική κυριαρχία. Στην πορεία όμως έστειλε ένα πολύ επικίνδυνο μήνυμα στους ηγέτες του Κόλπου: ότι ένα ανεξάρτητο Κατάρ αποτελούσε μια σημαντική απειλή για τα περιφερειακά συμφέροντά τους και ακόμη και για την σταθερότητα στο εσωτερικό των χωρών τους.

Γι 'αυτό και ίσως ήταν αναπόφευκτο, όπως επισημαίνουν αναλυτές, η Σαουδική Αραβία και οι σύμμαχοί της να προσπαθούσαν να τερματίσουν την ανεξαρτησία του Κατάρ, κάτι που φαίνεται πως αποφάσισαν να κάνουν τώρα.

Δημοφιλή