Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο έκρινε την περασμένη παρασκευή ότι έχει τη δικαιοδοσία να εξετάσει εγκλήματα πολέμου ή άλλες ωμότητες που έχουν διαπραχθεί στα Παλαιστινιακά Εδάφη, ανοίγοντας τον δρόμο για την έναρξη ποινικής έρευνας, παρά τις αντιρρήσεις του Ισραήλ.
Ένα από τα ζητήματα που σίγουρα θα απασχολήσουν το Δικαστήριο είναι η συνεχιζόμενη οικοδόμηση οικισμών στη Δυτική Όχθη και την Ανατολική Ιερουσαλήμ από το Ισραήλ και θα είναι πιθανότατα πιο ευάλωτη σε μια δίωξη σε σχέση με τις στρατιωτικές της ενέργειες εναντίον Παλαιστινίων, εάν η ανώτερη εισαγγελέας του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (ICC) προβεί σε διεξαγωγή έρευνας για εγκλήματα πολέμου.
Μπορεί ένας τέτοιος έλεγχος είναι ακόμη πολύ μακριά, αλλά το ICC προχώρησε ένα βήμα πιο κοντά προς αυτή την κατεύθυνση στις 5 Φεβρουαρίου, όταν άνοιξε το δρόμο για την εισαγγελέα Fatou Bensouda να διεξάγει έρευνα για εγκλήματα πολέμου εναντίον Ισραηλινών και Παλαιστινίων μαχητών.
Ουσιαστικά, οποιαδήποτε έρευνα διεξαχθεί, θα εξετάσει τις ισραηλινές και παλαιστινιακές στρατιωτικές ενέργειες καθώς η Bensouda ανέφερε ως πιθανούς δράστες όχι μόνο τις ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις αλλά και ένοπλες παλαιστινιακές οργανώσεις, όπως τη Χαμάς, κατά τη διάρκεια των καταστροφικών συρράξεων του 2014 στη Λωρίδα της Γάζας και τις μαζικές διαμαρτυρίες που ξεκίνησαν το 2018.
Ωστόσο, η κατασκευή ισραηλινών οικισμών στη Δυτική Όχθη και την ανατολική Ιερουσαλήμ φαίνεται να είναι ανοιχτή σε ακόμη αυστηρότερο έλεγχο καθότι, συμφώνως με το διεθνές δίκαιο, απαγορεύεται σε μια χώρα να μεταφέρει τους πολίτες της σε κατεχόμενα εδάφη, καθιστώντας πιθανώς ευκολότερες τις αποδείξεις που συνδέονται με τους οικισμούς παρά δυσανάλογη χρήση βίας στο πεδίο της μάχης.
Τι αποφάσισε το ICC;
Η ανώτερη εισαγγελέας κυρία Μπενσούδα δήλωσε τον Δεκέμβριο του 2019 ότι υπάρχει μια «λογική βάση» για να ξεκινήσει μια έρευνα για εγκλήματα πολέμου σχετικά με ισραηλινές στρατιωτικές ενέργειες και δραστηριότητες.
Πρώτον, ζήτησε από το δικαστήριο να αποφασίσει εάν είχε εδαφική δικαιοδοσία.
Σε μια απόφαση την περασμένη εβδομάδα, οι δικαστές της παραχώρησαν αυτή τη δικαιοδοσία στη Δυτική Όχθη, στην ανατολική Ιερουσαλήμ και στη Λωρίδα της Γάζας αναφέροντας ότι η απόφασή τους βασίστηκε στους κανόνες δικαιοδοσίας που περιγράφονται στο ιδρυτικό του ΔΠΔ και δεν συνεπάγεται κάποια προσπάθεια να καθοριστούν η κρατική υπόσταση ή τα σύνορα της Παλαιστίνης.
Ας μη ξεχνάμε πως οι Παλαιστίνιοι διεκδικούν και τις τρεις περιοχές με σκοπό τη δημιουργία ενός μελλοντικού κράτους, τις οποίες το Ισραήλ στον πόλεμο των 6 ημερών του 1967.
