Ο τίτλος μας δεν αναφέρεται στην ομώνυμη ταινία με τον Ζακ Τατί, σκηνοθέτη και πρωταγωνιστή μιας από τις καλύτερες κωμωδίες της δεκαετίες του ’50, «Οι διακοπές του κ. Ιλό» (Mr. Hulot’s Holiday 1953 Jacques Tati), αλλά στον δημοφιλή Nicolas Hulot (Νικολά Ιλό), πρώην Υπουργό Περιβάλλοντος της Γαλλίας, η πρόσφατη παραίτηση του οποίου μας προσφέρει την ευκαιρία μιας γενικότερης επισκόπηση της πολιτικής κατάστασης της φίλης χώρας.
1. Το ιστορικό της παραίτησης Ιλό και το ντόμινο των αλλαγών
Ο 63χρονος δημοσιογράφος, παρουσιαστής και παραγωγός τηλεοπτικών προγραμμάτων Nicolas Hulot, είχε γίνει γνωστός από τα τέλη της δεκαετίας του ’80, χάρη στην εκπομπή “Ushuaïa”, με θέμα αρχικά τα ακραία αθλήματα (extreme sports) και στην συνέχεια το φυσικό περιβάλλον και τους ανθρώπους που ζουν σε αυτό, ενώ το 1970 δημιούργησε ένα Ίδρυμα με παρεμφερές αντικείμενο. Έχοντας απορρίψει στο παρελθόν τις προτάσεις υπουργοποίησης που του έγιναν από 3 Προέδρους της Γαλλικής Δημοκρατίας (Σιράκ, Σαρκοζύ, Ολάντ), η αποδοχή της συγκεκριμένης θέσης προκάλεσε τα σχόλια των άσπονδων πολιτικών του φίλων, για το πόσο θα μπορέσει να παραμείνει στην θέση αυτή.
Τελικά άντεξε μέχρι τις 28 Αυγούστου. Η παραίτησή του έγινε με τρόπο αναπάντεχο, αλλά και ταιριαστό για έναν άνθρωπο αγαπημένο των ΜΜΕ, δηλαδή ζωντανά σε ραδιοφωνική εκπομπή και χωρίς προηγούμενη ενημέρωση του Γάλλου Προέδρου ή του Πρωθυπουργού. Οι κινήσεις που ακολούθησαν, για την κάλυψη του σημαντικού αυτού κενού, οδήγησαν τελικά στην θέση αυτή τον Ντε Ρουζύ (François de Rugy), που δέχτηκε να παραιτηθεί από την θέση του Προέδρου της Βουλής (θεσμικά, του τέταρτου πιο ισχυρού αξιώματος της Γαλλικής Δημοκρατίας). Φαίνεται ότι η θέση του Υπουργού Περιβάλλοντος έχει κάποια ιδιαιτερότητα στην Γαλλία, με σχεδόν 30 πρόσωπα (άλλα χαρισματικά και άλλα όχι) να έχουν αναλάβει κατά καιρούς τις τύχες αυτού του Υπουργείου, από την ίδρυσή του το 1971.
Ο Ντε Ρουζύ, οικολόγος από τον χώρο της κεντροαριστεράς, είχε διατελέσει Συμπρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Ομάδας των Οικολόγων – Πρασίνων, από όπου παραιτήθηκε το 2015, καταγγέλλοντας το κόμμα για αριστερίστικη στροφή. Στην συνέχεια, εντάχθηκε στην Κοινοβουλευτική Ομάδα των Σοσιαλιστών, ενώ μετά την αποτυχία του στις εσωκομματικές εκλογές για την ανάδειξη του Σοσιαλιστή υποψήφιου Προέδρου, αποφάσισε να υποστηρίξει προεκλογικά τον Μακρόν.
Υπενθυμίζεται ότι από το 1994 μέχρι το 2014, το κόμμα των Οικολόγων της Γαλλίας αμφιταλαντευόταν ανάμεσα:
- στην σιγουριά της συμμαχίας με τους Σοσιαλιστές, που εξασφάλιζε έδρες στο Κοινοβούλιο ή ακόμα και την θέση του Υπουργού Περιβάλλοντος (1997, 2012), είχε όμως δυσμενείς επιπτώσεις στην εκλογική του απήχηση και
- στην αυτόνομη πορεία, με κορυφαία στιγμή, το ποσοστό 16,3% στις Ευρωεκλογές του 2009.
