«Χρεοκοπία και Grexit δεν είναι αναπόφευκτο να συμβούν» είναι ο τίτλος της τριμηνιαίας έκθεσης (Απρίλιος – Ιούνιος 2015) του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή που είναι επιφορτισμένο με την παρακολούθηση της εκτέλεσης του κρατικού προϋπολογισμού.
Οι επόμενοι μήνες και ίσως τα επόμενα δύο-τρία χρόνια θα είναι δύσκολα για την πολιτική, την οικονομία και την κοινωνία.Σύμφωνα με την έκθεση οι αιτίες είναι πολλές. Η εκλογική διαδικασία πρώτα και, στη συνέχεια, η μη συμφωνία με τους θεσμούς επηρέασε τις επενδυτικές αποφάσεις των επιχειρήσεων και, μετά από μια μικρή αναλαμπή τον Φεβρουάριο, τους καταναλωτές.
Συνεχίσθηκε το κλείσιμο επιχειρήσεων και η ανεργία άρχισε να αυξάνεται πάλι, ενώ οι διάφορες εκκρεμότητες άρχισαν να απειλούν και τον τουρισμό. Εν ολίγοις, η αβεβαιότητα αποτέλεσε τον βασικό προσδιοριστικό παράγοντα για την υφεσιακή τροχιά, τονίζεται.
«Η κατάσταση της οικονομίας το πρώτο εξάμηνο του 2015 χειροτέρευσε καθώς η χώρα επανήλθε σε υφεσιακή τροχιά. Οι αιτίες είναι πολλές: Η εκλογική διαδικασία πρώτα και, στη συνέχεια, η μη συμφωνία με τους θεσμούς (=τρόικα) επηρέασε τελικά τις επενδυτικές αποφάσεις των επιχειρήσεων και, μετά από μια μικρή αναλαμπή τον Φεβρουάριο, τους καταναλωτές. Παράλληλα ο συνδυασμός της φειδωλής παροχής ρευστότητας από τον ELA (Emergency Liquidity Assistance) και της αυξημένης εκροής καταθέσεων που οδηγούσε σε αποθησαύριση του χρήματος επιδείνωνε ακόμη περισσότερο την κατάσταση. Γεγονός είναι ότι συνεχίσθηκε το κλείσιμο επιχειρήσεων και η ανεργία άρχισε να αυξάνεται πάλι, ενώ οι διάφορες εκκρεμότητες άρχισαν να απειλούν και τον τουρισμό.1 Εν ολίγοις, η αβεβαιότητα αποτέλεσε τον βασικό προσδιοριστικό παράγοντα για την υφεσιακή τροχιά» τονίζεται στην εισαγωγή της έκθεσης.
Μάλιστα το Γραφείο Προϋπολογισμού της Βουλής υπολογίζει τις απώλειες στο ΑΕΠ το 2015 στα 4-10 δισ. ευρώ ανάλογα με το ποσοστό της ύφεσης, βάσει και το προβλέψεων της Κομισιόν (σ.σ. η Κομισιόν λέει για ύφεση 2% έως 4% φέτος)
Σύμφωνα με την έκθεση οι απώλειες είναι μεγάλες μετά τους περιορισμούς στις κινήσεις κεφαλαίων, ενώ η ζημιά στην οικονομία θα συνεχιστεί τους επόμενους μήνες. Οι κεφαλαιακή έλεγχοι δεν θα καταργηθούν άμεσα.
Μεγάλα θα είναι τα προβλήματα και στην εκτέλεση του προϋπολογισμού καθώς εκτιμάται ότι μπορεί να καταγραφεί πρωτογενές έλλειμμα 1% του ΑΕΠ φέτος.
Σύμφωνα με την έκθεση η αποχώρηση από τις διαπραγματεύσεις, η λήξη του προγράμματος προσαρμογής (τέλος Ιουνίου 2015), η διακοπή της αποπληρωμής δανείων στο ΔΝΤ και η προκήρυξη του δημοψηφίσματος της 5ης Ιουλίου επιδείνωσαν την οικονομική κατάσταση.
Κατά τη γνώμη μας, υπογραμμίζεται από τους συντάκτες της έκθεσης,
μια ταχεία κατάληξη σε συμφωνία με τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ΕΜΣ) πάνω σε ένα πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων το οποίο θα αποτελεί “ιδιοκτησία” της ελληνικής πλευράς και κοινωνίας, παρά τις πολιτικές ιδεολογικές δυ- σκολίες, ήταν και παραμένει σε όρους γενικής ευημερίας προτιμότερη από την παράταση της εκκρεμότητας ή και από μια ενδεχόμενη άτακτη χρεοκοπία. Είναι δηλαδή προτιμότερη ακόμα και με καθαρά οικονομικά κριτήρια.
Το μεγάλο ερώτημα
Ακόμη στην έκθεση τίθεται το εξής ζήτημα.
