Σήμερα, Πέμπτη 28 Νοεμβρίου, στις ΗΠΑ γιορτάζεται η Ημέρα των Ευχαριστιών (στα αγγλικά: Thanksgiving Day), μια οικογενειακή γιορτή, η οποία υποδηλώνει και την έναρξη της εορταστικής περιόδου για τα Χριστούγεννα.
Ουσιαστικά, πρόκειται για μια ετήσια παραδοσιακή γιορτή η οποία ανήκει στη κατηγορία των φεστιβάλ της σοδειάς. Ανάλογα φεστιβάλ διοργάνωναν πολλοί αγροτικοί πολιτισμοί σ′ ολόκληρο τον κόσμο. Με τη Γιορτή των Ευχαριστιών (Thanksgiving Day) απονέμονται ευχαριστίες προς το Δημιουργό για τα αγαθά που αποκόμισε ο κάθε αγρότης στο τέλος της σοδειάς. Σύμφωνα με τους ιστορικούς, η πρώτη Γιορτή των Ευχαριστιών γιορτάστηκε στα τέλη του 16ου αιώνα σε περιοχές του σημερινού Καναδά. Από τις αρχές του 17ου αιώνα, όμως, ο εορτασμός άρχισε να γίνεται και σε περιοχές των σημερινών ΗΠΑ.
Γενικότερα, η καθιέρωση της γιορτής ξεκίνησε από τους πρώτους Ευρωπαίους αποίκους. Οι απαρχές της ανάγονται στις γιορτές που διοργάνωσαν οι πρώτοι άποικοι μόλις έφτασαν στη νέα ήπειρο, ως ευχαριστήριο προς το Δημιουργό για την ασφαλή άφιξή τους.
Ένα από τα έθιμα του Thanksgiving είναι να δίνεται χάρη μια μέρα πριν, σε μια γαλοπούλα, από τον εκάστοτε πρόεδρο της Αμερικής. Το συγκεκριμένο έθιμο φυσικά δεν είναι καινούργιο. Ωστόσο, υπάρχει μία διαφωνία ως προς το ποιος το ξεκίνησε πρώτος. Κάποιοι λένε πως ξεκίνησε το 1947 από τον τότε Πρόεδρο Χάρυ Τρούμαν (Harry Truman). Άλλοι ιστορικοί ισχυρίζονται ότι αυτό ήταν κάτι που είχε ξεκινήσει το 1860, όταν ο Αβραάμ Λίνκολν (Abraham Lincoln) έδωσε χάρη σε μια γαλοπούλα, την οποία είχε για κατοικίδιο ο γιος του, Tad. Αξίζει βέβαια να πούμε ότι μια γαλοπούλα μπορεί να σώζεται, αλλά περίπου 46 εκατομμύρια άλλες, όχι.
Εδώ θα πρέπει να επισημάνουμε και το εξής: Ενδεχομένως σε αρκετούς να έχει γεννηθεί το ερώτημα ποια η σχέση της γαλοπούλας, η οποία στα αγγλικά λέγεται Turkey με την χώρα Τουρκία (Turkey). Σύμφωνα με την παράδοση, στους Ευρωπαίους άρεσε πάρα πολύ η φραγκόκοτα, την οποία την είχαν εισάγει Τούρκοι έμποροι. Εξαιτίας αυτού, τις ονόμασαν “turkeys”. Όταν οι Ισπανοί εξερευνητές πήγαν από την Ευρώπη στο Νέο Κόσμο ανακάλυψαν και εκεί παρόμοια πτηνά, δηλαδή τις γαλοπούλες, και τους έδωσαν ακριβώς το ίδιο όνομα.
Ο εορτασμός στον Καναδά
Στον Καναδά, η Ημέρα των Ευχαριστιών εορτάζεται κάθε χρόνο τη δεύτερη Δευτέρα του Οκτωβρίου. Είναι πολιτειακή γιορτή σε όλες τις επαρχίες της χώρας εκτός από το Νιου Μπρούνσβικ, το Νιουφάουντλαντ, τη Νέα Σκοτία και στο Νησί του Πρίγκιπα Εδουάρδου.
