Η βία δεν είναι μια καινούρια είδηση. Το καινούριο είναι η στάση της κοινωνίας απέναντι σε αυτή. Τώρα που άνοιξαν στόματα, δεν θα κλείσουν οι πληγές, όμως είναι στο χέρι μας να μην υπάρξουν άλλες. Ο ρόλος του σχολείου και της οικογένειας ως προς αυτή την κατεύθυνση, είναι κομβικός.
Το κίνημα #metoo δραστηριοποιείται απέναντι στη σεξουαλική βία, την κακοποίηση και την κατάχρηση εξουσίας, ενθαρρύνοντας την δημοσιοποίηση των περιστατικών καθώς και τη νόμιμη καταγγελία τους.
Στην πραγματικότητα, πίσω από αυτόν τον ορισμό, υπάρχει μια νέα στάση, μια ηχηρή αντίδραση, μια ουσιαστική απόφαση για αλληλεγγύη κι αναθεώρηση της θέσης και της ευθύνης μας απέναντι σε μια - εδώ και καιρό - πολιτισμικά γριπωμένη κοινωνία.
Όσο η ελπίδα μας για ένα πιο δίκαιο κι αισιόδοξο αύριο περνάει μέσα από το σχολείο, όσο τα παιδιά αποτελούν το μέλλον αυτού του κόσμου, ο ρόλος της εκπαιδευτικής κοινότητας είναι κρίσιμος.
Την ίδια στιγμή που αμέτρητοι άνθρωποι, καθημερινά, καταγγέλλουν και καταδικάζουν κάθε μορφή βίας από όπου κι αν προέρχεται, σε πολλά από τα εκπαιδευτικά ιδρύματα της χώρας, υπάρχουν μαθητές που γοητεύονται από περιστατικά βίας και χωρίς να γνωρίζουν τις συνέπειες των πράξεών τους συχνά γίνονται θύτες.
Άλλωστε, τα σχολεία παραμένουν εδώ και πολλά χρόνια ανοχύρωτα απέναντι στη βία, με τον αριθμό των παιδιών που καταλήγουν θύματα εκφοβισμού να μεγαλώνει σταθερά.
Η εκπαίδευση διαχρονικά ανέχεται κι αυτή η ανοχή ισχυροποιεί τη μορφή του τέρατος.
Πλέον όμως, κρίνεται απαγορευτικός οποιοσδήποτε εκ νέου συμβιβασμός, οδηγώντας στην ανάγκη μιας στρατευμένης, οργανωμένης διαχείρισης και αντιμετώπισης των περιστατικών βίας από όλα τα σχολεία μαζικά.
Πώς μπορεί ν’ αντιδράσει ο δάσκαλος απέναντι στη βία;
Πρώτα από όλα οφείλει να γίνει δάσκαλος εμπιστοσύνης, αντιμέτωπος της ευρύτερης απαξίωσης που χαρακτηρίζει το εκπαιδευτικό σύστημα και τον ρόλο του εκπαιδευτικού.
Ο δάσκαλος εμπιστοσύνης αποτελεί ένα οικείο πρόσωπο στο οποίο θα μπορούν οι μαθητές να απευθύνονται εντός του σχολείου, κάθε φορά που βρίσκονται εκτεθειμένοι απέναντι σε προβλήματα ή ψυχολογικές διακυμάνσεις.
Παράλληλα, κρίνεται αναγκαίο, ηθικές αξίες όπως ο σεβασμός, η τιμιότητα, η γενναιοδωρία, η ειλικρίνεια, η αγάπη να ενσωματωθούν στην διδακτική ύλη, επαναπροσδιορίζοντας τα σημαντικά για την προσωπικότητα ενός παιδιού, αγαθά.
Ο εκπαιδευτικός, εμβαθύνοντας στην ανάπτυξη του κριτικού και κοινωνικού γραμματισμού των μαθητών του, καλείται να τους οδηγήσει να ξεπεράσουν την τυπική σκέψη και να φτάσουν στο σημείο της παραγωγής νοήματος.
Για να συμβεί αυτό, το μάθημα πρέπει να είναι απόρροια ανάγκης και όχι μια προκαθορισμένη ρουτίνα. Μόνο έτσι ο μαθητής θα μπει στη διαδικασία να κατασκευάσει τον δικό του κόσμο, να παράγει τη δική του γνώση και αλήθεια.
Με απλά λόγια, μόνο αν ο μαθητής βιώσει τα νοήματα που παράγονται μέσα από την εκπαιδευτική διαδικασία, στην οποία ο ίδιος θα πρωταγωνιστεί και δεν θα συμμετέχει απλά, θα μπορέσει να βγει από το πλαίσιο της στερεοτυπικής τάξης και να καταφέρει τελικά να προσεγγίσει πιο βαθιά την κοινωνία και τον άνθρωπο.
Οι σύγχρονες ανάγκες της κοινωνίας οδηγούν τον εκπαιδευτικό να παρεκκλίνει από την by the book εκπαιδευτική διαδικασία, χωρίς αυτό σαφώς να ισοδυναμεί με την απαξίωση των σχολικών εγχειριδίων.
Παράλληλα δε, κρίνεται ως ενδιαφέρουσα πρόταση η επιλογή της θετικής αναπλαισίωσης κατά την αντιμετώπιση προβλημάτων συμπεριφοράς. Η τεχνική αυτή επικεντρώνεται στη δυνατότητα της ερμηνείας της συμπεριφοράς του παιδιού και των αιτιών της, εντάσσοντάς τη σε ένα περισσότερο θετικό πλαίσιο.
Ουσιαστικά, πρόκειται για μια πιο εναλλακτική και διαλλακτική στάση απέναντι στο λάθος.
Με τον τρόπο αυτό απομονώνεται η συγκεκριμένη συμπεριφορά του μαθητή στην εν λόγω περίσταση που έλαβε χώρα, γεφυρώνοντας τις άμυνές του.
Σε αυτό το κλίμα ασφάλειας σίγουρα θα είναι περισσότερο πρόθυμος να εμπιστευτεί την παρότρυνση κάποιου ενήλικα για αλλαγή της συμπεριφοράς του.
Σε διαφορετική περίπτωση, σταδιακά θα αρχίζει να οικειοποιείται χαρακτηρισμούς που τον δείχνουν ως ζωηρό, ατίθασο ή προβληματικό παιδί, γεγονός που αργότερα τον οδηγεί στην πλήρη απενεοχοποίηση του λάθους και σε περισσότερες συμπεριφορές που ενθαρρύνουν τη βία.
Το κείμενο αυτό γράφτηκε στις 6 Μαρτίου, Πανελλήνια Ημέρα κατά της Σχολικής Βίας και του Εκφοβισμού κι αποσκοπεί στην αναθεώρηση των προτεραιοτήτων του σχολείου και του κάθε δασκάλου ξεχωριστά.
Η σημερινή Ημέρα λοιπόν μας θυμίζει όλα εκείνα τα «τέρατα» που τρομάζουν καθημερινά την εκπαίδευση και την κοινωνία μας.
Αν θέλουμε να τα αντιμετωπίσουμε, πρέπει πρώτα να σπάσουμε την εκκωφαντική σιωπή, να εμπνεύσουμε τα παιδιά μας να μάς εμπιστευτούν, να τα ακούσουμε και να νιώσουμε την αγωνία τους.