Όλοι συμφωνούν ότι το Πολυτεχνείο του Νοέμβρη χρωστάει πολλά στον Μάη του 68. Ήταν βέβαια η εποχή των φοιτητικών εξεγέρσεων. Σε πολλές χώρες. Στην Αμερική και στη Αγγλία ήταν για τον πόλεμο στο Βιετνάμ. Τον οποίο είχε αρχίσει ο τότε Πρόεδρος Τζόνσον. Αυτός ακριβώς που έφερε και την δική μας την Χούντα. Αυτήν που με ανάγκασε να εξοριστώ. Είχα κάνει πολλές αντιχουντικές διαλέξεις σε πανεπιστήμια. ’Ένα μεγάλο κίνημα φοιτητικό υπήρχε και στη Γερμανία. Στο Μόναχο οι φοιτητές με ρωτούσαν πώς μπορούν να βοηθήσουν σε μια ένοπλη εξέγερση στην Ελλάδα.
Για μας ο Μάης του 68 ήταν συμβολικά μια εξέγερση περισσότερο ενάντια στην Χούντα παρά στη Σορβόνη. Μερικοί συγκεντρώθηκαν στο Ελληνικό Φοιτητικό Σπίτι της Πανεπιστημιούπολης. Γράφτηκε ότι «το κατέλαβαν» εκ παραδρομής. Δεν ήταν γαλλικό ίδρυμα αλλά ελληνικό. Που ήταν ήδη κατειλημμένο από τους (αντιχουντικούς) ‘Ελληνες φοιτητές. Που ήταν το σπίτι τους! Εκεί ζούσαν! Οι Γάλλοι φοιτητές είχαν καταλάβει τις αίθουσες της Σορβόνης. Άλλωστε το είχαμε κάνει κι’ εμείς της Ένωσης Διδασκόντων. Σε μια από αυτές τις αίθουσες κάναμε αντιχουντικές εκδηλώσεις. Με γύρω στους 800 Έλληνες εξορίστους να έχουν κάθε φορά συγκεντρωθεί. Με παθιασμένες συζητήσεις. Μερικές φορές ήμουν Πρόεδρος και ήταν πολύ δύσκολη η θέση μου. Δεν ήξερα που να πρωτοδώσω τον λόγο στα εκατοντάδες χέρια που σηκώνονταν. Όλοι ήθελαν να μιλήσουν. Για την Χούντα βέβαια, όχι για την Μάη του 68!
Τα γεγονότα του Πολυτεχνείου τα παρακολουθούσαμε… τηλεφωνικώς. Μαζεμένοι στο διαμέρισμα της οικογένειας Σεβαστίκογλου και στο δικό μας που ήταν δίπλα-δίπλα.
Το βράδυ της 17 Νοέμβρη ήμασταν συγκεντρωμένοι εκεί με τον Μάριο Πλωρίτη, την Μελίνα Μερκούρη και τον Ντασέν. Και είχαμε φίλους που μας ειδοποιούσαν κάθε τόσο για τις εξελίξεις με τηλεφωνήματα από την Αθήνα. Φίλοι που περίμεναν δίπλα σε περίπτερα που τότε είχαν τηλέφωνα και μας έλεγαν από που περνούσαν τα τανκς. «Τώρα ανεβαίνουν την Λεωφόρο Αλεξάνδρας…». Ίσως παρακολουθούσαμε τις κινήσεις καλύτερα από τους ίδιους τους Αθηναίους!
Ο Νοέμβρης ήταν βέβαια μια επανάσταση . Είχε εξελιχθεί σε μια σημαντική Αρχή έχοντας επαφή με το κόσμο χάρη στον Ραδιοφωνικό Σταθμό που είχαν στήσει. Σίγουρα η 17 Νοέμβρη έπαιξε τον ρόλο της στην διάλυση της Χούντας. Όπως είχε παίξει τον ρόλο της η έξωση της χουντικής Ελλάδας από την Ευρώπη. Και ήρθε το Γουοτεργκέιτ με τον Νίξον και τον φίλο του τον Τομ Πάπας βυθισμένους στις ακαθαρσίες τους. Την Αμερική κυβερνούσε πλέον ο Κίσινγκερ. Ο οποίος κατάφερε μέσα σε ελάχιστο διάστημα: να στείλει τους Τούρκους στην Κύπρο, να διώξει την Χούντα που είχε γίνει μέγα εμπόδιο για την αμερικανική πολιτική στην Ευρώπη, να απελευθερώσει το Σουέζ από τα πλοία που είχε βυθίσει ο Νάσερ και να λύσει μια για πάντα την ειρήνευση Αιγύπτου-Ισραήλ με τον στημένο πόλεμο του Γιομ Κιπούρ, μετά τον θάνατο του Νάσερ και την εκδίωξη από τον Σαντάτ των 3.000 Ρώσων εκπαιδευτών του αιγυπτιακού στρατού. Θα έχετε προσέξει ότι ποτέ δεν ξαναείχαμε πόλεμο Αιγύπτου ―Ισραήλ.* Ο Σαντάτ δεν χάρηκε την ειρήνη γιατί είχε ήδη δολοφονηθεί για την εγκατάλειψη των Παλαιστινίων στη μοίρα τους.
Αλλά αυτό είναι άλλη μια «τρύπα της Ιστορίας» που θα διαλευκανθεί μια μέρα των ημερών.
*Ρ. Μανθούλη,Το Δίκαιον του Ισχυροτέρου και το Ισραηλο-Παλαιστινιακό. Εκδ. Ιανός