Γιατί αυτές οι εκλογές στο Ιράν κρίνουν κυριολεκτικά το μέλλον μιας γενιάς και γιατί ίσως να μας αφορούν περισσότερο απ' όσο νομίζουμε

Γιατί αυτές οι εκλογές στο Ιράν κρίνουν κυριολεκτικά το μέλλον μιας γενιάς και γιατί ίσως να μας αφορούν περισσότερο απ' όσο νομίζουμε

Λίγες εκλογικές αναμετρήσεις έχουν τόση βαρύτητα όσο αυτή που διεξάγεται σήμερα, Παρασκευή στο Ιράν αφού τα περί τα 55 εκατ. ψηφοφόρων στην πραγματικότητα κάνουν μια επιλογή που πιθανότατα θα καθορίσει το μέλλον μιας ολόκληρης γενιάς. Κυριολεκτικά.

Αυτό μάλιστα παρά το γεγονός πως οι Ιρανές και οι Ιρανοί που καλούνται στις κάλπες δεν θα εκλέξουν ούτε τον επόμενο πρωθυπουργό, ούτε τον επόμενο πρόεδρο και σίγουρα όχι τον επόμενο Ανώτατο Ηγέτη.

Ακούγεται μάλλον σας γρίφος αλλά έτσι είναι και το πολιτικό σύστημα στην σύγχρονη Ιρανική Δημοκρατία των 77 εκατ κατοίκων. Τη χώρα με τον μακραίωνο και αξιοθαύμαστο περσικό πολιτισμό της φιλοσοφίας και των τεχνών που σμιλεύτηκε από τόσα και τόσα επιτεύγματα στην ιατρική, την αστρονομία και τα μαθηματικά αλλά και επηρεάστηκε από μια συχνά ταραχώδη πολιτική διαδρομή.

Τα στοιχεία-κλειδιά για να κατανοήσουμε τη βαρύτητα αυτής της επιλογής είναι τρία:

  • Στην πολιτική σκηνή αλλά στην ίδια την κοινωνία, μαίνεται μια ιδεολογική διαμάχη μεταξύ των μεταρρυθμιστών και των ακραία συντηρητικών.
  • Σε αυτές τις εκλογές θα αναδειχθούν τα μέλη του πιο σημαντικού αιρετού σώματος στο Ιράν, της Συνέλευσης των Εμπειρογνωμόνων που αποφασίζει για την ανάδειξη του πιο ισχυρού πολιτικού άνδρα της χώρας: του Ανώτατου Ηγέτη, η θητεία του οποίου είναι ισόβια, εκτός και εάν παραιτηθεί
  • Ο νυν Ανώτατος Ηγέτης, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεϊ είναι σήμερα 76 ετών και με κλονισμένη υγεία. Έτσι κατά την 8ετή θητεία της, η Συνέλευσης των Εμπειρογνωμόνων είναι πού πιθανό να κληθεί να εκλέξει τον επόμενο Ραχμπάρ, δηλ. Ανώτατο Ηγέτη. Εάν αυτός θα ανήκει στους μεταρρυθμιστές ή στους σκληροπυρηνικούς θα εξαρτηθεί προφανώς από τη σύνθεση της Συνέλευσης.

Όσο για το πιθανό ερώτημα «γιατί πρέπει να μας αφορά;», οι απαντήσεις είναι πολλές και σύνθετες- πρωτίστως σε ό,τι αφορά τις διεθνείς εξελίξεις και την κατάσταση στη Μέση Ανατολή- αλλά μπορούμε να περιοριστούμε σε μια από τις βασικότερες που αφορά άμεσα και τη χώρα μας: Το Ιράν είναι η τέταρτη μεγαλύτερη παραγωγός χώρα πετρελαίου παγκοσμίως (μεταφράζεται σε περίπου το 11% της παγκόσμιας παραγωγής των χωρών του ΟΠΕΚ) και από τους μεγαλύτερους εξαγωγείς πετρελαίου- τουλάχιστον πριν την επιβολή κυρώσεων που όμως από το καλοκαίρι σταδιακά αίρονται. Για την Ελλάδα το Ιράν ήταν μεταξύ των πρώτων προμηθευτών της την περίοδο 2006-2011 και μάλιστα σε πολύ λογικές τιμές…Ο δρόμος που θα διαλέξει το Ιράν, μας αφορά ίσως περισσότερο απ' όσο φανταζόμαστε.

Για όσους δε πιστεύουν πως η πολιτική στο Ιράν είναι άνευρη ή ακόμη και ανύπαρκτη, μάλλον θα πρέπει να αναθεωρήσουν. Σίγουρα περιορίζεται από τον αυταρχισμό, τις πολιτικές διώξεις, τη βία και την καταστολή και στο τέλος η ίδια η πορεία της χώρα ορίζεται και καθορίζεται από έναν μη εκλεγμένο Ανώτατο Ηγέτη. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως δεν υπάρχουν πολιτικές φατρίες, αντιπαλότητες, κέντρα πολιτικής επιρροής και διαρκείς ζυμώσεις, επιθετικές κινήσεις και ελιγμοί με στόχο την απόκτηση περισσότερης εξουσίας.

