Τους τελευταίους μήνες τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης επικρίνονται σκληρά, και σίγουρα όχι άδικα, για τον τρόπο (μη) διαχείρισης του προσφυγικού ζητήματος, την εμφανή απροθυμία πολλών χωρών να φιλοξενήσουν στο έδαφός τους πρόσφυγες, την επιλογή να υψώσουν φράχτες και την ακραία ξενοφοβική ρητορική που συχνά διατυπώνεται. Οι διαφωνίες, μεταξύ των χωρών μελών είναι καταγεγραμμένες και οι αντιστάσεις που προβάλλονται αποτελούν- ακόμη και πριν τα γεγονότα στο Παρίσι- βασικό παράγοντα της βραδείας υλοποίησης των αποφάσεων που έχουν ληφθεί για την μετεγκατάσταση.
Όπως όμως δεν είναι μόνο οι χώρες της ΕΕ που πρέπει να επιδείξουν τον ανθρωπισμό τους και την αλληλεγγύη τους σε μια παγκόσμια ανθρωπιστική κρίση που ανάλογή της δεν έχει δει ο πολιτισμένος κόσμος μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Ούτε και είναι μόνο οι χώρες της ΕΕ που διχάζονται εξαιτίας του προσφυγικού ζητήματος.
Μια ανάλογη εικόνα επικρατεί και στις ΗΠΑ μετά τη δέσμευση του προέδρου, Μπαράκ Ομπάμα να φιλοξενηθούν στη χώρα 10.000 πρόσφυγες φέτος ενώ ο συνολικός προγραμματισμός σε βάθος χρόνου προβλέπει την μετεγκατάσταση 80.000 Σύριων.
Οι ανακοινώσεις αυτές, που ο Ομπάμα επανέλαβε μάλιστα στη Σύνοδο των G20 στην Αττάλεια της Τουρκίας, έχουν διχάσει τις ΗΠΑ. Συγκεκριμένα, μετά και τα γεγονότα στο Παρίσι, 26 κυβερνήτες Πολιτειών, δήλωσαν πως δεν θα επιτρέψουν την εγκατάσταση προσφύγων και 22 δηλώνουν ένθερμα πρόθυμοι να μπλοκάρουν το σχέδιο του Ομπάμα. Στην Ουάσινγκτον Ρεπουμπλικάνοι αναζητούν τρόπους να αντικρούσουν το ομοσπονδιακό πρόγραμμα ενώ υποψήφιοι για την προεδρία των ΗΠΑ όπως ο Τζέντ Μπους και ο Τέντ Κρουζ υποστηρίζουν πως είτε θα πρέπει να μην προχωρήσει το σχέδιο φιλοξενίας είτε να γίνονται δεκτοί μόνο Χριστιανοί Σύριοι. Η δε προπαγάνδα με ακραία «επιχείρημα» που στόχο έχουν να ενισχύσουν την ξενοφοβία και την ισλαμοφοβία είναι μια πραγματικότητα και στις ΗΠΑ με ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα των παρουσιαστή δελτίου ειδήσεων ο οποίος είχε εκλεγεί και μέλος του Κογκρέσου το 2010, Τζον Γουόλς.
Η όλη δημόσια συζήτηση, ήρθε να θυμίσει σε πολλούς την αμφίσημη στάση των ΗΠΑ απέναντι στους πρόσφυγες και τους μετανάστες. Τη στιγμή που είναι μια χωρά που κυριολεκτικά χτίστηκε από πρόσφυγες και μετανάστες, διαχρονικά η στάση της είναι εχθρική απέναντί τους.
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα από το παρελθόν είναι η στάση των πολιτών των ΗΠΑ απέναντι σε Γερμανούς, Αυστριακούς και άλλους πολιτικούς πρόσφυγες που διώκονταν από το ναζιστικό καθεστώς της Γερμανίας και αναζητούσαν προστασία στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού.
Σύμφωνα με τα ευρήματα δημοσκόπησης που είχε δημοσιεύσει το περιοδικό Fortune τον Ιούλιο του 1938 - και μας θυμίζει ο χρήστης του Twitter Historical Opinion - το 67,4% των πολιτών δήλωνε πως δεν θα πρέπει να τους επιτραπεί να γίνουν δεκτοί στη χώρα και κατά συνέπεια να τους χορηγηθεί άσυλο και μόλις ένα ποσοστό μικρότερο του 5% τάσσεται θετικά σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο.
