Η 19η Μαΐου, είναι η μέρα μνήμης για τη γενοκτονία του Ποντιακού Ελληνισμού και στην εκδήλωση που διοργάνωσε η Παμποντιακή Ομοσπονδία στο Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη η Προεδρική Φρουρά συμμετείχε συμβολικά με δύο εύζωνες που φορούσαν αντί της φουστανέλας την πολεμική φορεσιά των Ποντίων ανταρτών.
Η The Huffington Post Greece βρέθηκε στα ενδότερα της στρατιωτικής μονάδας που συνιστά η Προεδρική Φρουρά και παρακολούθησε την ετοιμασία και την πορεία των ευζώνων για την «σκοπιά» από το ξεκίνημά της, τον προαύλιο χώρο του στρατοπέδου, πλατεία Κωνσταντίνου Κουκίδη όπως ονομάστηκε προς τιμή του εύζωνα που (θρυλείται ότι) αυτοκτόνησε πηδώντας από το βράχο της Ακρόπολης μαζί με την ελληνική σημαία τη μέρα που οι Γερμανοί μπήκαν στην Αθήνα.
Περνώντας την πύλη επί της Ηρώδου Αττικού μας υποδέχεται ο διοικητής της Φρουράς, συνταγματάρχης Ηλιόπουλος. Όσο περιμένουμε τους δύο άνδρες του που ετοιμάζονται στους κοιτώνες, τον ρωτάω αν η σημερινή μικρή διαφοροποίηση του τελετουργικού της αλλαγής σκοπιάς, ο πολύς κόσμος, ακόμα και η διαφορετική στολή είναι αλλαγές που καθιστούν πιο δύσκολη, πιο επίφοβη να «στραβώσει» μια διαδικασία η ακρίβεια της οποίας βασίζεται στη μηχανική επανάληψη πανομοιότυπων κινήσεων. «Ο κόσμος δε μας ενοχλεί», μου απαντάει. «Αρκεί να υπάρχει χώρος, έστω ένας μικρός διάδρομος για να περάσουν οι εύζωνες. Τώρα, αν γίνει κάποιο λάθος από τα παιδιά, αν κάποιος πέσει, όπως στη θητεία μου εδώ έχει συμβεί δύο φορές, απλώς θα σηκωθεί. Και θα συνεχίσει». Οι αλλαγές στο «πρόγραμμα» δεν είναι πολλές, μια κίνηση παραπάνω από τους εύζωνες και ο συνολικός αριθμός τους- αντί για τρεις τώρα θα είναι πέντε. Τρεις φουστανελάδες και δύο με την ποντιακή φορεσιά. Τον ρωτάω βάση ποιων κριτηρίων επιλέχτηκαν οι Εύζωνες που θα διεκπεραιώσουν την επίμαχη αλλαγή σκοπιάς, που θα κάνουν τη βάρδια 7-8 το απόγευμα, μπροστά όμως από κάποιες χιλιάδες κόσμου, δεκάδες φωτογράφους και κάμερες, μικροφωνικές εγκαταστάσεις, λόγους από επίσημα χείλη, πυρρίχιους χορούς υπό τον ήχο της λύρας και το ρυθμό του τύμπανου. «Η εμπειρία. Δεν είναι φαντάροι της τελευταίας σειράς, είναι παλιοί. Δεν ήθελα να δοκιμάσω σήμερα παιδιά που τέλειωσαν την εκπαίδευσή τους σε μας δέκα μέρες πριν».