Το ίδιο δε το πολιτικό σύστημα της χώρας, προδιαθέτει για όλα αυτά. Είναι τόσο σύνθετο αλλά και ενδιαφέρον όσο είναι σχεδόν τα πάντα στις χώρες της Μέσης Ανατολής…

Στο πολιτικό σύστημα του Ιράν όπως αυτό διαμορφώθηκε μετά την Ιρανική Επανάσταση του 1978, την πτώση του Σάχη και την ανάδειξη του Αγιατολάχ Ρουχολάχ Μουσαβί Χομεϊνί ως Ανώτατου Ηγέτη (Ραχμπάρ), τα δύο αυτά στοιχεία συνυπάρχουν. Ο Ανώτατος Ηγέτης (Ραχμπάρ) που έχει αυξημένες εξουσίες δεν εκλέγεται από το λαό. Εκλέγεται όμως ο Πρόεδρος (Ραΐς-ε Τζομχούρ).

Ο Ανώτατος Ηγέτης, που εκλέγεται από τη Συνέλευση των Εμπειρογνωμόνων, χαράσσει την εξωτερική πολιτική της χώρας και ελέγχει τις Ένοπλες Δυνάμεις-το Ιράν είναι η μόνη χώρα που η εκτελεστική εξουσία δεν ελέγχει τον Στρατό- τις υπηρεσίες ασφαλείας και υπηρεσίες πληροφοριών, ηγείται του σώματος των Φρουρών της Επανάστασης ενώ σε αυτόν υπάγεται η δικαστική εξουσία και τα ΜΜΕ. Επίσης διορίζει τα έξι από τα Δώδεκα μέλη του Συμβουλίου των Κηδεμόνων (Σουρα-γιε Νεγαμπάν-ι Κανούν) που απαρτίζεται από εξέχοντες ιερωμένους και το οποίο τον αναπληρώνει σε περίπτωση κωλύματος.

Ο δε Πρόεδρος του Ιράν, που εκλέγεται απευθείας από τον λαό για τετραετή θητεία, ηγείται της εκτελεστικής εξουσίας αλλά μόνο στους τομείς που δεν έχει λόγο ο Ανώτατος Ηγέτης, επιβλέπει του υπουργικού συμβουλίου και είναι υπεύθυνος για το κυβερνητικό έργο ενώ συνεργάζεται με τον Ανώτατο Ηγέτη για σειρά κεντρικών ζητημάτων.

Η Συνέλευση των Εμπειρογνωμόνων που έχει 8ετη θητεία και συνολικά 88 μέλη- όλοι τους κληρικοί - συμβάλει στη χάραξη πολιτικής και όπως ήδη επισημάνθηκε από τις τάξεις του εκλέγεται και ο Ανώτατος Ηγέτης όταν έρθει το πλήρωμα του χρόνου. Σε αυτή την εκλογική αναμέτρηση μια θέση στη Συνέλευση διεκδικούν 161 υποψήφιοι.

Επίσης όμως οι ψηφοφόροι καλούνται να αναδείξουν και τα 290 μέλη της Ισλαμικής Συμβουλευτικής Συνέλευσης (Ματζλίς-ι Σούρα-γιε Ισλαμί) που έχει 4ετη θητεία και λειτουργεί περίπου όπως το Κοινοβούλιο (παραγωγή νομοθετικού έργου, έγκριση προϋπολογισμού κλπ). Συνολικά οι υποψήφιοι είναι 161.

ΟΙ δε υποψήφιοι πέραν των παραδοσιακών συγκεντρώσεων, των περιπάτων στις γειτονιές και τους τόνους αφισών που είναι κολλημένες σε όλη τη χώρα, ρίχνουν πλέον στη μάχη και την τεχνολογία. Αν και υπάρχουν περιορισμοί σε Facebook και Τwitter βρήκαν τον τρόπο να συζητούν ελεύθερα και φυσικά να επηρεάζουν τους ψηφοφόρους τους, μέσω της εφαρμογής για κινητά "Telegram" που επιτρέπει το instant messaging...Εκεί δίνεται μια ακόμη μάχη μεταξύ των δύο κυρίαρχων παρατάξεων.

Το «μπλοκ» των μετριοπαθών αντιπροσωπεύει αναμφισβήτητα ο νυν Πρόεδρος της χώρας, Χασάν Ρουχανί ο οποίος έχει ακόμη δύο χρόνια θητεία και είναι εξαιρετικά σημαντικό να έχει τη στήριξη των δύο σωμάτων, τα μέλη του οποίου θα αναδειχθούν σε αυτές τις εκλογές. Η άνοδός του στην εξουσία το 2013 σηματοδότησε και την άνοδο των μετριοπαθών στη πολιτική σκηνή του Ιράν.

