Η κλιματική αλλαγή και τα ζητήματα που σχετίζονται με το περιβάλλον βρίσκονται σε υψηλή θέση στην ημερήσια διάταξη στους διεθνείς οργανισμούς, αλλά και στον δημόσιο διάλογο στο εσωτερικό των κρατών.
Οι φυσικές καταστροφές είναι πιο έντονες και ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού της Γης οδηγείται προς την μετανάστευση. Σύμφωνα με έρευνα του Ο.Η.Ε, το 2009, το 40% των ένοπλων συγκρούσεων μεταξύ κρατών αφορούσε την διαχείριση φυσικών πόρων. [1] Αρκετές κυβερνήσεις υιοθετούν μέτρα αποτροπής στην μόλυνση του περιβάλλοντος και οι διεθνείς οργανισμοί θεσπίζουν σχέδια και δράσεις για την προστασία του. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ο χώρος της επιστήμης εκσυγχρονίζεται προς αυτήν την κατεύθυνση, με σκοπό την ανταπόκρισή του στα νέα δεδομένα. Μια τέτοια περίπτωση είναι το environmental peacebuilding (περιβαλλοντική οικοδόμηση της ειρήνης).
Αφορά ένα πλαίσιο πρωτοβουλιών και δράσεων με στόχο την εδραίωση μιας βιώσιμης ειρήνης σε μετα-συγκρουσιακά περιβάλλοντα, έχοντας ως βάση την επίλυση προβλημάτων που αφορούν το φυσικό περιβάλλον και την διαχείριση των φυσικών πόρων. Αποτελεί ένα συνδυασμό ανάμεσα στην θεωρία και πρακτική του peacebuilding. με παράλληλο σχεδιασμό στρατηγικών αντιμετώπισης περιβαλλοντικών ζητημάτων. Είναι, σχετικά, μια νέα θεωρία, που αναπτύχθηκε το 2002 από τους Geoffrey Dabelko και Ken Conca, οι οποίοι ανέφεραν ότι η κλιματική αλλαγή και η διαθεσιμότητα των αποθεμάτων των φυσικών πόρων μπορεί να είναι η αιτία των συγκρούσεων στο άμεσο μέλλον. [2] Από τότε, η θεωρία αυτή έχει αναπτυχθεί, με τους διεθνείς οργανισμούς και εθνικές κυβερνήσεις να την έχουν εντάξει σε προγράμματά τους. Όπως έχει αναφερθεί παραπάνω, η θεωρία αυτή αποτελεί ένα συνδυασμό. Το peacebuilding είναι ένα πλαίσιο δράσεων του Ο.Η.Ε από την δεκαετία του 1970. [3] Από τις επίσημες πηγές, περιγράφεται ως η δημιουργία δομών σε ένα εμπόλεμο κράτος, με σκοπό την επίτευξη μιας βιώσιμης ειρήνης, με παράλληλη ταυτοποίηση των αιτιών που προκαλούν την σύγκρουση και την υποστήριξη των ικανοτήτων των ντοπίων κοινοτήτων. [4]
Όπως αναφέρεται στις επίσημες πηγές του ΟΗΕ, η διαδικασία ενός peacebuilding πραγματοποιείται από τον Ο.Η.Ε, α) μέσω των πολυεθνικών αποστολών peacekeeping, όπου ο ρόλος τους είναι η επιτήρηση των διαδικασιών μετάβασης (π.χ.μεταρρυθμίσεις στον τομέα ασφαλείας, επιτήρηση εκλογικών διαδικασιών) και β) με ειδικές πολιτικές αποστολές (DPA Special Political Missions). [5]
Τέλος, σημαντικό ρόλο παίζουν οι ανθρωπιστικές οργανώσεις που βρίσκονται στην εμπόλεμη χώρα κατά την διάρκεια των συγκρούσεων, αλλά και στην περίοδο μετάβασης. [6]
Επιστρέφοντας στην θεωρία του environmental peacebuilding, ένα πλαίσιο δράσεων των αποστολών αυτών, όπως αναφέρουν οι αναλυτές είναι: α) αποτροπή συγκρούσεων που προέρχονται από περιβαλλοντικά ζητήματα, β) διασυνοριακή συνεργασία για το περιβάλλον μεταξύ των μερών μιας σύγκρουσης και γ) επίτευξη μακροχρόνιας ειρήνης μέσω της καθιέρωσης συνθηκών βιώσιμης ανάπτυξης. [7]
Ως παράδειγμα environmental peacebuilding μπορούμε να αναφέρουμε την περιοχή του Ιορδάνη ποταμού μεταξύ του Ισραήλ, Παλαιστίνης και Ιορδανίας. Για την συγκεκριμένη περιοχή, το 2001 είχε θεσπιστεί ένα πρόγραμμα από τους Friends of the Earth of Middle East για την διαχείριση των υδάτων του Ιορδάνη ποταμού από τις ενδιαφερόμενες πλευρές. [8]
