Συμπληρώνουμε δύο βδομάδες με κλειστές τις ελληνικές τράπεζες και το ΧΑΑ. Σε μια «top down» ακτινογραφία του ελληνικού χρηματοπιστωτικού τομέα, είχα την υποψία ότι η «από τα κάτω» εκδοχή του, τα ενεχυροδανειστήρια- που πολλαπλασιάστηκαν κατά τη διάρκεια της ελληνικής κρίσης- θα έκαναν «χρυσές δουλειές», ή έστω θα είχαν να επιδείξουν μια κανονικότητα. Οι εταιρείες του χώρου είναι άλλωστε από τις λίγες στην Ελλάδα όπου η λέξη «ισοτιμία» έχει κανονιστικό ρόλο και εξακολουθούν να ανοίγουν το πρωί... Υπέθετα ότι σαν ένας κλάδος που τρέφεται από τις οικονομικές αναταράξεις και τις ανατροπές (επί τα χείρω) στις ζωές των ανθρώπων, θα λειτουργούσε ακόμα, φέρνοντας τα «πάνω κάτω»…
Δεν είναι εύκολο να μιλήσεις με ανθρώπους του χώρου. Ειδικά λίγες μέρες μετά την έφοδο της αστυνομίας σε γνωστό ενεχυροδανειστήριο οι περισσότεροι αρνούνται να μιλήσουν ακόμα και ανώνυμα. Ο κ. Τάκης, διστακτικά, δέχεται- «φωτογραφίες και ονόματα αποκλείονται», μου ξεκαθαρίζει στο τηλέφωνο. Το γραφείο του είναι στην περιοχή της Ομόνοιας και είναι από τους παλιούς «παίκτες» στο χώρο. Στην πόρτα γράφει «αγορά χρυσού». Το εσωτερικό, τουλάχιστον μινιμάλ: ένα γραφείο, δύο καρέκλες, μερικά ζύγια διαφόρων ειδών, ένα χρηματοκιβώτιο ασφαλείας και τα τετράδια που είναι εκ του νόμου αναγκασμένος να καταγράφει τις αγοραπωλησίες, με τα ονόματα και τις υπογραφές των πελατών του, «ένα για την εφορία και ένα για την αστυνομία», όπως μου λέει.
Φαντάζομαι ότι η δουλειά του δεν πηγαίνει κι άσχημα, όλες αυτές τις μέρες που οι τράπεζες δίνουν 60 ευρώ από το σταγονόμετρο του ΑΤΜ. Και του το λέω. «Κάνεις λάθος», μου απαντά. «Λογικό να το υποθέσει κανείς, αλλά δε συνέβη. Τις δυο τελευταίες βδομάδες η κίνηση είναι πεσμένη τουλάχιστον 50%». Σύμφωνα με τον ίδιο τα πρώτα δύο χρόνια της κρίσης, μέχρι και το 2011, η δουλειά του παρέμενε ίδια, όπως τις δεκαετίες του ’90 και του 2000. Μέχρι τότε υπήρχαν περίπου 70 ενεχυροδανειστήρια- από το ’12 και έπειτα ξεπέρασαν τα 2.500. «Ήταν τόσα πολλά που ο τζίρος όλων κατρακύλησε, όσος κόσμος κι αν έβαζε ενέχυρο ή πούλαγε τα πράγματά του. Οι πελάτες αυξήθηκαν, αλλά όχι αναλόγως με τα ενεχυροδανειστήρια που άνοιξαν παντού».
Ποιοι ήταν αυτοί που άνοιξαν ενεχυροδανειστήρια; Ποιοι «μπήκαν’ στη δουλειά;
Αλβανοί, Ρώσοι, Βούλγαροι, εταιρείες με έδρες στο εξωτερικό. «Μαφίες» αλλά και απλοί άνθρωποι, υπήρξαν κάποιοι που πήραν το εφάπαξ τους και το επένδυσαν σε ένα ενεχυροδανειστήριο. Αλλά δεν ήξεραν το χώρο, δε μπορούσαν να υπολογίσουν τιμές και περιθώρια κέρδους, κατέληξαν να αγοράζουν σε τιμές λιανικής, έπεσαν έξω και έφυγαν από το χώρο.
Υπήρξαν όμως και κάποιοι πιο «ψηλά», που θέλησαν να μαζέψουν το χρυσό που υπήρχε στην Ελλάδα, να αγοράσουν χρυσό εκτός χρηματιστηρίων και αγορών, ανεπίσημα αλλά νόμιμα, ή νομότυπα.
Αυτοί φέρθηκαν επαγγελματικά. Επένδυσαν μακροπρόθεσμα, προσδοκώντας στη συνεχιζόμενη αύξηση της τιμής του χρυσού. Αρκετοί τα κατάφεραν, έκαναν τη μπάζα τους και αποσύρθηκαν όταν έκριναν ότι η παραμονή τους σε μια αγορά που όλο «στέγνωνε» ήταν πλέον ριψοκίνδυνη, ίσως και ζημιογόνος.
