Τι μπορούμε να μάθουμε από τις επιδόσεις όλων των μαθητών στο διεθνές τεστ αξιολόγησης PISA

Τι μπορούμε να μάθουμε από τις επιδόσεις όλων των μαθητών (και των Ελλήνων) στο διεθνές τεστ αξιολόγησης PISA
Classmate Classroom Sharing International Friend Concept
Classmate Classroom Sharing International Friend Concept
Rawpixel via Getty Images

Tα αποτελέσματα του έκτου προγράμματος Διεθνούς Αξιολόγησης Μαθητών (PISA), ενός τεστ που αξιολογεί τις επιδόσεις των 15χρονων μαθητών από όλον τον κόσμο σε επιστήμες όπως τα μαθηματικά και στις ικανότητες ανάγνωσης δημοσιεύτηκαν χθες στις πιο πλούσιες χώρες του κόσμου. Τα αποτελέσματα είναι ύψιστης σημασίας για την παγκόσμια περιχάραξη της πολιτικής.

Περίπου 540.000 μαθητές από 72 χώρες και περιφέρειες, ο καθένας από τους οποίους είχε τελειώσει τουλάχιστον τις πρώτες έξι τάξεις του σχολείου - υποβλήθηκαν σε παρόμοια τεστ - υπολογιστή με πέρυσι.

Ο Οργανισμός για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη ανέλυσε τα αποτελέσματα βάσει μίας συγκεκριμένης κλίμακας. Ο μέσος όρος για κάθε μάθημα είναι περίπου 490 μονάδες. Το να σκοράρει κάποιος 30 βαθμούς πάνω από το σύνολο ισοδυναμεί με ένα επιπλέον έτος σχολικής φοίτησης.

Στη Σιγκαπούρη οι επιδόσεις των μαθητών στο τεστ PISA είναι ολοένα και υψηλότερες και πλέον σκαρφάλωσαν στην κορυφή ξεπερνώντας τις επιδόσεις των μαθητών των υπόλοιπων χωρών σε όλα τα μαθήματα. Ο μέσος όρος των μαθητών στα μαθηματικά είναι 564 γεγονός που αποδεικνύει ότι οι έφηβοι στη Σιγκαπούρη βρίσκονται περίπου τρία χρόνια πιο μπροστά από τους Αμερικανούς εφήβους, οι οποίοι πέτυχαν 470 βαθμούς.

Άλλες χώρες της Ανατολικής Ασίας πετυχαίνουν εξίσου πολύ υψηλές επιδόσεις σε σύγκριση με εκείνες που είχαν επιτύχει πριν από 15 χρόνια. Η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα, όπως επίσης πόλεις σαν το Χονγκ Κονγκ και το Μακάου, που αποτελούν αυτόνομες περιφέρειες της Κίνας, αλλά και η Ταϊπέι, πρωτεύουσα της Ταϊβάν έχουν όλες υψηλές επιδόσεις μαθητών στη φυσική και στα μαθηματικά.

Σε άλλα μέρη, όπως ο Καναδάς και η Φινλανδία οι μαθητές έχουν τις ίδιες επιδόσεις στην ανάγνωση όπως στο Χονγκ Κονγκ. Η Εσθονία επιτυγχάνει τις ίδιες επιδόσεις στη φυσική με την Ιαπωνία ενώ οι επιδόσεις στα μαθηματικά πλησιάζουν εκείνα της Νότιας Κορέας. Τώρα είναι η σειρά της Φινλανδία να κατακτήσει την κορυφή των μαθητικών επιδόσεων για τις χώρες της Ευρώπης. Παρ' όλο που η Φινλανδία ήρθε πρώτη στο τεστ αξιολόγησης PISA την προηγούμενη χρονιά, οι επιδόσεις της έχουν πέσει από το 2006 ωστόσο αποτελεί ακόμα ένα καλό ανταγωνιστή.

