«Όσοι πάσχουν από σοβαρές ψυχικές διαταραχές δεν αντιλαμβάνονται καν ότι μπορεί να έχουν δικαιώματα», αναφέρει η Νίκη Δαρμογιάννη, ψυχολόγος και μέλος του νέου γραφείου για τα δικαιώματα όσων πάσχουν από κάποια ψυχική ασθένεια. «Πρέπει να γνωρίζουν ότι ακόμα κι αν πάσχουν από κάτι σοβαρό, αυτό δεν ακυρώνει ολόκληρη τη ζωή τους. Έχουν ακόμα το δικαίωμα στην εργασία, στην εκπαίδευση και στην οικογένεια.»
Οι υπηρεσίες υγείας στην Ελλάδα έχουν πέσει θύμα των συνεχών μειώσεων που έχουν υποστεί από την οικονομική κρίση και η φροντίδα των ασθενών που πάσχουν από ψυχικές διαταραχές είναι από τα πεδία που έχουν «χτυπηθεί» περισσότερο.
Με φόντο αυτό το καταθλιπτικό σκηνικό, η μη κερδοσκοπική Εταιρεία Κοινωνικής Ψυχιατρικής και Ψυχικής Υγείας ξεκίνησε ένα πιλοτικό πρόγραμμα για να προστατεύσει και να προάγει τα δικαιώματα όσων πάσχουν από ψυχικές νόσους. Πριν από 3 μήνες, η Εταιρεία άνοιξε ένα γραφείο συνηγορίας με σκοπό να συμβουλεύει τους ψυχικά ασθενείς σε νομικά θέματα.
«Όταν ο κόσμος είδε το τηλεοπτικό μας σποτ, μας πήραν πολλοί τηλέφωνο», λέει η Νίκη Δαρμογιάννη. «Οπότε, στην αρχή έπρεπε να ξεκαθαρίσουμε τι σημαίνει η υπεράσπιση εκείνων που νοσούν ψυχικά».
Το γραφείο συνηγορίας είναι στελεχωμένο από δικηγόρους και κλινικούς ψυχολόγους, καθώς και κοινωνικούς λειτουργούς, που προσφέρουν νομική βοήθεια σε ανθρώπους που έχουν διαγνωστεί με ψυχική ασθένεια, καθώς και σε εκείνους που τους φροντίζουν. Διαχειρίζονται υποθέσεις από δικαιώματα ιδιοκτησίας και ασφάλισης μέχρι «δικαστική συμπαράσταση» για εκείνους που δεν μπορούν να εκπροσωπήσουν τον εαυτό τους στο δικαστήριο. Μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν είναι να αποφασίσουν αν οι άνθρωποι αυτοί είναι σε θέση να κινηθούν νομικά ή χρειάζονται πρώτα κλινική θεραπεία. Η ομάδα προσφέρει, επιπλέον, και βοήθεια από ειδικούς ψυχικής υγείας.
Το εγχείρημα αυτό υποστηρίζεται από δύο ακόμα Μη Κυβερνητικούς Οργανισμούς (ΜΚΟ), την Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και το Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας Παιδιών και Ενηλίκων και χρηματοδοτείται από τον Ε.Ο.Χ. (Ευρωπαϊκός Οικονομικός Χώρος), κάτω από την ομπρέλα του προγράμματος «Είμαστε όλοι πολίτες».
Σύμφωνα με έρευνα που έγινε από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, το άγχος και η κατάθλιψη παρουσιάζουν αύξηση στην Ελλάδα. Ένας στους 6 Έλληνες, ανάμεσα στα 18 και 70 χρόνια έχει αναπτύξει κάποιου είδους ψυχική διαταραχή και 1 στους 12 πάσχει από σοβαρή ψυχική διαταραχή. Ίσως το πιο σοκαριστικό εύρημα της έρευνας είναι ότι το 75% των ανθρώπων που χρειάζονται θεραπεία δεν την λαμβάνουν. Τα άτομα με ψυχικές διαταραχές κουβαλούν ακόμα στίγμα στη χώρα μας και οι ασθενείς περιθωριοποιούνται.
Η κ. Δαρμογιάννη αναφέρει ότι τα προβλήματα στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας ξεκινούν πολύ πριν την οικονομική κρίση. «Στην Ελλάδα, η αποκαλούμενη “ψυχιατρική μεταρρύθμιση” δεν πραγματοποιήθηκε σωστά τα τελευταία 30 χρόνια», είπε, αναφερόμενη στην πολιτική που έχει στόχο την αποασυλοποίηση των ψυχικά ασθενών και την διευκόλυνση της κοινωνικής τους επανένταξης, μετακινώντας τους από τα ψυχιατρικά νοσοκομεία στις κοινοτικές δομές.