Σήμερα οι επιτυχίες αυτές θεωρούνται μακρινό παρελθόν, αφού οι εσωκομματικές εκλογές για την ανάδειξη υποψηφίου στις τελευταίες Προεδρικές εκλογές, δεν συγκέντρωσαν ανάλογο ενδιαφέρον και ο Οικολόγος υποψήφιος τελικά αποσύρθηκε υπέρ του σοσιαλιστή υποψηφίου Αμόν (Benoît Hamon), που όπως είναι γνωστό, δεν τα κατάφερε στις Προεδρικές εκλογές. Την ίδια στιγμή, κάποια ιστορικά στελέχη της πολιτικής οικολογίας, όπως ο Ντανιέλ Κον Μπετί (Daniel Cohn-Bendit) δήλωναν ότι θα ψηφίσουν τον Μακρόν, ως «τον καλύτερο υποψήφιο για να αντιμετωπιστεί η Λεπέν».
Με την σειρά της, η θέση του Προέδρου της Βουλής καλύφθηκε στις 12.09.2018 από τον Φεράν (Richard Ferrand), Πρόεδρο της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του κόμματος που ίδρυσε ο Μακρόν (LREM), από τους πρώτους που ακολούθησαν τον Μακρόν μετά την αυτονόμησή του από το Σοσιαλιστικό Κόμμα και οργανωτικό υπεύθυνο στις επιτυχημένες προκλογικές εκστρατείες κατά τις Προεδρικές και Κοινοβουλευτικές εκλογές. Στον Φεράν είχαμε αναφερθεί και σε προηγούμενο κείμενο, αφιερωμένο στην εκλογική επιτυχία του Μακρόν. Έκτοτε, αρκετά έχουν αλλάξει, δεν έχει όμως ακόμα ολοκληρωθεί η προ-δικαστική έρευνα για την μεταβίβαση ακινήτου, στην οποία εμπλεκόταν η σύντροφός του και ο συνεταιριστικός Οργανισμός κοινωνικής ασφάλισης Mutuelles de Bretagne που διηύθυνε τότε ο Φεράν, προκειμένου να εκλείψει η οποιαδήποτε αμφιβολία.
2. Έργα και ημέρες από την θητεία του Υλό
Τι κατάφερε όμως ο Υλό, στους 15 μήνες που έμεινε στην Κυβέρνηση, τί πέτυχε και πού απέτυχε;
Οι πολιτικοί αναλυτές και τα γνωστότερα ΜΜΕ, μεταξύ των οποίων οι εφημερίδες Le monde και Le Figaro, συμφωνούν ότι οι επιτυχίες του αφορούν κυρίως μικρά, εποικοδομητικά βήματα, σε θέματα με μακροπρόθεσμο ορίζοντα, ενώ οι πολιτικές του ήττες σχετίζονται με ανυπέρβλητα εμπόδια σε θέματα πολιτικών επιλογών, προερχόμενα από ισχυρότατες ομάδες συμφερόντων (lobbies), με επιρροή στην Κυβέρνηση.
Συγκεκριμένα, ως επιτυχίες του Υλό μπορούν να αναφερθούν:
- Η οριστική επίλυση, μετά από πολλές δεκαετίες, του θέματος της δημιουργίας νέου αεροδρομίου στη περιοχή Notre Dame des Landes, ενός έργου που ήθελε η πλειοψηφία των κατοίκων της ευρύτερης Περιφέρειας, αλλά όχι οι κάτοικοι της συγκεκριμένης περιοχής. Τελικά, επιλέχθηκε η εγκατάλειψη του συγκεκριμένου έργου και η επέκταση του υπάρχοντος αεροδρομίου της Νάντης.
- Η αύξηση του φόρου του ρυπογόνου άνθρακα και η απόφαση για προοδευτική σύγκλιση των τιμών ντήζελ και βενζίνης. Σημειώνεται πάντως ότι η Γαλλία δεν καταφέρνει μέχρι τώρα να προχωρήσει στην μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, όπως έχει εξαγγείλει.
