Τη Δευτέρα 13 Ιανουαρίου 2020, οι κάτοικοι της πρωτεύουσας που χρησιμοποίησαν το Μετρό ήρθαν αντιμέτωποι με μια πληρωμένη διαφημιστική αφίσα, η οποία έφερε την υπογραφή του κινήματος «Αφήστε με να ζήσω», που δημιουργήθηκε πριν δύο χρόνια περίπου, από 19 Ορθόδοξα Χριστιανικά Σωματεία, με την υποστήριξη της Ανωτάτης Συνομοσπονδίας Πολυτέκνων Ελλάδος.
Η σχετική καμπάνια ήταν προγραμματισμένη να παραμείνει σε 31 ειδικά διαφημιστικά πλαίσια 17 σταθμών του μετρό για διάστημα 14 ημερών - δηλαδή έως τις 26 Ιανουαρίου 2020. Η δημοσιοποίησή της, ωστόσο, δημιούργησε τέτοιο σάλο, ώστε τελικά το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών κάλεσε τη διοίκηση της ΣΤΑΣΥ, που φέρει την ευθύνη για τον έλεγχο και την έγκριση του περιεχομένου των διαφημίσεων που αναρτώνται στους χώρους του Μετρό, να εξηγήσει «το σκεπτικό με το οποίο επέτρεψε μια τέτοια καμπάνια» και ζήτησε «να εξαντληθεί κάθε περιθώριο για να κατέβουν το συντομότερο οι αφίσες από τους χώρους του Μετρό» - οι αφίσες κατέβηκαν αυθημερόν.
Οι αντιδράσεις
Την επόμενη μέρα, 14 Ιανουαρίου 2020, σε δελτίο τύπου το κίνημα ανέφερε: «Στα πλαίσια ενημέρωσης προβήκαμε σε διαφημιστική καμπάνια προβάλλοντας αποκλειστικά επιστημονικές πληροφορίες για την ενδομήτρια ζωή του εμβρύου <…> Στην ουσία, πρόκειται για μια προσπάθεια ενημέρωσης ότι το αγέννητο παιδί είναι εν ζωή άνθρωπος και ως εκ τούτου έχει κι αυτό δικαιώματα και αξιώσεις προστασίας του <…> Από πότε υπάρχει λογοκρισία στην Ελλάδα και δεν το γνωρίζουμε;»
Από την ανάγνωση των παραπάνω γραμμών εγείρονται δύο κρίσιμα ερωτήματα: α) κατά πόσο αληθεύουν οι πληροφορίες της αφίσας; β) σωστά κατέβηκαν οι αφίσες;
Ως προς το πρώτο εξ’ αυτών, απαντήσεις δόθηκαν άμεσα. Άρθρο της σελίδας ellinikahoaxes.gr, την ίδια κιόλας μέρα, είχε ως βασικό συμπέρασμα το εξής: «μέσα από ανασκόπηση της επιστημονικής βιβλιογραφίας βλέπουμε πως οι ισχυρισμοί της αφίσας δεν είναι ακριβείς». Το κίνημα απάντησε, σχετικά, στις 16 Ιανουαρίου με ανάρτηση στο site του, όπου παραθέτει δικά του «επιστημονικά στοιχεία, που υποστηρίζουν αυτά που αναφέραμε στην αφίσα μας, τα οποία δεν είναι ούτε “παραπλανητικά” ούτε “αβάσιμα”»!
Δεν διαθέτω, προσωπικά, το ιατρικό γνωστικό υπόβαθρο προκειμένου να ελέγξω την ακρίβεια των στοιχείων αυτών - σας παραπέμπω, ωστόσο, στο σχετικό άρθρο της Αγγελικής Κουγιάννου στη Huffpost, που φιλοξενεί τις απόψεις του Ομότιμου Καθηγητή Μαιευτικής και Γυναικολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών Ευθύμιου Δεληγεώρογλου, και του μαιευτήρα – γυναικολόγου Χαράλαμπου Μπατάκη και φέρει τίτλο «Χωρίς επιστημονική τεκμηρίωση οι ισχυρισμοί της καμπάνιας κατά των αμβλώσεων». Θα ήθελα, όμως, να υπογραμμίσω το εξής: στην ίδια ανάρτηση του κινήματος, μπορεί κανείς να διαβάσει πως «για αυτά τα τόσο λεπτά θέματα ασφαλώς υπάρχουν και διαφορετικές γνώμες και απόψεις, μεταξύ των ειδικών επιστημόνων <…> Οι αντίθετες απόψεις, αλλά και έρευνες πρέπει να είναι η αφορμή για επιστημονικό διάλογο και όχι για αφοριστικούς χαρακτηρισμούς».
Δύσκολα θα βρεθεί κάποιος (-α) να διαφωνήσει με τη συγκεκριμένη τοποθέτηση - ακόμα πιο δύσκολα, ωστόσο, θα δεχτεί ως δόκιμη την πρακτική της παρουσίασης, ειδικά μέσω μιας αφίσας, τεσσάρων εκτιμήσεων (πιθανότατα μειοψηφικών στην ιατρική κοινότητα) στο ευρύ (άρα: προφανώς απληροφόρητο σχετικά) κοινό, με τη μορφή όχι απλώς γεγονότων αλλά δεδομένων, που είναι ήδη γνωστά τοις πάσι και των οποίων η αλήθεια δεν αμφισβητείται!