Οι πολέμιοι του τεστ αξιολόγησης PISA αναφέρουν ότι το να προσπαθεί κάποιος να καταλήξει σε σαφή συμπεράσματα από ένα τέτοιου είδους τεστ είναι σαν να προσπαθεί να διακρίνει κάποια φωνή μέσα από μία άδεια σχολική αίθουσα. Σημειώνουν ότι η εκπαίδευση είναι κάτι πολύ παραπάνω από τις καλές επιδόσεις σε ένα τεστ. Και εκτός από αυτά κάποιοι επικριτές προσθέτουν ότι τα αποτελέσματα δεν αποδεικνύονται τόσο χρήσιμα καθώς δεν λαμβάνουν υπόψιν τους ότι η ευρύτερη κουλτούρα και η οικογένεια παίζουν καθοριστικό ρόλο. Την προηγούμενη βδομάδα σε μία προσπάθεια να φανεί αστείος ο καθηγητής Yong Zhao από το πανεπιστήμιο του Κάνσας έγραψε ότι τα αποτελέσματα αυτών των τεστ το μόνο που μπορούν να πετύχουν βάσει των υψηλών επιδόσεων των μαθητών από την ανατολική Ασία είναι το να αποδείξουν πόσο δύσκολο για τους μαθητές των υπόλοιπων χωρών να αρχίσουν να χρησιμοποιούν chopsticks.

Το PISA έχει μειονεκτήματα. Είναι μόνο κάποιο από τα πολλά τεστ και από τα τεστ δεν μαθαίνεις πάντα πολλά πράγματα. Αλλά το PISA είναι σημαντικό. Αποτελεί τη μεγαλύτερη έκθεση επιρροής στον χώρο της εκπαίδευσης και μάλιστα για καλό σκοπό. Αρχικά επισημαίνει τι δεν είναι και τόσο σημαντικό, ενώ υποδεικνύει παράλληλα τι είναι σημαντικό μέσω των επιδόσεων των μαθητών.

Επισημαίνει ότι στις φτωχότερες χώρες το ποσό της δημόσιας δαπάνης ανά μαθητή σχετίζεται με τις υψηλότερες βαθμολογίες του τεστ. Αλλά στα πιο πλούσια κράτη που δαπανώνται περισσότερα από 50.000 δολάρια σε κάθε μαθητή η σύνδεση αυτή αποτυγχάνει. Η Πολωνία και η Δανία έχουν στην πραγματικότητα τον ίδιο μέσο όρο αποτελεσμάτων στα τεστ φυσικής παρόλο που η τελευταία επενδύει περίπου 50% περισσότερα χρήματα σε κάθε μαθητή.

Ακόμη, τα αποτελέσματα του PISA αν αποδείκνυαν μία επιπλέον πιθανή σπατάλη θα μπορούσαν να οδηγήσουν τους μαθητές στην ιδιωτική εκπαίδευση.

Σύμφωνα με τον Οργανισμό για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη απέναντι από τους μαθητές των δημοσίων σχολείων παρατάσσονται οι μαθητές των ιδιωτικών που τα πηγαίνουν καλύτερα στη φυσική. Αλλά αυτό δεν είναι ένα ασφαλές συμπέρασμα αν δεν ληφθούν υπόψιν τα κοινωνικοοικονομικά κριτήρια προέλευσης των μαθητών.

Και παρόλο που η φτώχεια συνδέεται στενά με τις χαμηλές βαθμολογίες αυτό δεν μπορεί να θεωρηθεί ως κανόνας. Σύμφωνα με τον Οργανισμό για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη οι φτωχοί μαθητές είναι περίπου τρεις φορές πιο πιθανό από τους πλούσιους να πετύχουν χαμηλότερες βαθμολογίες στο βασικό επίπεδο της φυσικής. Εκείνοι οι μαθητές που και οι δύο γονείς τους προέρχονται από ξένες χώρες τείνουν να έχουν ακόμη χειρότερες επιδόσεις. Παρ'όλα αυτά το 29% των φτωχών μαθητών πετυχαίνουν τις πιο κορυφαίς μαθητικές επιδόσεις στη γενέτειρά τους. Στη Σιγκαπούρη, την Ιαπωνία και την Εσθονία συμβαίνει αυτό με τους μισούς από τους πιο φτωχούς μαθητές.

Αυτό υποδεικνύει κάτι ακόμα: τα φοβερά κατορθώματα και η ισότητα δεν είναι αλληλοαποκλείονται. Στον Καναδά, τη Δανία, την Εσθονία, το Χονγκ Κονγκ και το Μακάο οι μαθητές έχουν υψηλές επιδόσεις, αλλά αυτό ενέχει μόνο μία μικρή σύνδεση ανάμεσα στα αποτελέσματα και το υπόβαθρο των παιδιών.