Η γιορτή αυτή έχει άμεση συνάφεια με τις αγγλικές και ευρωπαϊκές γιορτές της σοδειάς, κατά τις οποίες διακοσμούσαν τις εκκλησίες με φύλλα καλαμποκιού, καλαμπόκια, καρπούς και άλλα αγροτικά προϊόντα. Την Κυριακή των Ευχαριστιών τραγουδούσαν αγροτικούς ύμνους και τραγούδια και ζωγράφιζαν σχετικά θέματα παίρνοντας ιστορίες από τη Βίβλο, που σχετίζονταν με την εβραϊκή αγροτική γιορτή Σακότ (Sukkot).
Το εβραϊκό Sukkot, γνωστό ως Σκηνοπηγία ή εορτή της Συγκομιδής ή εορτή των Σκηνών είναι η τελευταία από τις τρεις μεγάλες γιορτές των Ιουδαίων, μετά το Πάσχα και την Πεντηκοστή, διάρκειας επτά ημερών, που ”τελείται προς ευχαριστίαν για την συγκομιδή των καρπών και προς ανάμνηση της καθοδήγησης του Ισραήλ από τον Θεό στην Έρημο του Σινά, μετά την έξοδο των Εβραίων από την Αίγυπτο και την διαμονή τους σε σκηνές.”
Ήταν ετήσια γιορτή και ξεκινούσε πέντε μέρες μετά την ημέρα του Εξιλασμού, δηλ. τη 15η ημέρα του μήνα Τισρί (τέλη Σεπτεμβρίου - αρχές Οκτωβρίου), του έβδομου μήνα του εβραϊκού ημερολόγιου. Ο Ιώσηπος την χαρακτηρίζει ως ”εορτήν σφόδρα παρά τοις Εβραίοις αγιωτάτην και μεγίστην”.
Καθώς στον Καναδά η γιορτή έχει καθιερωθεί να εορτάζεται Δευτέρα, οι Καναδοί διοργανώνουν το γεύμα των Ευχαριστιών όποια μέρα από το τριήμερο μπορούν. Πολλοί διοργανώνουν κάποια οικογενειακή γιορτή, άλλοι πάλι συνηθίζουν να φεύγουν το τριήμερο στην εξοχή και να συμμετέχουν σε διάφορες υπαίθριες δραστηριότητες, όπως: κυνήγι, ψάρεμα, πεζοπορία κλπ.
Οι απαρχές της Ημέρας των Ευχαριστιών στον Καναδά θεωρείται πως οφείλονται στον εξερευνητή Martin Frobisher, ο οποίος προσπαθούσε να ανακαλύψει ένα βόρειο πέρασμα προς τα ανατολικά. Το 1578, στην επαρχία Νιουφάουντλαντ και Λαμπραντόρ διοργάνωσε μια τυπική τελετή ευχαριστίας για την επιβίωσή του από ένα μακρύ ταξίδι. Αργότερα, στον Frobisher απονεμήθηκε ο τίτλος του Ιππότη και το όνομά του δόθηκε σε έναν κόλπο του βορείου Καναδά στον Ατλαντικό Ωκεανό (Frobisher Bay).
Αυτή θεωρείται από πολλούς ως η παλιότερη αναφορά Γιορτής Ευχαριστιών στη Βόρεια Αμερική, αν και ο εορτασμός του τέλους της περιόδου της σοδειάς και οι ευχαριστίες για την επιτυχημένη συγκομιδή αποτελούσαν μακραίωνη παράδοση ανάμεσα στις ινδιάνικες βορειοαμερικανικές φυλές. Οι Πουέμπλο, οι Τσερόκι, οι Κρικ και άλλες φυλές διοργάνωναν αγροτικά φεστιβάλ, τελετουργικούς χορούς κι άλλους εορτασμούς ευχαριστιών, αιώνες πριν έρθουν οι Ευρωπαίοι στην ήπειρο.
Την ίδια περίοδο Γάλλοι άποικοι, που είχαν φτάσει στον Καναδά διασχίζοντας τον Ατλαντικό με επικεφαλής τον Samuel de Champlain, διοργάνωσαν επίσης μια γιορτή ευχαριστιών για την ασφαλή άφιξή τους στο Νέο Κόσμο. Στη γιορτή αυτή καθιέρωσαν να μοιράζονται το φαγητό τους με τους αυτόχθονες γείτονές τους.