Το μπλοκ των μετριοπαθών ήταν αυτό που επέμεινε και τελικά κατάφερε να εξασφαλίσει τη συμφωνία με τις ΗΠΑ για το πυρηνικό πρόγραμμα της χώρας που έφερε και τη χαλάρωση των κυρώσεων. Η επίτευξη της συμφωνίας απαιτούσε την υπερκάλυψη των φωνών των συντηρητικών που ακολουθούσαν μια πιο άκαμπτη λογική παρά το γεγονός πως οι κυρώσεις που είχαν επιβληθεί κινδύνευαν να οδηγήσουν σε βαθιά ύφεση τη χώρα η οποία είχε μπει σε απομόνωση. Ο Ρουχανί, σε αντίθεση με τους πολιτικούς του αντιπάλους, επιδιώκει διπλωματικά και οικονομικά «ανοίγματα» αλλά και μεταρρυθμίσεις στο εσωτερικό της χώρας.

Στο στρατόπεδο των μεταρρυθμιστών ανήκει και ο Χασάν Χομεϊνι, εγγονός του εκλιπόντος Ανώτατου Ηγέτη αλλά και ο τέως πρόεδρος του Ιράν, Ακμπάρ Χασεμί Ραφσαντζανί που επιχειρεί μαζί με τον νυν πρόεδρο να μπλοκάρει μία πλειοψηφική εκπροσώπηση των υπερ-συντηρητικών στο Συμβούλιο των Εμπειρογνωμόνων.

Η οικονομία της χώρας βρίσκεται σε ύφεση και εκτιμάται πως απαιτούνται σημαντικές «διορθωτικές» κινήσεις για να ανακάμψει. Αυτό σημαίνει πως απαιτείται μια καλή συνεργασία μεταξύ Προέδρου και κυβέρνησης για να ανταποκριθούν στις προσδοκίες που υπάρχουν στην κοινωνία και σε κλάδους της οικονομίας. Πολλοί αναλυτές εκτιμούν πως το Ιράν θα πρέπει να προχωρήσει σε σοβαρές δομικές αλλαγές στο οικονομικό του μοντέλο όπου κυριαρχεί το κράτος-επιχειρηματίας.

Η επικράτηση των συντηρητικών ή των μεταρρυθμιστών απασχολεί σημαντικά όλα τα κοινωνικά στρώματα -κυρίως όμως στα μεγάλα αστικά κέντρα- με ένα σημαντικό κομμάτι της κοινωνίας να επιθυμεί όχι μόνο αλλαγές στην εξωτερική πολιτική και την οικονομία αλλά και στην καθημερινότητα. Οι μεγαλύτερες ελευθερίες διαμόρφωση του τρόπου ζωής και η ελευθερία της έκφρασης αποτελεί ένα σημαντικό ζητούμενο και κυρίως στην πολιτική ζωή εάν αναλογιστούμε πως το Συμβούλιο των Κηδεμόνων απέκλεισε 6.000 πιθανούς υποψήφιους - κυρίως μετριοπαθείς- και μόνο 1.500 κατάφεραν να κερδίσουν τις ενστάσεις που υπέβαλαν.

Επίσης για τους ψηφοφόρους του Ιράν που δεν ζουν στα μεγάλα και πιο «πολιτικοποιημένα» αστικά κέντρα, βαρύνουσα σημασία έχουν οι απαντήσεις των υποψηφίων σε μια σωρεία ζητημάτων τοπικού ενδιαφέροντος. Κατά συνέπεια κυρίως σε ό,τι αφορά την εκλογή των μελών της Ισλαμικής Συμβουλευτικής Συνέλευσης το πόσο συμπαθής, προσιτός και ικανός να δώσει λύσεις σε τέτοιου είδους ζητήματα είναι ένας υποψήφιος «μετράει» περισσότερο από το που τοποθετείται στην κεντρική πολιτική σκηνή.

Η προεκλογική εκστρατεία ολοκληρώθηκε το απόγευμα της Πέμπτης και ήταν διάρκειας μιας εβδομάδας. Οι κάλπες κλείνουν το απόγευμα -αν και συχνά δίνεται παράταση ενός ή δύο ωρών- και μέχρι την την Κυριακή 28 Φεβρουαρίου αναμένεται να ανακοινωθούν τα αποτελέσματα για τη Συνέλευση των Εμπειρογνωμόνων ενώ για την Ισλαμική Συμβουλευτική Συνέλευση δεν αποκλείεται να απαιτηθεί και δεύτερο γύρος καθώς οι υποψήφιοι για να εκλεγούν θα πρέπει να συγκεντρώσουν το 25% των ψήφων. Τα πρώτα αποτελέσματα θα ανακοινωθούν μερικές ημέρες μετά από αυτά για τη Συνέλευση των Εμπειρογνωμόνων και οι επαναληπτικές εκλογές θα διεξαχθούν πιθανότατα εντός του Απριλίου.

Προεκλογική περίοδος, Ιράν, Φεβρουάριος 2016

Δημοφιλή