Ένας λόγος για την νίκη της Εσθονίας είναι το δημογραφικό της πρόβλημα. Τα τελευταία 20 χρόνια ο πληθυσμός των νέων ανθρώπων έχει μειωθεί δραματικά σε σχέση με τον αντίστοιχο πληθυσμό των εκπαιδευτικών. Πλέον υπάρχει ένας δάσκαλος για κάθε 12 μαθητές, ενώ πριν από δύο δεκαετίες υπήρχε ένας για κάθε 20. Αν και σε γενικές γραμμές η μείωση του μεγέθους των σχολικών τάξεων δεν αποδείχθηκε η πιο οικονομική λύση, οι Εσθονοί μαθητές έχουν επωφεληθεί από τη συγκεκριμένη δημογραφική αλλαγή η οποία έχει διευκολύνει τους πιο αδύναμους μαθητές.

Αλλά η Εσθονία έχει επίσης υιοθετήσει την πρακτική των ιδιαίτερων, τονίζει ο Mart Laidmets ανώτερος αξιωματούχος του υπουργείου Παιδείας. Μερικές φορές αυτή η πρακτική βοηθάει πολύ τους μαθητές. Άλλες πάλι αποτελεί μία βολική δικαιολογία για να αποκλειστούν από την εκπαιδευτική διαδικασία οι πιο θορυβώδεις μαθητές. Μπορεί επίσης να αντανακλά σε πρακτικές βίας και διακρίσεων. Σε χώρες όπως η Ρωσία, η Σλοβακία και η Τσεχική Δημοκρατία τα φτωχά αγόρια μένουν έναν χρόνο πίσω στις σπουδές τους παρά τις επιδόσεις τους.

Η Εσθονία, όπως η Φινλανδία και ο Καναδάς προσπαθούν επίσης να κρατήσουν την επιλεκτική διαδικασία στο ελάχιστο. Καθυστερεί να εντοπίσει τα παιδιά που πρέπει να μπουν στα σχολεία μέχρι να αυτά να γίνουν 15 ή 16 χρονών. Ο κ. Laidmets υποστηρίζει ότι αυτή η κίνηση βοηθάει τους μαθητές να βρουν πιο εύκολα αργότερα δουλειά, καθώς το καλύτερο επίπεδο γνώσεων στα μαθηματικά και στις θεωρητικές επιστήμες τους διευκολύνει να απορροφηθούν από την αγορά εργασίας και να αποκτήσουν νέες δεξιότητες.

Σε αντίθεση, σε όποιες περιπτώσεις οι μαθητές επιλέγονται νωρίτερα ώστε να συμμετέχουν σε τεχνικά σχολεία ή σε λιγότερο απαιτητικά σχολικά ιδρύματα το χάσμα μεταξύ των πλούσιων και των πιο φτωχών μαθητών τείνει να διευρύνεται. Στην Ολλανδία οι μαθητές των τεχνικών σχολείων φτάνουν τα ίδια αποτελέσματα σε τρία χρόνια λιγότερα από τους μαθητές των γενικών σχολείων.

Όλα αυτά υποδεικνύουν τι δεν πρέπει να κάνουν οι χώρες. Αλλά υπάρχουν κάποιες συμβουλές για να επιτυγχάνονται καλύτερες επιδόσεις; Η απλά η επιτυχία τους βασίζεται σε καταπιεστικούς γονείς και αυστηρά σχολικά εκπαιδευτικά συστήματα; Η κουλτούρα παίζει ρόλο, αλλά σημασία έχει επίσης και η πολιτική λέει η Lucy Crehan, συγγραφέας του «Cleverlands», ενός νέου βιβλίου για τις χώρες που πετυχαίνουν τα καλύτερα αποτελέσματα στο PISA. Επισημαίνει ότι οι περισσότερες από τις χώρες αυτές καθυστερούν την επίσημη σχολική εκπαίδευση μέχρι την ηλικία των 6 ή 7 ετών. Αντ' αυτού εκμεταλλεύονται τα πρώτα χρόνια των παιδιών διδάσκοντάς τα μέσω παιχνιδιών πώς να διαβάζουν και να επικεντρώνονται στις κοινωνικές τους δραστηριότητες, έτσι ώστε να τα προετοιμάσουν για το σχολείο. Ακόμη και στη Σιγκαπούρη που οι μαθητές για τα επαγγελματικά σχολεία επιλέγονται στην ηλικία των 13, είναι εμφανές ότι αυτά τα σχολεία κατέχουν τα ηνία στην ανάγνωση και στα μαθηματικά.