Ο Βλάσης Τομαράς, Καθηγητής Ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και Πρόεδρος της Ειδικής Επιτροπής Ελέγχου των Δικαιωμάτων των Ατόμων με Ψυχικές Διαταραχές, μιας επιτροπής που συμβουλεύει το Υπουργείο Υγείας σε θέματα ψυχικής υγείας, αναφέρει ότι η ψυχιατρική μεταρρύθμιση έχει παρεμποδιστεί από παράγοντες όπως είναι η έλλειψη ψυχιατρικών μονάδων στα γενικά νοσοκομεία, η έλλειψη εποπτείας τόσο στις ιδιωτικές όσο και στις δημόσιες δομές, η έλλειψη κοινοτικών δομών ψυχικής υγείας και μία σειρά από γραφειοκρατικά εμπόδια. Αναφέρει ότι τα βασικά προβλήματα είναι δομικά και όχι οικονομικά, αλλά η οικονομική κρίση έχει οδηγήσει πολλούς ασθενείς μακριά από τους ιδιώτες ψυχιάτρους, στις δημόσιες υπηρεσίες υγείας.
Αυτές οι δημόσιες υπηρεσίες ψυχικής υγείας, έχουν πληγεί σοβαρά από τη συνεχόμενη μείωση κονδυλίων. Σύμφωνα με τον Αντώνη Σακελλάρη, σύμβουλο του υπουργού υγείας, τα υπάρχοντα ιδρύματα έχουν έλλειψη προσωπικού και πάρα πολλούς ασθενείς, ενώ δεν υπάρχουν κονδύλια για να χτιστούν νέες δομές ή για να εκπαιδεύσουν περισσότερο προσωπικό.
Μερικοί από τους ασθενείς που έχουν αντιμετωπίσει αδιέξοδα, καταλήγουν στο γραφείο υπεράσπισης. Η κ. Δαρμογιάννη έδωσε ένα παράδειγμα μία γυναίκας που επισκεπτόταν έναν ιδιώτη ψυχίατρο, αλλά δεν μπορεί πλέον να πληρώνει τις επισκέψεις, με αποτέλεσμα να μην ξέρει πως να πάρει τα φάρμακά της. «Βοηθάμε τους ανθρώπους σε τέτοιες περιπτώσεις να βρουν και να έχουν πρόσβαση σε κατάλληλες δομές ψυχικής υγείας», λέει η κ. Δαρμογιάννη.
Στους πρώτους τρεις μήνες λειτουργίας μόνο, καθώς πολλοί άνθρωποι αναζητούσαν βοήθεια, το γραφείο ανέλαβε 100 υποθέσεις.
«Φαίνεται ότι οι ανάγκες του κόσμου είναι μεγαλύτερες από όσες περιμέναμε», ανέφερε ο Αλέξανδρος Λούντζης, δικηγόρος και συντονιστής του γραφείου.
Η μικρή διάρκεια ζωής του γραφείου αυτού- θα λειτουργεί μέχρι τον Απρίλιο του 2016- επηρεάζει τη φύση των υποθέσεων που μπορούν να αναλάβουν. Για πιο περίπλοκα προβλήματα, όπως είναι οι παραβιάσεις του ιατρικού απορρήτου ή η ακούσια νοσηλεία, παραπέμπουν τους πελάτες στον Συνήγορο του Πολίτη, που αναλαμβάνει την νομική τους εκπροσώπηση.
«Δεν μπορούμε να αναλάβουμε μία υπόθεση, για την οποία γνωρίζουμε ότι θα εκδικαστεί κατά πάσα πιθανότητα σε τρία χρόνια, όπως συχνά συμβαίνει στα ελληνικά δικαστήρια. Αυτή η πρωτοβουλία θα διαρκέσει μέχρι τον ερχόμενο Απρίλιο», εξηγεί ο κ. Λούντζης.
Είναι εντυπωσιακό πόσο συχνές είναι μερικές από αυτές τις παραβιάσεις. «Εξήντα τα εκατό από όλα τα περιστατικά νοσηλείας σε δημόσια ψυχιατρικά ιδρύματα γίνονται με ακούσια νοσηλεία, έπειτα από εισαγγελική παρέμβαση, ενώ ο μέσος όρος αυτού τους ποσοστού σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες δεν ξεπερνά το 9%», συμπληρώνει ο κ. Λούντζης.
Πριν τελειώσει ο χρόνος του, το γραφείο σκοπεύει να εκδώσει ένα συνοπτικό οδηγό για τα δικαιώματα των ατόμων που πάσχουν από ψυχικές ασθένειες, με πρακτικές συμβουλές σε νομικά θέματα και υπηρεσίες, αλλά και να διοργανώσει μία σειρά από σεμινάρια επιμόρφωσης για δικηγόρους, δικαστικούς, αστυνομικούς και άλλους.
«Αν οτιδήποτε από αυτά βοηθήσει τους ανθρώπους να έρθουν λίγο πιο κοντά στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ασθενείς με ψυχικές διαταραχές, θα είμαστε παραπάνω από ευχαριστημένοι», αναφέρει ο κ. Λούντζης.
Το γραφείο ευελπιστεί ότι μέχρι τον Απρίλιο του 2016 η ελληνική κυβέρνηση θα έχει αναγνωρίσει την ανάγκη διεύρυνσης των υπηρεσιών του σε μόνιμη βάση. «Εκτός αν υπάρχει κάποιος που πιστεύει ότι αυτά τα προβλήματα θα εξαφανιστούν ως δια μαγείας την επόμενη χρονιά», συμπληρώνει ο κ. Λούντζης.
Το άρθρο αυτό δημοσιεύτηκε αρχικά στην THE WORLD POST.