Η καταστροφή της Πομπηίας εξαιτίας της έκρηξης του Βεζούβιου, το 79 μΧ, είναι ίσως η πιο διάσημη ηφαιστειακή καταστροφή της ιστορίας- και, πέραν του στοιχείου της τραγωδίας (περίπου 2.000 νεκροί σε Πομπηία και Ερκολάνο) άφησε πίσω της πλούσια αρχαιολογική κληρονομιά.
Ωστόσο, όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, ακόμα και σε μια τέτοια καταστροφή, δεν πεθαίνουν όλοι – και ένα δόκιμο αρχαιολογικό ερώτημα είναι πού ακριβώς πήγαν οι επιζώντες.
Όπως αναφέρεται σε δημοσίευμα του Live Science, νέα έρευνα, που θα δημοσιευτεί την άνοιξη στο Analecta Romana, έδειξε πως οι περισσότεροι παρέμειναν κατά μήκος της νότιας ακτής της Ιταλίας, σε Νάπολη, Όστια, Ποτσουόλι και Κύμη.
Ο εντοπισμός των προορισμών των προσφύγων ήταν μεγάλο και δύσκολο εγχείρημα, καθώς τα ιστορικά αρχεία είναι διάσπαρτα, είπε ο Στίβεν Τακ, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Μαϊάμι. Για να διαπιστωθεί πού πήγαν, δημιούργησε μια σειρά από κριτήρια αναζήτησης ενώ πραγματοποιούσε έρευνες στο ιστορικό αρχείο, που περιελάμβανε έγγραφα, επιγραφές, αντικείμενα και αρχαίες υποδομές. Για παράδειγμα, δημιούργησε μια βάση δεδομένων με ονόματα που ήταν χαρακτηριστικά της Πομπηίας και του Ερκολάνου, και μετά εξέτασε ποια από αυτά τα ονόματα εμφανίζονταν αλλού μετά το 79 μΧ. Επίσης, έψαξε για ίχνη χαρακτηριστικής κουλτούρας από την Πομπηία και το Ερκουλάνο, όπως δείγματα λατρευτικών δραστηριοτήτων. Παράλληλα, υποδομές που εμφανίστηκαν κατά την ίδια περίοδο, πιθανώς για να υποστηρίξουν τους πρόσφυγες, παρέχουν ενδείξεις μετεγκατάστασης. Αυτό οφείλεται στο ότι 15.000-20.000 άνθρωποι ζούσαν στην Πομπηία και το Ερκουλάνο, και οι περισσότεροι εξ αυτών επέζησαν.
Ένας από τους επιζώντες, ο Κορνήλιους Φούσκους, πέθανε αργότερα σε στρατιωτική εκστρατεία στη σημερινή Ρουμανία. «Εγκατέστησαν επιγραφή για αυτόν εκεί» είπε ο Τακ στο Live Science. «Είπαν πως ήταν από την αποικία της Πομπηίας, μετά έζησε στη Νάπολη και μετά εντάχθηκε στον στρατό.
Σε άλλη μια περίπτωση, η οικογένεια Σουλπίκιους από την Πομπηία εγκαταστάθηκε στην Κύμη, σύμφωνα με ιστορικά έγγραφα. Έξω από τα τείχη της Πομπηίας ανακαλύφθηκε θησαυροφυλάκιο με τα οικονομικά τους αρχεία, υποδεικνύοντας πως επέλεξαν την Κύμη επειδή είχαν δικτύωση εκεί λόγω της επιχειρηματικής τους δραστηριότητας. Ακόμη, βρέθηκαν πολλά ίχνη μετεγκαταστάσεων γυναικών και δούλων που ελευθερώθηκαν.
Πέρα από αυτά βέβαια, χρειάζονται και άλλα ίχνη, καθώς ήταν πολλοί αυτοί – ξένοι, μετανάστες, δούλοι- που δεν ήταν καταγεγραμμένοι εγγράφως, καθιστώντας δύσκολο τον εντοπισμό τους. Ως προς τις δημόσιες υποδομές, ο Τακ ανακάλυψε ότι ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Τίτος παρείχε χρήματα σε πόλεις που δέχτηκαν μεγάλους αριθμούς προσφύγων- τα οποία μάλιστα είχαν προέλθει από τις ίδιες τις πληγείσες πόλεις, με την κυβέρνηση να παίρνει τα χρήματα των νεκρών που δεν είχαν κληρονόμους. Οι υποδομές αυτές βοήθησαν στο εγχείρημα της μετεγκατάστασης,
«Η Πομπηία και το Ερκουλάνο είχαν χαθεί. Αλλά η κυβέρνηση φαίνεται πως έχτισε νέες γειτονιές και υδραγωγεία και δημόσια κτίρια σε κοινότητες όπου είχαν εγκατασταθεί» είπε ο Τακ.