«Δεν πρέπει όμως να αγνοήσουμε ότι το μεγάλο ερώτημα δεν έχει ακόμα απαντηθεί, αν δη- λαδή συνολικά η πολιτική προσαρμογής μπορεί να ολοκληρωθεί ή πετύχει υπό την πίεση του εξωτερικού παράγοντα που λέγεται «θεσμοί». Ελπίζουμε ότι θα συμφωνηθεί ένα πρό- γραμμα προσαρμογής με τον ΕΜΣ και ότι δεν θα επαναληφθεί ο πόλεμος τριβής στις συνεχείς διαβουλεύσεις πριν και μετά το νέο πρόγραμμα προσαρμογής. Όμως, η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι τα όποια αποτελέσματα επιτυγχάνονται, δεν θα είναι μόνιμα αν η κοινωνία δεν τα αποδέχεται. Επίσης, η κοινωνία δεν θα τα αποδεχθεί όσο η πολιτική ηγεσία του τόπου δεν εκπέμπει και δεν εξηγεί ένα σαφές μήνυμα (ή όραμα) και όσο δεν υπάρχει ιδιοκτησία (ownership) των μεταρρυθμίσεων που νομοθετούνται. Σημαντικές, πηγές ανησυχίας για την επιτυχία, αποτελούν, η οριακή κατάσταση που βρίσκεται ο κρατικός μηχανισμός στο σύνολό του και η εξάντληση του κοινωνικού σώματος από τα συσσωρευμένα αποτελέσματα της κρί- σης που έχει περιέλθει η ελληνική οικονομία από το 2010».
Κρίσιμες οι μεταρρυθμίσεις
«Κρίσιμες για την επιτυχία της νέας συμφωνίας, θα είναι οι μεταρρυθμίσεις. Η μεταρρυθμιστική διαδικασία θα συνεχισθεί όταν, μετά τα προαπαιτούμενα, αρχίσει η συγκεκριμενοποί- ησή τους που θα επιτρέψει τη διαπραγμάτευση ενός νέου «μνημονίου κατανόησης» (Memorandum of Understanding, MoU) με τους θεσμούς στο πλαίσιο του ΕΜΣ. Ο δρόμος είναι μακρύς. Το μείζον διακύβευμα ήταν και παραμένουν οι βαθιές αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας του κράτους, των ιδιωτών και στις μεταξύ τους σχέσεις, τα οποία εν συνόλω καθορίζουν την οικονομία».
«Δεν υπάρχει κακή κατάσταση που να μη μπορεί να γίνει χειρότερη»
Tο Γραφείο Προϋπολογισμού της Βουλής τονίζει στην έκθεσή του ότι χρεοκοπία και Grexit δεν είναι αναπόφευκτο να συμβούν και αναφέρει ότι αν καταλήξουμε σε επιστροφή στην δραχμή η χώρα κινδυνεύει να εμπλακεί σε ένα φαύλο κύκλο υποτιμήσεων και πληθωρισμού.
Το ΔΝΤ έχει υπολογίσει ότι η υποτίμηση έναντι του ευρώ θα ήταν 50% πράγμα που θα σήμαινε δραστική μείωση της αξίας των καταθέσεων, οι τιμές των εισαγομένων θα αυξάνονται και θα ωθούσαν τον πληθωρισμό στο 35% και το ΑΕΠ θα μειωνόταν κατά 8%.
Η τελική συμφωνία με τους θεσμούς που διαφαίνεται στον ορίζοντα είναι σημαντική για να αποφύγουμε τα χειρότερα βραχυχρόνια και να μην εισέλθουμε σε ένα αβέβαιο τοπίο μακροχρόνια.
Αναφορικά με τα προβλήματα που έχουν προκαλέσει τα capital controls στην οικονομία στην έκθεση αναφέρεται ότι η μείωση του εβδομαδιαίου ΑΕΠ αγγίζει τα 2,8 δις ευρώ για την περίοδο Ιούλιο-Σεπτέμβριο.
Συγκεκριμένα αναφέρεται ότι η αναγωγή του τριμηνιαίου ΑΕΠ της περιόδου Ιουλίου-Σεπτεμβρίου σε εβδομαδιαία βάση ανέρχεται σε 3,9 δις ευρώ. Η μείωση του εβδομαδιαίου ΑΕΠ αγγίζει τα 2,8 δις ευρώ ανά εβδομάδα με capital controls και έλλειψη ρευστότητας ή το 1,5% του ύψους ΑΕΠ του 2014 στην περίπτωση που η μείωση της κατανάλωσης αγγίζει το 80% και τα 1,75 δις ευρώ ανά εβδομάδα ή 0,9% του ΑΕΠ όταν η μείωση της κατανάλωσης κυμαίνεται 50%.
Το Γραφείο Προϋπολογισμού λαμβάνει θέση και για τις πολιτικές εξελίξεις καθώς αναφέρει ότι ο χαρακτηρισμός της δήλωσης της Συνόδου Κορυφής ως Πραξικόπημα, είναι κατά την άποψή μας παραπλανητικός και δεν διευκολύνει τις πολιτικές επιλογές της Κυβέρνησης, καθώς εμποδίζει την ορθολογική συζήτηση, για συγκεκριμένα μέτρα και μεταρρυθμίσεις.
Οι επόμενοι μήνες και ίσως τα επόμενα 2-3 χρόνια θα είναι δύσκολα για την πολιτική, την κοινωνία και την οικονομία. Κατά τη γνώμη μας το έργο της προσαρμογής και της ανάκαμψης επιβάλλει ευρύτερες πολιτικές συναινέσεις, που φαίνεται ότι διαμορφώνονται σε μονιμότερη βάση στο πολιτικό επίπεδο (όπως δείχνουν οι συγκλίσεις τμημάτων της κυβερνητικής πλειοψηφίας και της αντιπολίτευσης στις ψηφοφορίες για τα προαπαιτούμενα) και, οπωσδήποτε, κριτική επανεξέταση ιδεών που συνόδευσαν και πρακτικών που σημάδεψαν την πορεία προς την κρίση και εμπόδισαν την έξοδο από αυτή! Και να μη ξεχνάμε: «Δεν υπάρχει κακή κατάσταση που να μη μπορεί να γίνει χειρότερη».