Στην ανάγκη η Ελλάδα να καταβάλει προσπάθειες και να εξηγήσει ξεκάθαρα τις θέσεις της, προκειμένου να πείσει για το δίκαιο των επιχειρημάτων της και τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της εμπλοκής της σε ένα ιδιαίτερα εύθραυστο και διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον διεθνών σχέσεων – ειδικά όσον αφορά στη διπλωματία των αγωγών- αναφέρθηκε ο Δρ. Κων/νος Φίλης, διεθνολόγος και διευθυντής Ερευνών του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων, σε συνέντευξή του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Ο κ. Φίλης παράλληλα υπογράμμισε ότι οι απειλές και οι άκομψες παρεμβάσεις εκ μέρους ορισμένων εταίρων μας, χωρίς να συνοδεύονται από αντιπροτάσεις, δεν μπορεί να αποτελέσουν γνώμονα των αποφάσεων ενός κυρίαρχου κράτους, ακόμη και υπό ασφυκτική πίεση.
Τα περιθώρια συνεργασίας με το Ιράν
Το Ιράν, σύμφωνα με τον κ. Φίλη, είναι αδιαμφισβήτητα ο μόνος παίκτης που μπορεί να αλλάξει τις ισορροπίες στην ευρωπαϊκή αγορά φυσικού αερίου. «Κατέχει από τα μεγαλύτερα κοιτάσματα στον κόσμο και μοιάζει πρόθυμο, εφόσον εξελιχθούν ομαλά οι διαπραγματεύσεις και κυρίως η εφαρμογή των συμφωνηθέντων, να μπει δυναμικά στο παιχνίδι. Ωστόσο, πρέπει να είμαστε προσεκτικοί στις εκτιμήσεις ως προς τις προθέσεις της Τεχεράνης και των δυνητικών εταίρων της. Αφ'ενός επειδή δεν γνωρίζουμε τον βαθμό στον οποίον επιθυμούν οι τελευταίοι να την ενδυναμώσουν, μέσα από μία διευρυμένη ενεργειακή σύμπραξη, συνδυαστικά με το βάθος χρόνου που μπορεί να χρειαστεί η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης προς το ιρανικό καθεστώς. Αφ'ετέρου διότι οι αποφάσεις αυτού θα κριθούν και από οικονομικά/εμπορικά κριτήρια, βάσει των οποίων, ως Ευρώπη, δεν αναδεικνυόμαστε στην πλέον ενδιαφέρουσα περίπτωση, εφόσον η αγορά της Ασίας παραμένει περισσότερο προσοδοφόρα και ελκυστική λόγω μεγέθους, οικονομικής ανάπτυξης και υψηλότερων τιμών».
Αν το Ιράν αποφασίσει να τροφοδοτήσει την Ευρώπη, συμπληρώνει, θα θελήσει να τη «δεσμεύσει» με μεγάλες ποσότητες και μακροχρόνια συμβόλαια, άρα μέσω δικτύου αγωγών. Η αναγκαστική χρήση της τουρκικής επικράτειας δεν αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα, «ακόμη και αν και η 'Αγκυρα επιδιώξει την παράκαμψή μας, όπως και η επαναπροσέγγισή μας με την Τεχεράνη δεν μας διασφαλίζει μία ευνοϊκή κατάληξη. Θα χρειαστούν εργώδεις προσπάθειες από πλευράς μας για να πείσουμε για το δίκαιο των επιχειρημάτων μας και τα συγκριτικά πλεονεκτήματα εμπλοκής μας».
«Η Ελλάδα έχει ανάγκη της εξομάλυνσης των συγκρούσεων που μαίνονται στο εγγύς εξωτερικό της, προσβλέπει στη δημιουργία αντίβαρων έναντι της προσπάθειας της Τουρκίας να ηγεμονεύσει περιφερειακά, οφείλει να συζητά με όλες τις οντότητες στη Μέση Ανατολή και ασφαλώς ενδιαφέρεται για τους ενεργειακούς δρόμους. Η συμβολή του Ιράν στα παραπάνω, εν συναρτήσει με τον καταλυτικό ρόλο του σιιτικού στοιχείου στη Μέση Ανατολή, καθιστά απαραίτητη την περαιτέρω εμβάθυνση των δεσμών μας».