Στο γραφείο του μας δείχνει σε μια γυάλινη προθήκη δύο ευζωνικές φορεσιές από τις δεκαετίες του ’60 και του ’70 που ανακηρύχθηκαν μνημειακές από το Κεντρικό Συμβούλιο Νεώτερων Μνημείων. «Η εκπαίδευση του Εύζωνα δεν είναι εύκολη», συμπληρώνει. «Από τους 90 που έρχονται ανά σειρά, οι 45 κόβονται. Κάποιοι που θέλουν να υπηρετήσουν εδώ, για διάφορους λόγους, κρύβουν ιατρικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν αλλά αυτά πάντα «βγαίνουν» στην εκπαίδευση. Δεν μπορείς να αντέξεις δύο ώρες ακινησία, όπως προβλέπει η εκπαίδευση πέντε εβδομάδων, αν έχεις ευαισθησία στη μέση σου… Και όταν λέμε ακινησία στην Προεδρική Φρουρά, εννοούμε δεν κουνιέται βλέφαρο». «Πόσες ποντιακές φορεσιές έχει η Φρουρά», ρωτάω τον διοικητή. «Τις δύο που θα δείτε σήμερα. Τις κρατάμε στη «ντουλάπα» μας εκτός από μέρες σαν τη σημερινή. Σε αγήματα δε θα τις δεις συχνά, είναι πολύ λίγες, μόνο για δύο άνδρες. Πρόσφατα τις πήραμε μαζί μας στις Η.Π.Α. και εμφανίστηκαν στην παρέλαση των απόδημων Ελλήνων και Ελληνοαμερικανών στη Νέα Υόρκη».
Το τηλέφωνο του γραφείου χτυπάει. Οι δύο πόντιοι- Εύζωνες είναι σχεδόν έτοιμοι. Κατεβαίνουμε. Στην πλατεία της μονάδας οι Εύζωνες με τις φουστανέλες είναι ήδη έτοιμοι και ο ένας συνάδελφος βοηθάει τον άλλο με τις λεπτομέρειες της επίσημης στολής. Από τους κοιτώνες της μονάδας βγαίνουν και οι δύο φαντάροι που επιλέχτηκαν να φορέσουν την ποντιακή- δείχνουν πιο αγχωμένοι, κάπως έξω από τα νερά τους, ίσως λόγω της ασυνήθιστης στολής, των ελαφρώς διαφοροποιημένων κινήσεων, της θέσης τους, στο επίκεντρο της τελετής και των βλεμμάτων όλων. Μέλη ποντιακών σωματείων τους κανονίζουν με κάθε τυπικότητα τα κρίσιμα σημεία της φορεσιάς τους. Η κυρία Ειρήνη Απλακίδου, από το ποντιακό σωματείο του Περιστερίου, είναι άψογη γνώστρια των μυστικών της ποντιακής ενδυμασίας και μας εξηγεί. «Δεν μπορεί οποιοσδήποτε ράφτης να ετοιμάσει μια τέτοια φορεσιά. Πρέπει να κατέχει πολύ από ραπτική και να έχει το συγκεκριμένο πατρόν. Η ποντιακή φορεσιά έχει συγκεκριμένα κοψίματα σε αρκετά σημεία. Οι περισσότεροι από τους ραφτάδες που ασχολούνται είναι Πόντιοι και τους βρίσκεις κυρίως στη Μακεδονία. Οι μπότες που βλέπεις σε αυτή την εκδοχή της είναι λάθος- δε φοριόντουσαν μπότες αλλά ένα τσαρουχάκι με γκέτα από πάνω. Για λόγους πρακτικούς, για να περπατάς και να χορεύεις πιο εύκολα, εντάχθηκε η μπότα στην ποντιακή φορεσιά, εδώ στην Ελλάδα και εν πολλοίς καθιερώθηκε από τα χορευτικά συγκροτήματα. Οι Πόντιοι αντάρτες φορούσαν τα «τσάπουλα», το τσαρουχάκι με τη γκέτα. Και τα φυσίγγια προστέθηκαν στην ποντιακή φορεσιά μετά το αντάρτικο, πριν υπήρχε μόνο το υφασμάτινο ζωνάρι, άντε δερμάτινο αν πηγαίνανε σε κάποια γιορτή ή κάτι πιο επίσημο, το σακάκι, το γιλέκο και το πουκάμισό τους. Το χρώμα ήταν ανέκαθεν μαύρο, ενώ σε ορεινά χωριά υπήρχαν και καφετί σε ύφασμα από τσόχα. Η καταγωγή αυτής της στολής των Ποντίων ανταρτών είναι από τους Λαζούς, μουσουλμανικό πληθυσμό στα σύνορα Τουρκίας και Αρμενίας. Ήταν πολύ εύχρηστη και ανθεκτική και οι Πόντιοι την υιοθέτησαν στο αντάρτικο εναντίον των Τούρκων».