- Η απαγόρευση νέων ερευνών και η μη ανανέωση των αδειών εκμετάλλευσης κοιτασμάτων υδρογονανθράκων εντός της Γαλλικής επικράτειας μετά το 2040. Η πράξη αυτή εκτιμάται ότι έχει συμβολικό κυρίως χαρακτήρα, αφού, σε αντίθεση με την Ελλάδα που είναι ουσιαστικά ανεξερεύνητη, τα κοιτάσματα στην Ευρωπαϊκή Γαλλία έχουν ήδη αξιοποιηθεί, ενώ πρόσφατα είχε επιτραπεί η εκμετάλλευση νέων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων, στην Γαλλική Γουιάνα.
- Η προώθηση ενός οδικού χάρτη για την «κυκλική οικονομία», με σκοπό την διατήρηση των πόρων και του περιβάλλοντος, με βάση την ανακύκλωση και επαναχρησιμοποίηση.
- Η κινητοποίηση για την κατάργηση του πλαστικού, σε διάφορες εφαρμογές μιας χρήσης (σακούλες, κλπ).
Αντίστοιχα, ως αποτυχίες του ή καλύτερα ως πικροί συμβιβασμοί, αναφέρονται:
- Η παράταση της χρήσης πυρηνικών Σταθμών παραγωγής ενέργειας και η έμμεση αναγνώριση της ανάγκης δημιουργίας 6 τουλάχιστον νέων πυρηνικών Σταθμών.
- Η υπερψήφιση της Συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου Ε.Ε. – Καναδά, CETA, που πολλοί οικολόγοι θεωρούν ότι είναι βλαπτική για το περιβάλλον και τους καταναλωτές.
- Η μη λήψη ουσιαστικών μέτρων στον αγροτοδιατροφικό τομέα υπέρ των καταναλωτών, με σημαντικότερη ένδειξη της αποτυχίας του, την μη παρουσία του στο κλείσιμο της Συνδιάσκεψης των φορέων της διατροφής (Etats généraux de l’alimentation, ένας θεσμός που δεν υπάρχει στην Ελλάδα). Τα προβλήματα από την αποδοχή των όρων της μεγάλης κλίμακας αγροτικής παραγωγής και της βιομηχανίας τροφίμων αναδείχθηκαν τις τελευταίες ημέρες και από σχετική Έκθεση της αντίστοιχης Επιτροπής της Γαλλικής Βουλής.
- Η μη θεσμοθέτηση της απαγόρευσης χρήσης σκευασμάτων φυτοπροστασίας με γλυφοσάτη εντός 3 ετών, όπως είχε εξαγγείλει ο Μακρόν (πιο ριζική από την σχετική απόφαση της Ε.Ε. για κατάργησή τους, εντός 5ετίας), καθώς και η αύξηση της χρήσης εντομοκτόνων στην Γαλλία (μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται και ορισμένα νεοκορτινοειδή).
- Η συνέχιση της απώλειας γεωργικών εκτάσεων από την αστικοποίηση νέων περιοχών, κλπ.
Δεδομένου ότι η πολιτική είναι και θέμα συσχετισμών, είναι προφανές ότι η παρουσία του Ιλό στο Υπουργείο Περιβάλλοντος δεν ήταν αρκετή για να αντιμετωπιστούν με επιτυχία οι πιέσεις των ισχυρών lobbies, όπως είναι της πυρηνικής ενέργειας, του αγροτοδιατροφικού τομέα ή ακόμα και των κυνηγών. Ενδεικτικά, αφορμή της παραίτησής του Υλό φαίνεται ότι ήταν η μείωση στο μισό του κόστους της άδειας κυνηγιού, κατόπιν εισήγησης του (άγνωστου μεν επικοινωνιακά αλλά αποτελεσματικού στις επιλογές του) Υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης Τραβέρ (Stéphane Travert).