Μια ειδική ημέρα ευχαριστιών καθιέρωσαν το 1763, μετά το τέλος του Επταετούς πολέμου, οι κάτοικοι του Χάλιφαξ. Μετά το 1799 αναφέρονται πολλοί εορτασμοί της Ημέρας Ευχαριστιών αλλά όχι σε τακτική βάση. Μετά την Αμερικανική Επανάσταση, Αμερικανοί που παρέμειναν πιστοί στο βρετανικό στέμμα μετακινήθηκαν στον Καναδά μεταφέροντας στη νέα πατρίδα τους έθιμα και συνήθειες της αμερικανικής Ημέρας Ευχαριστιών.
Ως πρώτη Ημέρα Ευχαριστιών μετά τη δημιουργία της Καναδικής Ομοσπονδίας αναφέρεται μια λαϊκή γιορτή που διοργανώθηκε στις 5 Απριλίου 1872 για τον εορτασμό της ανάρρωσης, από σοβαρή ασθένεια, του Πρίγκιπα της Ουαλίας, και μετέπειτα βασιλιά της Αγγλίας Εδουάρδου Ζ΄.
Από το 1879, η Ημέρα των Ευχαριστιών άρχισε να εορτάζεται κάθε χρόνο. Όμως, η ημερομηνία δεν ήταν σταθερή. Επίσης, κάθε χρόνο άλλαζε το θέμα (η αφορμή) του εορτασμού ανάλογα με ό,τι εθεωρείτο ως σημαντικότερο για να γίνει η γιορτή.
Μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Ημέρα των Ευχαριστιών άρχισε να γιορτάζεται μαζί με την Ημέρα των Βετεράνων Πολεμιστών μια Δευτέρα του Νοεμβρίου. Όμως, από το 1931 οι δύο εορτασμοί έγιναν ξεχωριστοί και η Ημέρα των Ευχαριστιών μεταφέρθηκε τη δεύτερη Δευτέρα του Οκτωβρίου.
Ο εορτασμός στις ΗΠΑ
Στις ΗΠΑ, η Ημέρα των Ευχαριστιών εορτάζεται κάθε χρόνο την τέταρτη Πέμπτη του Νοεμβρίου (μεταξύ 22 και 28 του μηνός). Ο εορτασμός γίνεται για να εκφραστεί η ευγνωμοσύνη κάθε οικογένειας προς το Δημιουργό για τα αγαθά που συγκεντρώθηκαν με το τέλος της σοδειάς. Η γιορτή αποκαλείται και ”Ημέρα της Γαλοπούλας” (Turkey Day), διότι σηματοδοτεί την έναρξη της εορταστικής περιόδου που κρατάει ως την Πρωτοχρονιά.
Στις ΗΠΑ, η γιορτή των Ευχαριστιών δεν συνδέεται με θρησκευτικές εκδηλώσεις ούτε έχει συνδεθεί με συγκεκριμένη θρησκευτική ομάδα. Η γιορτή στηρίχτηκε στα αγροτικά φεστιβάλ που διοργάνωναν πολλοί λαοί από την αρχαιότητα. Ας μην λησμονούμε ότι οι πρώτες ανθρώπινες κοινωνίες ήταν καθαρά αγροτικές. Οι περισσότεροι άνθρωποι τη γιορτάζουν οικογενειακά ή με φίλους που καλούν στο σπίτι. Μια αγροτική παράδοση που επιβιώνει ακόμη και σήμερα, είναι να μοιράζονται τους καρπούς τους με όσους ήταν πιο άτυχοι τη συγκεκριμένη χρονιά.
Η πόλη Ελ Πάσο του Τέξας ισχυρίζεται ότι ήταν η πρώτη από τις σημερινές πόλεις των ΗΠΑ που διοργανώθηκε η Εορτή των Ευχαριστιών. Πάντως δεν ήταν αγροτική γιορτή. Συγκεκριμένα, στις 30 Απριλίου 1598, ο Ισπανός Δον Χουάν ντε Ονιάτε (Don Juan de Oñate) με την εξερευνητική του ομάδα οργάνωσε μια Γιορτή Ευχαριστιών για να ξεκουράσει τους άντρες του.