Ως προς το εάν έπρεπε να κατέβουν οι αφίσες, παραπέμπω σε ένα ακόμα πλήρες και ψύχραιμο άρθρο της Αγγελικής Κουγιάννου, που παραθέτει όλες τις απόψεις που κατατέθηκαν σχετικά, και μπορείτε να διαβάσετε εδώ. Ενδεικτικά μόνο, αντιγράφω ένα απόσπασμα από την ανακοίνωση του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών: «Η καμπάνια που ξεκίνησε σήμερα εναντίον των αμβλώσεων <…> ανεξάρτητα από την προσωπική άποψη που δικαιούται ο καθένας να έχει, στρέφεται εναντίον ενός απολύτως κατοχυρωμένου και αναμφισβήτητου δικαιώματος των γυναικών. Οι καμπάνιες που γίνονται στους δημόσιους χώρους δεν πρέπει να διχάζουν την κοινή γνώμη ούτε ασφαλώς να προσβάλουν γυναίκες που έχουν αναγκαστεί να κάνουν μια τέτοια δύσκολη επιλογή στη ζωή τους.»
Φυσικά κανείς δεν (δικαιούται να) αρνείται στο (όποιο) κίνημα να επικοινωνεί τα μηνύματά του με οποιονδήποτε σύννομο τρόπο επιθυμεί – το συγκεκριμένο λ.χ. το κάνει, κι όχι μόνο μέσω της σελίδας του: θυμίζω, ενδεικτικά, αφενός την απόφαση της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος (9/7/19) να καθιερώσει την Ημέρα Προστασίας του αγέννητου παιδιού, αφετέρου το πρωτοσέλιδο της Sportime στις 29/12/19 (τα πληροφοριακά στοιχεία που παρατίθενται εκεί είναι διαφορετικά από αυτά της αφίσας) που απέσπασε τους θερμούς επαίνους και τις ευχαριστίες του.
Η ανάλυση της αφίσας
Ας μιλήσουμε, κλείνοντας, για την ίδια την αφίσα: αισθητικά δεν ξεχωρίζει. Στο στενάχωρο και δυσοίωνο (λόγω του χρώματος) μαύρο μέρος της, που καταλαμβάνει σχεδόν το 90% του χώρου, εμπεριέχονται κατά βάση οι πληροφορίες της (χωρίς αναφορά σε πηγές) οι οποίες φαίνονται να «αιωρούνται» -ανεξήγητα- σαν φουσκάλες γύρω από κεντρικό μέρος της σύνθεσης, όπου κυριαρχεί η εικόνα ενός εμβρύου 10 εβδομάδων.
Είναι δύσκολο κάποιος (-α) να αναλύσει την αφίσα, χωρίς να δώσει βαρύτητα στις λέξεις που περιέχει, οι οποίες παρουσιάζονται με κεφαλαία ή/και bold γράμματα. Eίναι προφανές πως κάθε μία από αυτές έχει επιλεχθεί με στόχο να προκαλέσει την έντονη συναισθηματική εμπλοκή του θεατή, ειδικά μέσα από τον επιχειρούμενο συσχετισμό του απεικονιζόμενου εμβρύου με ένα «αγέννητο παιδί» (η σχετική αναφορά γίνεται επίσης με κεφαλαία γράμματα).
Αναλυτικότερα:
ΚΤΥΠΑ - ΚΑΡΔΙΑ = ζωντανό παιδί
ΟΛΑ τα όργανα = πλήρες σχηματισμένο παιδί
ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΑ κύματα = νοήμον παιδί
ΝΟΙΩΘΕΙ ΠΟΝΟ = Η τελευταία φράση είναι και η πιο δυνατή, διότι εάν ένα έμβρυο 10 εβδομάδων νιώθει όντως πόνο, τότε προκύπτει βαριά ευθύνη για όλους εκείνους τους ανθρώπους που έχουν εμπλακεί, ως φυσικοί ή ηθικοί αυτουργοί, σε μια άμβλωση.
Το δεύτερο μέρος της αφίσας, κυριαρχείται από το σύνθημα και το λογότυπο/σλόγκαν του κινήματος, επαναλαμβάνοντας ουσιαστικά τέσσερις φορές την ίδια λέξη, σε παραλλαγές: ζωή – ζωής – ζήσω – ziso. Το λογότυπο και το site είναι τα μόνα στοιχεία που φιλοξενούνται στο λευκό τμήμα, επιλογή που προφανώς βασίζεται στο συσχετισμό του συγκεκριμένου χρώματος με θετικές έννοιες ή εικόνες όπως αυτή π.χ. του φωτός.
ΥΓ: Η ένταση που προκλήθηκε από την ανάρτηση της παραπάνω αφίσας, κατέδειξε, για πολλοστή φορά, το πόσο ισχυρό παραμένει το συγκεκριμένο μέσο εν έτει 2020. Απαιτείται συνεπώς μέγιστη προσοχή στη σωστή (από όλες τις πλευρές) χρήση της αφίσας: τόσο από τους φορείς που την επιλέγουν, κάθε φορά, για να διαδώσουν το μήνυμά τους, όσο και από τους φορείς που είναι επιφορτισμένοι με τον έλεγχο του περιεχομένου της προτού δοθεί η εκάστοτε άδεια ανάρτησής της.