LOUISA GOULIAMAKI via Getty Images
Η πρόεδρος της Εθνικής Τράπεζας Λούκα Κατσέλη εξήγησε αναλυτικά τις βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες προκλήσεις ώστε οι ελληνικές τράπεζες να ανταποκριθούν στις ανάγκες επανεκκίνησης της οικονομικής δραστηριότητας και της χρηματοδότησης ενός βιώσιμου και παραγωγικού μετασχηματισμού της ελληνικής οικονομίας. Στο πλαίσιο του ετήσιου δείπνου «B2B Business» που διοργάνωσε το Ελληνοβρετανικό Επιμελητήριο η ομιλία της Λούκα Κατσέλη χαρτογράφησε και προσδιόρισε διεξοδικά τις προκλήσεις της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών, τις προϋποθέσεις για την επιστροφή της εμπιστοσύνης στο ελληνικό χρηματοπιστωτικό σύστημα, στην εξασφάλιση της ρευστότητας και το καυτό ζήτημα των «κόκκινων δανείων».
Αναλυτικά σύμφωνα με την κ. Κατσέλη:
Τα εμπόδια στο εγχείρημα επανεκκίνησης της οικονομίας είναι:
- Η πολιτική και η οικονομική αβεβαιότητα, η οποία οπωσδήποτε επέδρασε στην οικονομική συμπεριφορά και στην ποιότητα των χαρτοφυλακίων.
- Η επιβολή ελέγχου στη κίνηση κεφαλαίων, καθώς και το γεγονός ότι κανείς δεν διαθέτει σίγουρη εκτίμηση πως αυτοί οι περιορισμοί θα επιδράσουν πάνω στο σύνολο της οικονομικής δραστηριότητας.
- Η επίδραση και οι κλυδωνισμοί του τρίτου Μνημονίου πάνω στην ελληνική οικονομία.
- Η δυσκολία και η περιπλοκότητα της άσκησης εκτιμήσεων για την κατάρτιση ενός βασικού σεναρίου, το οποίο θα λαμβάνει υπόψη του τις παραπάνω συνθήκες ως προς το βαθμό επιρροής τους στο σύνολο της οικονομίας και στην ποιότητα των χαρτοφυλακίων των τραπεζών. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αξιολογεί ασφαλώς και τα ακραία σενάρια, βάζοντας δύσκολους όρους σε ένα πιθανό ακραίο ενδεχόμενο και το πώς αυτό μπορεί να επηρεάσει τις κεφαλαιακές ανάγκες για τα επόμενα χρόνια. Αντίστοιχα, οι ιδιώτες επενδυτές αναμένουν να διαπιστώσουν τι νούμερα θα προκύψουν από τις διεργασίες για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών.
Πρώτο στοίχημα: Τα 2 εναλλακτικά σενάρια για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών
- Τα 25 δισ. ευρώ τα οποία προβλέπονται στη συμφωνία είναι υπέρ αρκετά, αλλά ανάμεσα και στους ευρωπαϊκούς θεσμούς υπάρχουν εναλλακτικές προσεγγίσεις.
- Η πρώτη προσέγγιση υποστηρίζει ότι το ιδανικότερο σενάριο θα ήταν να γίνει μια υπερκεφαλαιοποίηση των τραπεζών, να φανεί, δηλαδή, ότι υπάρχουν πολύ μεγάλες ανάγκες, έτσι ώστε να μπει «ζεστό χρήμα» στις τράπεζες και να μην επανεμφανιστεί το πρόβλημα μιας πιθανής μελλοντικής ανακεφαλοποίησης των τραπεζών. Το σενάριο της υπερκεφαλαιοποίησης προβάλλεται και ενισχύεται από εκείνους τους θεσμούς μέσα στην Ευρώπη, οι οποίοι έχουν κίνητρο για μια αληθινά μεγάλη δημόσια παρέμβαση και υπερκεφαλαιοποίηση των τραπεζών.
- Η αντίθετη προσέγγιση είναι εξίσου σημαντική και συνοψίζεται στην ανάγκη αποφυγής ενός ενδεχομένου οι ελληνικές τράπεζες να γίνουν εξολοκλήρου δημόσιες τράπεζες, προτάσσοντας την προϋπόθεση να βρεθούν ιδιωτικές λύσεις και να υπάρχει ιδιωτική παρουσία μέσα στο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Πρακτικά αυτό συνεπάγεται ότι για να υπάρχει ιδιωτική παρουσία θα πρέπει, αφενός, οι ιδιώτες μέτοχοι να συμβάλλουν στην ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών και αφετέρου να μην πληγούν εκ νέου αυτοί που ήδη έχουν επενδύσει στο ελληνικό χρηματοπιστωτικό σύστημα. Επομένως οι αριθμοί θα πρέπει να είναι ρεαλιστικοί, να αντανακλούν την πραγματικότητα και να μην εμπίπτουν σε κάποιο σενάριο υπερκεφαλαιοποίησης.