Η πρώτη καταγραμμένη τελετή Ευχαριστιών έγινε στις 8 Σεπτεμβρίου 1565 στη σημερινή πόλη του Αγίου Αυγουστίνου της Φλόριντα. Εξακόσιοι Ισπανοί άποικοι, υπό τον Πέδρο Μενέντεθ δε Αβιλές (Pedro Menéndez de Avilés), έφτασαν εκεί, με σκοπό να δημιουργήσουν την μετέπειτα πόλη. Μόλις αφίχθησαν διοργάνωσαν μια Γιορτή Ευχαριστιών για την ασφαλή άφιξή τους.
Μια από τις πιο παλιές περιπτώσεις εορτασμού των Ευχαριστιών που είναι γνωστή, είναι αυτή που έκανε ένα γκρουπ 38 Άγγλων αποίκων στις 4 Δεκεμβρίου 1619, μόλις έφτασαν στο Μπέρκλεϊ Χάντρεντ (Berkeley Hundred) στη Βιρτζίνια. Μάλιστα, η ομάδα αυτή των αποίκων αποφάσισε να καθιερώσει ετήσιο εορτασμό Ημέρας Ευχαριστιών εις ανάμνηση του ασφαλούς ερχομού της, όπως προκύπτει από σωζόμενο γραπτό ντοκουμέντο. Αυτή μπορεί να θεωρηθεί ως η παλιότερη αναφορά Εορτής Ευχαριστιών ως καθιερωμένης ετήσιας γιορτής. Παράλληλα, υπάρχουν αναφορές ότι η πρώτη φορά που γιορτάστηκε η ημέρα, ήταν στις 3 Οκτωβρίου 1789 από τον George Washington.
Το σκοτεινό παρελθόν της γιορτής
Τη δεκαετία του 1970 προτάθηκε, και σε πολλές περιοχές εφαρμόστηκε, ο επαναπροσδιορισμός της Ημέρας των Ευχαριστιών ως Ημέρας Πένθους. Ο καθηγητής κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια, Dan Brook, αναφέρει χαρακτηριστικά:
«Πολλοί άνθρωποι κάθε χρόνο «γεμίζουν» το στομάχι τους, όπως γεμίζουν και τις γαλοπούλες τους, κατά τη γιορτή της Ημέρας των Ευχαριστιών. Η Ημέρα των Ευχαριστιών είναι μία αυθεντική αμερικάνικη γιορτή, σε τέτοιο βαθμό που δεν είναι μόνο διακοπές αλλά πραγματικά, όπως υπονοεί η ετυμολογία, μία από τις ιερές μας ημέρες, που γιορτάζεται σχεδόν καθολικά από του Αμερικανούς. Την ιερή αυτή ημέρα, οι οικογένειες συγκεντρώνονται για να γιορτάσουν μία γενοκτονία, αυτή των Ιθαγενών Αμερικανών, διαπράττοντας μία ακόμη, απέναντι στις γαλοπούλες. Μπορούμε να γιορτάσουμε αυτή τη γιορτή με ήσυχη συνείδηση;»
Η ιστορία της απαρχής και της καθιέρωσης της συγκεκριμένης γιορτής, είναι δυστυχώς μια ιστορία κατάκτησης και κυριαρχίας. Τον Σεπτέμβρη του 1620, ένα μικρό πλοίο με το όνομα Mayflower ξεκίνησε από το Plymouth της Αγγλίας, μεταφέροντας 102 επιβάτες στη γη του ονείρου και της ευημερίας, το Νέο Κόσμο. Μετά από ένα μακρύ και δύσκολο ταξίδι που διήρκεσε 66 ολόκληρες μέρες, το Mayflower προσάραξε στο Plymouth (της Μασαχουσέτης αυτή τη φορά). Κατά τη διάρκεια του πρώτου τους χειμώνα στην Αμερική, οι περισσότεροι άποικοι παρέμειναν μέσα στο αγκυροβολημένο πλοίο, αντιμέτωποι με το κρύο, την αρρώστια, και την έλλειψη τροφής, συνθήκες που κόστισαν τη ζωή στους μισούς από αυτούς. Όταν τελικά οι εξουθενωμένοι άποικοι κατάφεραν να βγουν στην ακτή, συνάντησαν δυο ιθαγενείς οι οποίοι τους υποδέχτηκαν με χαρά και τους δίδαξαν πως να καλλιεργούν καλαμπόκι και άλλα σιτηρά, να ψαρεύουν, και να αποφεύγουν τα δηλητηριώδη φυτά εκείνης της γης.