Επίσης, η περιβαλλοντική διαχείριση ήταν ένας από τους τρόπους προσέγγισης των Ισραηλινο-Παλαιστινιακών σχέσεων, με την Διακήρυξη Αρχών του Oslo (Oslo Declaration of Principles) του 1993, όπου είχε προβλεφθεί συνεργασία ανάμεσα στις δύο πλευρές, με σκοπό την περιβαλλοντική προστασία, την διαχείριση της ενέργειας και των υδάτων. [9]
Ωστόσο, η επίτευξη των παραπάνω στόχων και η εφαρμογή τους θα επιτευχθεί με την υποστήριξη από τις τοπικές κοινωνίες και σημαντικό ρόλο παίζει η πολιτική βούληση. Η εικόνα που υπάρχει σήμερα δεν είναι το επιθυμητό αποτέλεσμα, με το 90% του πόσιμου νερού στην περιοχή της Γάζας να είναι ακατάλληλο προς κατανάλωση και το 60% του πληθυσμού να είναι εξαρτώμενο από την ανθρωπιστική βοήθεια για την επιβίωσή του, σύμφωνα με στοιχεία του Ο.Η.Ε. [10] Μια παρόμοια περίπτωση είναι και το φυσικό πάρκο Si-A-Paz Park μεταξύ των συνόρων Κόστας Ρίκας και Νικαράγουας, που ξεκίνησε με θετικές προβλέψεις το 1990, όμως νέες εντάσεις στα σύνορα και η έλλειψη χρηματοδότησης οδήγησαν σε ″πάγωμα των σχέσεων”[11] των δύο χωρών.
Επομένως, το environmental peacebuilding είναι μια σύγχρονη θεωρία που σκοπός της είναι η πρόληψη των συγκρούσεων που έχουν περιβαλλοντικά αίτια και η θέσπιση καλύτερων συνθηκών ειρήνης σε μετασυγκρουσιακές περιοχές, όπου η βάση της συνεργασίας μεταξύ αντίπαλων πλευρών είναι το περιβάλλον. Μπορεί μέχρι τώρα να μην έχουν υπάρξει θετικά παραδείγματα, όμως είναι μια σωστή κατεύθυνση στο τρόπο επίλυσης συγκρούσεων, καθώς το περιβάλλον και η διαχείριση των φυσικών πόρων είναι τα φλέγοντα ζητήματα που απασχολούν τον πλανήτη την παρούσα περίοδο. Σημαντικά στοιχεία είναι η ύπαρξη ρεαλιστικών προγραμμάτων, με ενίσχυση των δυνατοτήτων των τοπικών κοινωνιών, και η ύπαρξη πνεύματος συνεργασίας και πολιτικής βούλησης.
Παραπομπές
1, 11. Ogden, Lesley Evans , 2018, “Environmental Peacebuilding”, BioScience, Volume 68, Issue 3, Pages 157–163, Oxford University Press on behalf of the American Institute of Biological Sciences. Διαθέσιμο σε:https://academic.oup.com/bioscience/article/68/3/157/4829561 [Τελευταία πρόσβαση:1/5/18].
2. “Environmental Peacebuilding Researchers Receive Prestigious Al-Moumin Award”, 2018, Modern Diplomacy. Διαθέσιμο σε:https://moderndiplomacy.eu/2018/02/01/environmental-peacebuilding-researchers-receive-prestigious-al-moumin-award/ [Τελευταία πρόσβαση:1/5/18].
3, 4, 5, 6, “Peacebuilding & the United Nations”, United Nations website. Διαθέσιμο σε:http://www.un.org/en/peacebuilding/pbso/pbun.shtml [Τελευταία πρόσβαση:3/5/18]
7. Carius, Alexander , 2006 , “Environmental Cooperation as an Instrument of Crisis Prevention and Peacebuilding: Conditions for Success and Constraints” , German Federal Ministry for Economic Cooperation and Development (BMZ), σελίδα 6. Διαθέσιμο σε:https://www.adelphi.de/en/system/files/mediathek/bilder/us_503_-_carius_environmental_peacemaking_06-07-02.pdf [Τελευταία πρόσβαση:3/5/18]
8. Ibid, page 16.
9. Schoenfeld, Stuart, 2011, “Environmental Peacebuilding in the Eastern Mediterranean” , Middle East Institute, Washington, USA. Διαθέσιμο σε:http://www.mei.edu/content/environmental-peacebuilding-eastern-mediterranean [Τελευταία πρόσβαση:3/5/18].
10. Milton-Edwards, Beverley , 2018, “Gaza protests highlight humanitarian crisis and lack of political progress to peace”, Brookings. Διαθέσιμο σε:https://www.brookings.edu/opinions/gaza-protests-highlight-humanitarian-crisis-and-lack-of-political-progress-to-peace/ [Τελευταία πρόσβαση:3/5/18].