Εντούτοις, η συγκεκριμένη απόφαση δεν ανοίγει ουσιαστική και πραγματική έρευνα για εγκλήματα πολέμου καθώς αυτή υπόκειται στην κρίση της Bensouda.
Σε μια σύντομη δήλωση, η ίδια ανέφερε ότι θα μελετήσει προσεκτικά την υπόθεση πριν αποφασίσει πώς να προχωρήσει. Αυτή η διαδικασία μπορεί να διαρκέσει μήνες για να ολοκληρωθεί.
Εν τω μεταξύ, το Ισραήλ κατηγόρησε το δικαστήριο ότι εμπλέκεται σε πολιτικά ζητήματα, σημειώνοντας πως η ίδια δεν έχει επικυρώσει το Καταστατικό της Ρώμης του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου ώστε να δίνει αρμοδιότητα στο Δικαστήριο άσκησης έρευνας στα εδάφη του, αλλά και παρόλο που η Παλαιστίνη είναι μέλος του Καταστατικού, δεν είναι κράτος.
Πώς φτάσαμε ως εδώ;
Παρόλο που η κρατική υπόσταση της Παλαιστίνης αμφισβητείται’, έγινε δεκτή ως παρατηρητής από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών, το 2012.
Οι Παλαιστίνιοι έχουν χρησιμοποιήσει αυτό το αναβαθμισμένο καθεστώς για να προσχωρήσουν σε δεκάδες διεθνείς οργανισμούς, συμπεριλαμβανομένου του ICC. Στη συνέχεια, οι Παλαιστίνιοι ζήτησαν από το δικαστήριο να ερευνήσει τις ισραηλινές στρατιωτικές πρακτικές στη Γάζα, στη Δυτική Όχθη και την ανατολική Ιερουσαλήμ.
Στη συνέχεια ζήτησαν να ξεκινήσει η έρευνα στις 13 Ιουνίου 2014, ημερομηνία που συνέπεσε με τον πόλεμο του Ισραήλ με την Χαμάς.
Έτσι λοιπόν το Διεθνές Δικαστήριο προορίζεται ως έσχατη λύση όταν τα δικαστικά συστήματα των χωρών δεν είναι σε θέση ή δεν θέλουν να διερευνήσουν και να διώξουν εγκλήματα πολέμου.
Όμως, το Ισραήλ δεν είναι μέλος του Δικαστηρίου και δεν αναγνωρίζει την εξουσία του, λέγοντας ότι έχει ένα ανεξάρτητο, παγκόσμιου επιπέδου δικαστικό σύστημα.
Ωστόσο, οι Παλαιστίνιοι λένε ότι το Ισραήλ δεν είναι σε θέση να διερευνήσει τον εαυτό του και ισχυρίζεται ότι το σύστημα δικαιοσύνης του Ισραήλ είναι προκατειλημμένο εναντίον τους.
Θα πρέπει να ανησυχεί το Ισραήλ;
Σε αυτό το στάδιο, το Ισραήλ δεν φοβάται καθόλου. Η απόφαση της προηγούμενης εβδομάδας προκάλεσε σφοδρές αντιδράσεις, αλλά η δίωξη των Ισραηλινών αξιωματούχων παραμένει υποθετική.
Ωστόσο, η απόφαση ανοίγει την πόρτα σε ένα δυνητικά ενοχλητικό σενάριο στο οποίο οι πρώην και οι σημερινοί Ισραηλινοί αξιωματούχοι ενδέχεται να διακινδυνεύουν με σύλληψη εάν ταξιδέψουν στο εξωτερικό.
Για παράδειγμα, η εφημερίδα Haaretz ανέφερε ότι το Ισραήλ ετοιμάζεται να ενημερώσει εκατοντάδες νυν και πρώην αξιωματούχους, φοβούμενοι ότι ενδέχεται να υποστούν σύλληψη.