Οι χώρες με τις καλύτερες σχολικές επιδόσεις επικεντρώνουν επίσης τον χρόνο και την προσπάθειά τους στο τι γίνεται μέσα στη σχολική τάξη και όχι τόσο στο τι γίνεται στο ευρύτερο σχολικό σύστημα. Οι δάσκαλοι συμπεριφέρονται σαν να ήταν καθηγητές. Έχουν χρόνο για να προετοιμάσουν τα μαθήματά τους και μαθαίνουν πράγματα από τους μαθητές τους. Η πρόοδός των δασκάλων είναι καθοριστική για τα αποτελέσματα. Έχουν υψηλές προσδοκίες σχεδόν από κάθε μαθητή όπως ανεβάζουν τον πήχη ψηλά.

Οι έφηβοι που υπεβλήθησαν στο τεστ PISA έχουν επηρεαστεί από αυτές τις πρακτικές εδώ και πολλά χρόνια. Και το να επικεντρώνεται κανείς στους μαθητές που σημειώνουν τις υψηλότερες επιδόσεις σημαίνει ότι αυτόματα αποκλείονται εκείνοι οι μαθητές που πρόσφατα έχουν παρουσιάσει σημαντική βελτίωση στην πρόοδό τους.

Στην πόλη του Μπουένος Άϊρες, στην Αργεντινή, οι μαθητές σημείωσαν τη μεγαλύτερη βελτίωση στις επιδόσεις τους μέσα σε τρία χρόνια. Κατά μέσο όρο οι μαθητές πέτυχαν 475 βαθμούς στη φυσική , 475 στην ανάγνωση και 456 στα μαθηματικά.

Για τον Esteban Bullrich, αρμόδιο υπουργό σε θέματα εκπαίδευσης για το 2010 - 2015 πρωταρχικός στόχος ήταν τα διασφαλίσει ότι οι μαθητές διδάσκονται. Οι δάσκαλοι περνούν 12-15 μέρες τον χρόνο σε απεργία, που σύμφωνα με τους υπολογισμούς του αυτό αναλογεί σε 7% των ημερών ετησίως. Για να προσπαθήσει να περιορίσει αυτές τις απουσίες έκανε το πρώτο δημόσιο κινητό τηλέφωνο και άρχισε να δέχεται ο ίδιος κλήσεις από εξαγριωμένους δασκάλους. Επέκτεινε τη διάρκεια της σχολικής ημέρες. Στη συνέχεια προσέφερε μία συμφωνία στους δασκάλους: υψηλότεροι μισθοί μόνο αν πάρετε τη δουλειά σας στα σοβαρά. Τα συνδικάτα των εκπαιδευτικών χαλάρωσαν με τη συγκεκριμένη προσφορά και ο Bullrich κατάφερε να κάνει τη δουλειά τους περισσότερο σοβαρή και πρακτική.

Ακόμη μία εντυπωσιακή κίνηση ήταν εκείνη στην Πορτογαλία. Από το 2006 η Πορτογαλία έχει βελτιώσει σταθερά τις επιδόσεις της, ξεπερνώντας τις Ηνωμένες Πολιτείες. Υπάρχουν τρεις λόγοι για τη σταθερή πρόοδο της Πορτογαλίας λεέι ο Nuno Crato, πρώην υπουργός Παιδείας και καθηγητής μαθηματικών. Πρώτο, άρχισε να ενδιαφέρεται για τα αποτελέσματα εισαγάγοντας νέα και εξειδικευμένα τεστ. Δεύτερον, ένα νέο πρότυπο με πιο υψηλά στάνταρντς εισήχθη το 2011. Τρίτον, περιόρισε τον χρόνο «ανίχνευσης» μαθητών. Οι άριστοι μαθητές μπορεί να πρέπει να παίρνουν επιπλέον μαθήματα αλλά οι δάσκαλοι προσπαθούν να τους κρατούν στην ίδια τάξη με τους συμμαθητές τους.

Για να μετατραπεί η Πορτογαλία σε μία ισχυρή δύναμη στον χώρο της εκπαίδευσης ο κ. Crato λέει ότι χρειάζονται περισσότερο προετοιμασμένοι δάσκαλοι. Αυτό είναι δύσκολο δεδομένοι ότι οι σύλλογοι εκπαιδευτικών απαγορεύει στα μέλη της να υποβληθούν σε τεστ δοκιμασίας προτού μπουν στη σχολική αίθουσα. Αυτό που επίσης χρειάζεται η εκπαίδευση είναι περισσότερη επένδυση, προσθέτει. Οι βελτιωμένες επιδόσεις των μαθητών στην Πορτογαλία σημειώθηκαν παρά τις περικοπές στις δημόσιες δαπάνες.

«Τα χρήματα παίζουν σημαντικό ρόλο αλλά δεν είναι το παν» σημειώνει ο κ. Crato.

Πηγή: The Economist

Δημοφιλή