Είναι απλό να ανοίξει κάποιος ενεχυροδανειστήριο;
Πανεύκολο. Μέσα σε δέκα λεπτά. Μια έναρξη στην εφορία και άδεια ενεχυροδανειστή από την αστυνομία, με την προϋπόθεση ότι έχεις λευκό ποινικό μητρώο- αν όχι, βάζεις κάποιον συγγενή σου. Ούτε ορισμένο κεφάλαιο χρειαζόταν, τίποτα, τρίχες… Υπήρξαν «αετονύχηδες» που εξαφανίστηκαν εν μία νυκτί, μαζί με τα πράγματα του κόσμου. Πήγαινε ο άλλος να «αγοράσει» πίσω το ενέχυρο που είχε βάλει και έβρισκε ένα άδειο κτίριο. Τα τελευταία χρόνια της κρίσης συνέβησαν απίστευτα πράγματα.
Τι άλλαξε η κρίση στον κόσμο των ενεχυροδανειστηρίων;
Αντί να αφήνουν ενέχυρο, πλέον πουλάνε. Αμέσως. Πριν, οι εννιά στους δέκα άφηναν ενέχυρο- και από αυτούς τους εννιά, οι οκτώ επέστρεφαν και έπαιρναν πίσω τα πράγματά τους, κοσμήματα και ρολόγια, γιατί μόνο με αυτά ασχολούμαστε. Τώρα όλο αυτό έχει έρθει τούμπα, οι εννιά στους δέκα πουλάνε.
Αυτοί που αφήνουν ενέχυρο, επιστρέφουν;
Είναι ελάχιστοι, στο λέω. Και σχεδόν κανείς δεν εμφανίζεται ξανά. Εμένα αυτό, σαν επαγγελματία, δε με συμφέρει. Μακάρι να ήταν όπως μια πενταετία πριν, όταν δεν έβαζαν ενέχυρο μόνο για να πληρώσουν το ρεύμα τους…Υπήρχαν κυρίες που έφερναν ενέχυρο ένα χρυσό κόσμημα για να αγοράσουν μια τσάντα, ή ότι τους γυάλιζε σε μια βιτρίνα και απλώς δεν είχαν το απαραίτητο μετρητό. Αυτές οι κυρίες επέστρεφαν για να αγοράσουν πίσω το κόσμημά τους, με ένα μικρό κέρδος και για μένα. Και αν αυτή η διαδικασία, αυτό το «πήγαινε- έλα» επαναλαμβανόταν, όπως συχνά συνέβαινε, αυτό το λελογισμένο μου κέρδος πολλαπλασιαζόταν.
Άνθρωποι που έρχονται σε εσάς με σκοπό να αγοράσουν υπάρχουν;
Παλιότερα, πολλοί. Εγώ πουλάω 3 φορές κάτω από τα κοσμηματοπωλεία, συμφέρει. Αλλά πλέον αγοράζω μόνο για να τα λιώνω, σαν πρώτη (πολύτιμη) ύλη μόνο. Και στο γραφείο μου για ελάχιστο χρόνο τα κρατάω- αφού δεν πουλιέται τίποτα, τα λιώνω σχεδόν αμέσως.
Στην αγορά μείνανε οι «παλιοί παίκτες»;
Ναι, κυρίως. Οι περισσότεροι από όσους μπήκαν στα χρόνια της κρίσης, έκλεισαν. Συμβαίνουν αρκετά «περίεργα», όμως, ακόμη.
Όπως;
Απορώ με κάποιους που συνεχώς ανοίγουν νέα καταστήματα σε Αθήνα και επαρχία. Franchise ενεχυροδανειστήριο; Αυτό μου κάνει σα να μην ενδιαφέρεται ο επενδυτής να βγάλει κέρδος… Γιατί σε αυτή τη δουλειά, αν δεν είσαι εκεί, όποιος συνεργάτης ή υπάλληλος σε κλέβει και δεν παίρνεις χαμπάρι…
Ποια είναι για σένα η καλύτερη επένδυση σήμερα;
Η λίρα. Γιατί είναι και χρυσός και νόμισμα, άμεσα μετατρέψιμη σε ρευστό. Τη ράβδο χρυσού τι να την κάνεις; Να την ξεφλουδίζεις λίγο λίγο για να φας;
Τελικά πως εξηγείς ότι σε αυτή την περίοδο της ακραίας έλλειψης ρευστότητας τα ενεχυροδανειστήρια είναι άδεια;
Ξέρεις πόσοι μπήκαν σήμερα εδώ μέσα. Δυο άνθρωποι, κυριολεκτικά. Και είναι μεσημέρι.
Θα σου πω τι συμβαίνει. Ο κόσμος είναι πιεσμένος, στεγνός από ρευστό και σε ανάγκη μεγάλη, αλλά ο φόβος για μια ακόμα χειρότερη κατάσταση είναι ακόμα μεγαλύτερος.
Έχουν χάσει πολλά και δε θέλουν να πουλήσουν και τα τελευταία περιουσιακά τους στοιχεία που έχουν κάποια αξία. «Και μετά;», αυτό σκέφτονται, ειδικά οι μεγαλύτερης ηλικίας. Σφίγγουν τα δόντια και περιμένουν.
Εσύ πως είσαι οικονομικά;
«Μία ή άλλη», ίσα που βγαίνω. Η ακραία φτώχεια κανέναν δεν ευνοεί, ούτε εμένα.