Η πιο πάνω κατάσταση επισημάνθηκε και από 10 γνωστές οικολογικές οργανώσεις που, μετά την παραίτηση του Ιλό, ζήτησαν αλλαγή πολιτικής από τον Γάλλο Πρόεδρο. Οι δισταγμοί της Γαλλικής Κυβέρνησης αντανακλώνται και στο σχέδιο Νόμου που πρόσφατα είδε το φως της δημοσιότητας για τον αγροτοδιατροφικό τομέα, που χαρακτηρίστηκε ως προσπάθεια συμβιβασμού μεταξύ αφενός των συμφερόντων της αγροτοδιατροφικής βιομηχανίας και αφετέρου της ανάγκης προστασίας των καταναλωτών.
3. Το γενικότερο πολιτικό πλαίσιο
Η παραίτηση του Ιλό, ήρθε σε μια δύσκολη πολιτική συγκυρία για τον Πρόεδρο Μακρόν, με αυξανόμενη δυσαρέσκεια για τις συντάξεις που αυξάνονται λιγότερο από τον πληθωρισμό και απογοήτευση από την διόρθωση προς τα κάτω του προσδοκώμενου ρυθμού ανάπτυξης και προς τα πάνω του αναμενόμενου ελλείμματος, την στιγμή που το δημόσιο χρέος πλησιάζει το ψυχολογικό όριο του 100% του ΑΕΠ.
Στα πιο πάνω, προστίθεται το σοβαρό θέμα που δημιουργήθηκε με τον υπεύθυνο για την προστασία του Μακρόν, Μπεναλά, (συγκεκριμένα, την αποκάλυψη βιαιοπραγίας του Μπεναλά, που ενδεχομένως να μην αντιμετωπίστηκε κατάλληλα από το περιβάλλον του Μακρόν). Σε βάρος του Μπεναλά βρίσκεται σε εξέλιξη δικαστική έρευνα, με παράλληλη εξέταση του θέματος από την Γερουσία (ένα όργανο με περιορισμένες αρμοδιότητες, που εκλέγεται από σώμα εκλεκτόρων, κυρίως της τοπικής αυτοδιοίκησης, όπου επικρατούν οι συντηρητικοί).
Γενικότερα, το μεταρρυθμιστικό έργο του Μακρόν ξεκίνησε μάλλον χαλαρά, με τον Νόμο για την ηθικοποίηση της πολιτικής (που ουσιαστικά δεν άλλαζε κάτι), συνεχίστηκε με αλλαγές στον Κώδικα εργασίας (που έθετε πιο αυστηρά όρια στην αποζημίωση εργαζομένων, σε περίπτωση αυθαίρετων απολύσεων) και κάποια στιγμή οξύνθηκε, με την σύγκρουση με τους συνδικαλιστές σιδηροδρομικούς, αντιπαράθεση που θεωρείται ότι κέρδισε η Γαλλική Κυβέρνηση.
Οι επόμενες κρίσιμες μάχες μετά την κατάθεση του Προϋπολογισμού, όπως είναι οι μεταρρυθμίσεις:
- στον τομέα της ασφάλισης της ανεργίας (assurance chomage), μετά από έναν πολύμηνο διάλογο με τους κοινωνικούς φορείς, χωρίς αποτέλεσμα και
- στις συντάξεις, ρύθμιση που ενδεχομένως καθυστερήσει, υπό το πρίσμα των νέων δεδομένων,
θα δοθούν με ένα Προεδρικό στρατόπεδο εξασθενημένο, μετά την παραίτηση του πολύ στενού συνεργάτη του Μακρόν, Υπουργού Εσωτερικών Κολόμπ (Gérard Collomb), για να επανέλθει στον Δήμο της Λυών, την σταδιακή αποστασιοποίηση των κεντρώων συμμάχων του (που συγκρότησαν την αυτοτελή Κοινοβουλευτική ομάδα Modem), που μέσω της αποχής υποψηφίων του κόμματος LREM στις εκλογικές τους περιφέρειες, είχε βοήθησε ο ίδιος να εκλεγούν, αλλά και την κριτική που δέχεται ο Πρόεδρος Μακρόν, από τους προκατόχους του, τον Σοσιαλιστή Ολάντ και τον κεντροδεξιό Ζισκάρ Ντ Εστέν.
Σε επόμενο κείμενο, θα αναφερθούμε στην στρατηγική του Μακρόν και τις κινήσεις διόρθωσής της, τις προοπτικές του για το επόμενο διάστημα και τέλος στα διδάγματα από τις πολιτικές του επιλογές και δράσεις.