Βασικό επιχείρημα ήταν η ανάγκη μη «διατάραξης» της προσπάθειας ανάκαμψης της χώρας από την Μεγάλη Ύφεση ενώ φαίνεται πως υπήρχε και ένας διαρκής φόβος πως ο όρος «πολιτικός πρόσφυγας» ήταν μια ταμπέλα για ανεπιθύμητους στην Ευρώπη κομμουνιστές, αναρχικούς και άλλους φορείς «επικίνδυνων» ιδεολογιών.
Ακόμη και μετά τη Νύχτα των Κρυστάλλων και το πογκρόμ κατά των Εβραίων από τους Ναζί η άποψη των Αμερικανών δεν άλλαξε. Σε μια ακόμη έρευνα του Αμερικανικού Ινστιτούτου Δημόσιας Γνώμης τον Ιανουάριο του 1939, το 61% δήλωνε πως δεν επιθυμεί να φιλοξενηθούν στη χώρα 10.000 παιδιά από τη Γερμανία, κυρίως Εβραίοι, κάτι που ήταν και πρόταση της τότε κυβέρνησης.
Μια αληθινή ιστορία: «Το ταξίδι των καταραμένων»
Σημειώνεται πως το 1924, στις ΗΠΑ είχε περάσει ο ομοσπονδιακός νόμος που περιόριζε κατά πολύ τον αριθμό των μεταναστών που θα υποδεχόταν η χώρα από την Ανατολική και Νότιοανατολική Ευρώπη.
Μια δε από τις πλέον ντροπιαστικές στιγμές εκείνης της περιόδου ενδεικτική της απροθυμίας παροχής βοήθειας στους πρόσφυγες- αν και όχι η μόνη- ήταν την άνοιξη του 1939. Αφού δηλαδή είχε προηγηθεί η Νύχτα των Κρυστάλλων που αποτέλεσε κατά τους πολλούς ιστορικούς την απαρχή του Ολοκαυτώματος.
Αυτή δεν είναι άλλη από την ιστορία των επιβατών του επιβατηγού-πλοίου St.Louis το οποίο εκτελούσε υπερατλαντικά ταξίδια. Τον Μάιο του 1939, αποπλέει από το Αμβούργο με επιβάτες 937 Εβραίους πρόσφυγες από τη Γερμανία. Αρχικά το πλοίο επρόκειτο να καταπλεύσει στην Κούβα, κατόπιν σχετικών συνεννοήσεων που είχαν γίνει με την τότε κυβέρνηση να έχει δεχθεί να τους χορηγήσει βίζα και επιτρέψει την παραμονή τους στη χώρα για όσο αυτό θα ήταν απαραίτητο.
Το πλοίο, φτάνει στην Κούβα αλλά ο πρόεδρος της χώρα αρνείται να επιτρέψει την αποβίβασή τους και αρνείται τη χορήγηση βίζας, ανακοινώνοντας παράλληλα πως εγκαταλείπεται η προηγούμενη μεταναστευτική πολιτικής και αντικαθίσταται από νέο νόμο που επιτρέπει την είσοδο στη χώρα μόνο πολιτών των ΗΠΑ και υπό αυστηρούς- και δαπανηρούς – όρους. Ο καπετάνιος του πλοίου, Γκούσταβ Σρέντερ αποφασίζει να χαράξει ρότα για τις ΗΠΑ και συγκεκριμένα τη Φλόριδα. Και εκεί όμως οι πρόσφυγες δεν έγιναν δεκτοί ενώ σύμφωνα με ιστορικές πηγές φαίνεται πως έγινε και ρίψη προειδοποιητικών βολών κατά του πλοίου προκειμένου να προσεγγίσει τις ακτές. Επόμενος σταθμός ήταν ο Καναδάς όπου και πάλι οι πρόσφυγες συνάντησαν την άρνηση των αρχών να τους επιτραπεί η αποβίβαση και να τους χορηγηθεί βίζα η πολιτικό άσυλο. Τελικά το πλοίο επέστρεψε στην Ευρώπη και οι επιβάτες έγιναν δεκτοί από χώρες που λίγους μήνες μετά ενεπλάκησαν ενεργά στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, το Βέλγιο, η Ολλανδία.
Η ιστορία αυτή αποτέλεσε αντικείμενων ερευνών ιστορικών που ειδικεύονται και στο Ολοκαύτωμα ενώ ενέπνευσε και το βιβλίο των Γκόρντον Τόμας και Μάξ Μόργκαν Βιτς, «Το ταξίδι των Καταραμένων» που εκδόθηκε το 1974 ενώ το 1976 μεταφέρθηκε και στη μεγάλη οθόνη.
