Αν μία λέξη σχηματίστηκε στα χείλη όλων των ανθρώπων με την ανατολή του νέου χρόνου στον κόσμο, αυτή σίγουρα ήταν η λέξη «ελπίδα». Περισσότερο από κάθε άλλη χρονιά ο κόσμος την είχε ανάγκη φέτος, απέναντι μάλιστα σε μία κοινή μάστιγα. Και η έναρξη των εμβολιασμών λίγο πριν από την έλευση του 2021 έδωσε σε όλους το δικαίωμα σε αυτήν την ελπίδα.
Πριν καλά-καλά αρχίσουμε να ονειρευόμαστε πρόσωπα χωρίς μάσκες και ζωή χωρίς περιορισμούς, αυτό το «δικαίωμα», το «όλοι» και η «ελπίδα» μπήκαν στο τραπέζι των περικοπών, λες και πρόκειται για παροχές που εναπόκεινται στην καλή διάθεση λίγων κι εκλεκτών. Όλοι, αλλά όποιος προλάβει. Δικαίωμα, αλλά όποιος πληρώνει. Ελπίδα, αλλά ώσπου να σβήσει.
Την ώρα που διευρύνεται βασανιστικά μέσα στον χρόνο το πλάνο ολοκλήρωσης των εμβολιασμών στις ανεπτυγμένες χώρες, συρρικνώνεται απελπιστικά η διαμόρφωση του όποιου πλάνου στις αναπτυσσόμενες, ενώ η επίγνωση του ότι οι ζωές όλων μας είναι άρρηκτα συνδεδεμένες φαίνεται να μας εγκαταλείπει.
Ο κορωνοϊός μπορεί να μην έχει σύνορα, η φαρμακευτική του αντιμετώπιση, όμως, φαίνεται ότι έχει.
Όπως αντίστοιχα η μετάδοση της ασθένειας δεν έκανε διακρίσεις, οι συνέπειές της όμως είχαν σαφέστατα ταξικό και φυλετικό πρόσημο. Εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο είναι πλέον αντιμέτωποι με την πείνα, την ανεργία, τον αποκλεισμό από την εκπαίδευση εξαιτίας της πανδημίας.
Είναι οι ίδιοι άνθρωποι που θα ενταχθούν τελευταίοι στον προγραμματισμό του εμβολιασμού, αφού για κακή τους τύχη ζουν σε χώρες που σκοράρουν χαμηλά στην κλίμακα των δικαιωμάτων.
Κι όμως, ενώ κανείς δεν αμφισβητεί την προτεραιότητα των ευπαθών ομάδων στη διαδικασία των εμβολιασμών, αποδεχόμαστε την κατά πολύ αργοπορημένη διανομή των εμβολίων στις «ευπαθείς» χώρες.
Είναι οι χώρες που υστερούν σε συστήματα υγείας και κατά συνέπεια οι ασθενείς τους κινδυνεύουν περισσότερο.
Είναι περιοχές όπου οι κάτοικοι δεν έχουν πρόσβαση σε καθαρό νερό, όπου ζουν σε συνθήκες συνωστισμού αναγκαστικά, όπου οι ευπαθείς ομάδες ζουν στον αποκλεισμό, όπου οι συνέπειες των περιορισμών κυκλοφορίας είναι ολέθριες για την ίδια τους την επιβίωση.
Αν επιλέγαμε ποιος έχει δικαιωματικά και επιτακτικά προτεραιότητα στον εμβολιασμό, δεν θα ήταν οι αναπτυσσόμενες, οι «ευπαθείς» χώρες;
Οι ανεπτυγμένες χώρες έχουν μπει για τα καλά σε ρυθμούς φιλονικίας και διεκδίκησης, προσπαθώντας να κερδίσουν τις εντυπώσεις ενώπιον των πολιτών τους.
Πίσω από τις μάσκες της προστασίας μπορούν να κρύβονται πιο εύκολα τα αδίστακτα πρόσωπα. Όταν ο πανικός και η αγωνία της επιβίωσης πρωταγωνιστούν, είναι, δυστυχώς, πολύ εύκολο το παιχνίδι των εντυπώσεων να παίζεται με τους κανόνες της αγοράς: η ζήτηση ανεβάζει τις τιμές, όποιος προσφέρει περισσότερα κερδίζει.
Έτσι, χώρες που κινούνται σε αυτούς τους ρυθμούς, με όποιο ανθρώπινο κόστος, «παραδίδουν μαθήματα προνοητικότητας κι ετοιμότητας». Δεν έχει σημασία πόσους αποκλείουν και καταδικάζουν στην πορεία αυτή, αφού τα μαθήματα ανθρωπιάς είναι σε δεύτερη μοίρα.
Το χρήμα και η ισχύς δεν μπορούν να αποτελούν κριτήρια για την έξοδο από αυτήν την πρωτόγνωρη κρίση - δεν μπορούν να αποτελούν κριτήριο για την όποια εξέλιξη.
Η ActionAid στηρίζει τις κινήσεις και τις εκκλήσεις για ισότιμη διάθεση των εμβολίων, χωρίς αποκλεισμούς και διακρίσεις. Καθ’ όλη τη διάρκεια της πανδημίας έχουμε στηρίξει 25 εκατομμύρια ανθρώπους σε 40 χώρες κι έχουμε δει από πρώτο χέρι πόσο βαρύτερα πληρώνουν το τίμημα όλων των κρίσεων κάποιοι.
Η κλιματική κρίση, η κατάρρευση της οικονομίας, οι συρράξεις, οι πανδημίες πλήττουν πάντα συγκεκριμένες ομάδες ανθρώπων και συγκεκριμένες περιοχές, αφήνοντας στο απυρόβλητο εκείνους που φέρουν συνήθως τη μεγαλύτερη ευθύνη.
Οι γυναίκες πάντα μπαίνουν σε δεύτερη μοίρα όταν οι πόροι δεν επαρκούν, οι εκτοπισμένοι, οι πρόσφυγες, οι άνθρωποι χωρίς χαρτιά δεν μπορούν να ενταχθούν σε υγειονομικά προγράμματα, οι χώρες με δυσβάσταχτα χρέη δεν μπορούν να ανταποκριθούν στις ανάγκες των πολιτών και προβαίνουν σε ακόμα μεγαλύτερες περικοπές σε πολύτιμες υπηρεσίες, όπως η περίθαλψη.
Έχοντας πάρει πλέον μια ελάχιστη γεύση του πώς είναι να ζεις στην αβεβαιότητα, στην ανασφάλεια, σε συνθήκες περιορισμού, ίσως είναι η κατάλληλη στιγμή να αντιδράσουμε και να διεκδικήσουμε ίσες ευκαιρίες, το δικαίωμα στην ελπίδα για όλους.
Αν κάτι μένει να κρατήσουμε μέσα σε όλη αυτήν την περιπέτεια, είναι το γεγονός ότι δεν υπάρχουν πια στεγανά μεταξύ ανθρώπων, λαών, κρατών. Αν κάτι μπορούμε να ευχηθούμε την ώρα που θα πάρουμε την πρώτη μας βαθιά ανάσα χωρίς τις μάσκες, είναι να δικαιούμαστε να είμαστε όλοι περήφανοι για τα ανθρώπινα χαμόγελα που θα αποκαλύψουμε!