Μιλώντας με αριθμούς, στον πόλεμο της Γάζας, περισσότεροι από 2.200 Παλαιστίνιοι, συμπεριλαμβανομένων περίπου 1.500 αμάχων, σκοτώθηκαν από ισραηλινά πυρά, σύμφωνα με εκτιμήσεις των Ηνωμένων Εθνών. Τουλάχιστον 73 άτομα, συμπεριλαμβανομένων έξι πολιτών, σκοτώθηκαν από την ισραηλινή πλευρά, σύμφωνα με στοιχεία του Ισραήλ. Ωστόσο, η απόδειξη εγκλημάτων πολέμου θα μπορούσε να είναι δύσκολη.
Το Ισραήλ λέει ότι ενήργησε σε αυτοάμυνα ενάντια στη χρήση δυσανάλογης βίας με εκτόξευση πυραύλων σε κατοικημένες περιοχές. Κατηγορεί επίσης τη Χαμάς ότι χρησιμοποίησε πολίτες ως ανθρώπινες ασπίδες.
Παράλληλα, το Ισραήλ τονίζει πως το δικό του δικαστικό σύστημα είναι από μόνο του ικανό για τη διεξαγωγή μιας τέτοιας έρευνας.
Ειδικότερα μετά τον πόλεμο, ο στρατός άνοιξε δεκάδες έρευνες σχετικά με παραβάσεις αναφορικά με τη συμπεριφορά των στρατευμάτων του.
Αν και υπήρχαν μόνο λίγες καταδικαστικές αποφάσεις για δευτερεύουσες κατηγορίες, αυτό θα μπορούσε να είναι αρκετό για την Bensouda, η οποία είχε αναλάβει παρόμοια υπόθεση εναντίον βρετανικών στρατευμάτων στο Ιράκ πέρυσι, επειδή οι βρετανικές αρχές είχαν ήδη διεξάγει ανάλογη έρευνα στο εσωτερικό τους.
Τι θα συμβεί με τους οικισμούς;
Η συνεχιζόμενη ανάπτυξη των εποικισμών στα κατεχόμενα εδάφη θα μπορούσε να είναι πολύ πιο δύσκολο να υπερασπιστεί.
Περίπου 700.000 Ισραηλινοί ζουν τώρα σε εποικισμούς στη Δυτική Όχθη και την ανατολική Ιερουσαλήμ.
Βάσει της γνωμοδότησης του ΔΔΧ για το Τείχος (2004), αναφερόμενη στους Κανονισμούς της Χάγης, οι οικισμοί θεωρούνται ευρέως ως παράνομοι μια κατοχική δύναμη απαγορεύεται να μεταφέρει τον πληθυσμό της στις κατεχόμενες περιοχές της. Οι μεταφορές πληθυσμού αναφέρονται ως έγκλημα πολέμου στην ιδρυτική συνθήκη του ICC ήτοι το Καταστατικό της Ρώμης.
«Το ζήτημα της διευθέτησης είναι πραγματικά το μεγαλύτερο ζήτημα. Αυτός είναι ο ελέφαντας στο δωμάτιο », δήλωσε ο Yuval Shany, καθηγητής διεθνούς δικαιου και ειδικός στο διεθνές δίκαιο του Israel Democracy Institute.
Τι σημαίνει αυτό για την Ελλάδα;
Συμπεραίνοντας, κατανοούμε πως η θέση της Ελλάδας, στην περίπτωση μιας ενδεχόμενης δίωξης και καταδίκης, είναι δύσκολη.
Από τη μια, τα τελευταία χρόνια αναπτύσσουμε μια όλο και στενότερη συμμαχία, ειδικά αμυντική, με το Ισραήλ στο ζήτημα της ανατολικής Μεσογείου.
Από την άλλη όμως, μια πιθανή άρνηση αποδοχής και συμμόρφωσης εκ μέρους της χώρας μας με την απόφαση του ICC, έρχεται σε αντίθεση με το δόγμα της χώρας περί απόλυτης τηρήσεως του Διεθνούς Δικαίου το οποίο και ευαγγελιζόμαστε στην περίπτωση της Τουρκίας.
Παρόλα αυτά, είναι αρκετά νωρίς για να κάνουμε περαιτέρω εκτιμήσεις. Ο χρόνος και ο συγκυρίες θα δείξουν τι μέλλει γενέσθαι.