Το πρώτο, λοιπόν, Thanksgiving ήταν εκείνο το γεύμα που μοιράστηκαν οι ιθαγενείς της Αμερικής με τους Ευρωπαίους αποίκους στο Plymouth της Μασαχουσέτης το Νοέμβρη του 1621, και αρκετά αργότερα (το 1863) καθιερώθηκε από τον Abrahm Lincoln ως επίσημη εθνική γιορτή (χάρη στις προσπάθειες της Sarah Josepha Hale, η οποία είχε γράψει και το γνωστό παιδικό τραγούδι “Mary Had a Little Lamb”.)
Επειδή όμως, δυστυχώς, η ανθρώπινη τάση για εξουσία και κυριαρχία συχνά υπερτερεί εκείνης για σεβασμό και ανθρωπιά, λίγα χρόνια αργότερα, οι ίδιοι άποικοι που επωφελήθηκαν από τη γενναιοδωρία των ιθαγενών, αφάνισαν σχεδόν ολόκληρη τη φυλή. Και δεν σταμάτησαν εκεί. «Οι Προσκυνητές (Άγγλοι έποικοι) που ήρθαν αργότερα στην Αμερική για να ξεφύγουν από τις θρησκευτικές διώξεις στη Βρετανία, προφανέστατα ήρθαν για να διαπράξουν τις εθνοτικές και θρησκευτικές διώξεις κατά των ιθαγενών Αμερικανών. Κι αυτό έκαναν. Κι εμείς στην πραγματικότητα συνεχίζουμε να το κάνουμε, αποτελεσματικά και χωρίς οίκτο» γράφει ο καθηγητής Dan Brook.
Ο Κολόμβος έγραφε στο ημερολόγιό του πως με πενήντα άνδρες θα μπορούσε να υποδουλώσει το σύνολο του γηγενούς πληθυσμού και να δεσμεύσει όλο το χρυσό και τον πλούτο τους. Πράγματι οι ντόπιοι υποδουλώθηκαν εύκολα, πολλοί βασανίστηκαν και υπήρξαν θύματα εργασιακής εκμετάλλευσης. Κατά τη διάρκεια της ιμπεριαλιστικής υπερ - εκμετάλλευσης έγιναν και άγρια εγκλήματα κατά του γηγενούς πληθυσμού, στο όνομα πάντα του χριστιανισμού και του πολιτισμού.
Οι συγκρούσεις μεταξύ ιθαγενών και αποίκων διήρκησαν μέχρι και τη δεκαετία του 1890, και, ταυτόχρονα με την εξάπλωση επιδημιών που έφερε μαζί της η ευρωπαϊκή εισβολή, υπολογίζεται ότι κόστισε τη ζωή συνολικά σε 110 εκατομμύρια ανθρώπους. Οι ιθαγενείς Αμερικάνοι εξακολουθούν να είναι οι φτωχότερες εθνοτικές ομάδες στην πλουσιότερη χώρα του κόσμου. Κάθε χρόνο, αρκετοί από αυτούς συγκεντρώνονται στο Plymouth Rock την Ημέρα των Ευχαριστιών, για να θρηνήσουν την τιμή των ομοεθνών τους που έχουν χαθεί.
Μάλιστα, κατά την απαρχή του εορτασμού της ημέρας των Ευχαριστιών, την δεκαετία του 1620, ξεκινά και ένας νέος τύπος «γενοκτονίας». Το 1619 είναι το πρώτο έτος που αρχίζουν να «εισάγονται» σκλάβοι από την Αφρική.