Οι Εύζωνες ξεκινούν για την αλλαγή φρουράς. Πέντε στη σειρά παρελαύνουν με τον χαρακτηριστικό τους βηματισμό από την Ηρώδου Αττικού και τη Βασιλίσσης Σοφίας μέχρι το μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη στη Βουλή. Μπροστά οι τρεις Εύζωνες με τα τυφέκια στον ώμο, πίσω οι δύο Πόντιοι με το μαχαίρι στο ζωνάρι και μαζί, εκτός του δόκιμου που πάντα τους συντροφεύει, αυτή τη φορά και ο ίδιος ο διοικητής. Το συγκεντρωμένο πλήθος- ανάμεσα στους Ποντίους κούρδοι με σημαίες και αντιπροσωπεία της αρμενικής νεολαίας- τους υποδέχεται με χειροκροτήματα. Η αλλαγή φρουράς γίνεται όπως προβλέπεται- για την επόμενη μία ώρα οι πέντε στρατιώτες θα εκτελέσουν μηχανικά και ορθώς το τυπικό. Εκφωνήθηκαν λόγοι, τελέστηκε επιμνημόσυνη δέηση υπέρ αναπαύσεως των 350.000 Ποντίων θυμάτων του σταθερού προγράμματος εξόντωσης όλων των μη τουρκικών πληθυσμών, κατατέθηκαν στεφάνια, ακούστηκαν παραδοσιακά τραγούδια, χορεύτηκε ο πυρρίχιος, έπαιξε η μπάντα του Δήμου Αθηναίων. Κάτω από την ελληνική σημαία όρθια η Ραχήλ Μακρή, με φόντο τα λάβαρα των ποντιακών σωματείων φωτογραφιζόταν η υπουργός Έλενα Κουντουρά. Κάθε τόσο παρατηρούσα τους Εύζωνες- ιδρωμένοι από τον ήλιο του αθηναϊκού απογεύματος της 19ης Μαϊου, στο επίκεντρο του γεγονότος αμέτοχοι αλλά πιστοί εκτελεστές του τελετουργικού τους, κάθε στιγμή στη θέση που έπρεπε να είναι, ακίνητοι ή διεκπεραιώνοντας αυτούς τους μακρόσυρτους δρασκελισμούς του πελαργού που έχουν εκπαιδευτεί. Η σκοπιά τους δε θα διαρκέσει μόνο μια ώρα, όσο δηλαδή μπορεί να αντέξει ένας άνθρωπος σε έναν τόσο απαιτητικό ρόλο. Ήδη 8.15 και η αλλαγή δεν έχει γίνει. Ρωτάω τον διοικητή τους το λόγο. «Περιμένουμε να αραιώσει κάπως ο κόσμος», μου λέει. Η εκδήλωση έχει πλέον τελειώσει και οι περισσότεροι μπαίνουν στον κορμό μιας πορείας που έχει σκοπό να καταλήξει στην Τουρκική Πρεσβεία για να τοιχοκολλήσει ψήφισμα διαμαρτυρίας.
Τα μικροεπεισόδια που θα γίνουν με μέλη πορείας αριστεριστών στη γωνία Πανεπιστημίου και Βασιλίσσης Σοφίας, που και αυτοί εναντίον του τουρκικού κράτους διαμαρτύρονται αλλά αυτά είναι ψιλά γράμματα για τους ανεγκέφαλους ένθεν κακείθεν, θα καθυστερήσουν και άλλο την αλλαγή των «σκοπών»- πλέον των 20.45 είδα τους τρεις συναδέλφους τους καθ’ οδόν για να τους αντικαταστήσουν. Χαρά στο κουράγιο τους.