Οι αμερικανικές πιέσεις
Όσον αφορά στις αμερικανικές πιέσεις περί μη αποδοχής της ρωσικής πρότασης αγωγού, ο κ. Φίλης επισημαίνει ότι η ενέργεια είναι μέρος μίας ευρύτερης εικόνας, στην οποία διαπλέκονται οι ανάγκες της αγοράς με οικονομικά, επιχειρηματικά και ασφαλώς γεωπολιτικά συμφέροντα. «Οι ΗΠΑ επιχειρούν εδώ και δύο δεκαετίες να περιορίσουν δραστικά τη δεσπόζουσα θέση της Ρωσίας στην ευρωπαϊκή αγορά, χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία, από τη στιγμή που οι εναλλακτικές είτε δεν επαρκούν, είτε διακρίνονται από σειρά αβεβαιοτήτων, γεγονός που πολλαπλασιάζει το ρίσκο συνεργασίας. Πλέον, όμως, οι πανευρωπαϊκές τάσεις έχουν διορθώσει σε σημαντικό βαθμό τα επίπεδα αυτονομίας, αν και αρκετές χώρες παραμένουν σε μεγάλο βαθμό εξαρτημένες.Πάντως, η όποια αντίθεση των εταίρων μας (ΗΠΑ) δεν πρέπει να είναι στείρα, αλλά να εμπλουτίζεται με αντιπροτάσεις που θα εξυπηρετούν εξίσου ή περισσότερο τα ελληνικά συμφέροντα. Ειδάλλως, καθίσταται σαφές ότι οι απειλές και οι άκομψες παρεμβάσεις δεν μπορούν να αποτελέσουν γνώμονα των αποφάσεων ενός κυρίαρχου κράτους, ακόμη και υπό ασφυκτική πίεση, όπως τελούμε εδώ και καιρό».
Διπλωματία των αγωγών και Ελλάδα
Όσον αφορά στις ελληνικές γεωπολιτικές κινήσεις γενικότερα σχετικά με την προσέλκυση αγωγών και την ανάπτυξη στρατηγικών συμμαχιών και πέρα από τη Ρωσία, αναφέρει τα εξής: « Με εξαίρεση τον TAP, ο οποίος, πάντως, δύσκολα θα τηρήσει τις αρχικές προθεσμίες, και τον διασυνδετήριο Ελλάδας-Βουλγαρίας (IGB), δεν υπάρχει κάποιο άλλο χειροπιαστό σχέδιο. Το σχέδιο νότιας παράκαμψης της Ουκρανίας αρχίζει να παίρνει σάρκα και οστά, αλλά απέχουμε πολύ από τη διευθέτηση των πολλών και ασαφών εκκρεμοτήτων, πολλώ δε μάλλον από τις τελικές αποφάσεις...Από εκεί και πέρα, πρέπει να στρέψουμε την προσοχή μας στη δημιουργία εγχώριων υποδομών, συνδέσεων (π.χ. με νησιωτική χώρα) και αποθηκευτικών χώρων (για τυχόν περιόδους κρίσης), να αναζητήσουμε τρόπους καλύτερης διασύνδεσης με την ηπειρωτική Ευρώπη, να διευρύνουμε τις εναλλακτικές προμήθειας μας και να αποκτήσουμε ευελιξία μέσω νέων εγκαταστάσεων LNG αλλά και βελτίωσης της υπάρχουσας στη Ρεβυθούσα. Επιδίωξη μας θα πρέπει να είναι η στρατηγική μας αναβάθμιση μέσω συμπράξεων και σταθερών συμμαχιών, η εμπλοκή μας σε projects στη βάση των βιωσιμότερων λύσεων, η σταδιακή βελτίωση της διαπραγματευτικής μας θέσης έναντι των προμηθευτών, καθώς βέβαια και η διασφάλιση ανταγωνιστικότερων τιμών στο εσωτερικό.
Κύπρος
Σχετικά με την Κύπρο, όπου δεν φαίνονται να επιβεβαιώνονται πλήρως οι εκτιμήσεις, ο κ. Φίλης σημειώνει ότι πράγματι, τα τελευταία ευρήματα έχουν χαμηλώσει αισθητά τον πήχη. «Τα μεγαλεπήβολα σχέδια των περασμένων ετών έχουν αντικατασταθεί από πιο πραγματιστικά. Επακόλουθα, αρχίζει να γίνεται κοινός τόπος ότι η αποτελεσματική αξιοποίηση του κυπριακού αερίου προϋποθέτει ευρύτερες συνέργειες και άθροισμα ποσοτήτων με άλλες πηγές. Ούτως ή άλλως, η περιοχή υπολείπεται ποσοτικά και χρονικά από άλλες, ενώ οι προοπτικές της είναι εν πολλοίς αλληλένδετες με την εξομάλυνση εντάσεων και χρονιζουσών διαφορών, την πορεία μετασχηματισμού καθεστώτων και κοινωνιών, την επαρκή αντιμετώπιση περιφερειακών κινδύνων, καθώς και τις τιμές ενέργειας. Σε κάθε περίπτωση, οι συμμαχίες που προωθούνται χρήζουν ουσιαστικής εμβάθυνσης ώστε να αντέξουν στο χρόνο. Αυτονόητα οι όποιες συμπράξεις δεν θα ικανοποιούν όλες τις δυνάμεις της περιοχής».