- Η σύγκρουση των παραπάνω εναλλακτικών προσεγγίσεων ήταν ορατή εδώ και αρκετούς μήνες και αυτή τη στιγμή διεξάγεται μια πολυεπίπεδη διαπραγμάτευση ανάμεσα στους θεσμούς, ώστε να εκπονηθεί μια ρεαλιστική εκτίμηση που θα διασφαλίζει την δυνατότητα ιδιωτών να μετέχουν στην ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών.
- Όλες οι τράπεζες έχουν ξεκινήσει να κάνουν μια διερεύνηση της αγοράς
- Η διαδικασία της αξιολόγησης των χαρτοφυλακίων (stress test) και η προσέλκυση των ιδιωτικών κεφαλαίων πρέπει να έχει ολοκληρωθεί μέσα στο 2015, ώστε η πορεία της ανακεφαλαιοποίησης να εμπίπτει στους όρους που ονομάζονται «έμμεση ανακεφαλαιοποίηση» και όχι στους όρους που έχουν θεσπιστεί για το 2016 και προβλέπουν την άμεση ανακεφαλαιοποίηση, σύμφωνα με τους κανόνες και τους όρους του ESM, επιβάλλοντας κούρεμα καταθέσεων. Στην περίπτωση της Ελλάδας υπάρχει το θετικό γεγονός ότι στη συμφωνία του Ιουλίου ορίζεται ότι δεν θα υπάρξει κούρεμα καταθέσεων, ανεξαρτήτως ποσού για το ελληνικό χρηματοπιστωτικό σύστημα. Πρόκειται για μήνυμα εμπιστοσύνης προς το ελληνικό χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Δεύτερο στοίχημα: η αποκατάσταση της εμπιστοσύνης προς τους καταθέτες
- Από το 2008 μέχρι το 2015 το ελληνικό χρηματοπιστωτικό σύστημα έχασε 118 δισ. ευρώ καταθέσεις. Πρόκειται για μαζική εκροή καταθέσεων από το ελληνικό τραπεζικό σύστημα, κάτι που ουσιαστικά μείωσε όλες τις δυνατότητες ρευστότητας. Επομένως, δεν αρκεί μόνο η ανακεφαλοποίηση αλλά χρειάζεται μια αποκατάσταση της εμπιστοσύνης προς τους καταθέτες ώστε να έχουμε επαναφορά των καταθέσεων και της ρευστότητας.
- Για να πέσει ρευστότητα στην αγορά χρειάζεται η δεξαμενή ρευστότητας να γεμίσει, αλλά και να υπάρξει το κατάλληλο και αποτελεσματικό δίκτυο, το οποίο θα διοχετεύσει αυτή τη ρευστότητα προς κάθε υγιή και βιώσιμη διακυβέρνηση.
- Απαιτείται η Ελλάδα να φύγει από τον ELA, την ειδική πιστοληπτική γραμμή που προσφέρει η ΕΚΤ, και να επιστρέψει σε κανονικές συνθήκες χρηματοδότησης όπως οι υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. Προϋπόθεση: η πολιτική σταθερότητα, η κανονικότητα και η ομαλότητα.
- Oι εκλογές που ολοκληρώθηκαν δίνουν τα περιθώρια σε μια κυβέρνηση, η οποία θα είναι βιώσιμη να κατορθώσει να είναι και αποτελεσματική, ώστε να υπάρξει για τα επόμενα χρόνια μια περίοδος σταθερότητας.
- Η αποκατάσταση εμπιστοσύνης προς τους καταθέτες δεν εξαρτάται μόνο από την δυνατότητα επανόδου των καταθέσεων, αλλά και με το προφίλ του τραπεζικού συστήματος. Η εικόνα του τραπεζικού συστήματος στην ελληνική κοινωνία δεν ήταν πάντοτε η καλύτερη.
- Πρέπει ο Έλληνας πολίτης και κυρίως η ελληνική επιχείρηση να αισθανθούν ότι η τράπεζα είναι δίπλα τους και όχι απέναντι τους. Για τις μεγάλες επιχειρήσεις και για τους καλούς πελάτες αυτό πάντοτε ίσχυε. Ωστόσο θα πρέπει, αυτή η εικόνα να καταστεί ευρύτερη και να αφορά και στο μικρό και στο μεσαίο επιχειρηματία, ο οποίος δεν είχε πάντα πρόσβαση στο χρηματοπιστωτικό σύστημα.
- Καθώς η Ελλάδα είναι μια χώρα με πολύ μικρές επιχειρήσεις, θα πρέπει να αναζητηθούν συλλογικά τα νέα χρηματοδοτικά εργαλεία που μπορούν να δώσουν ρευστότητα και λύσεις στη μικρή και μεσαία επιχείρηση.
- Η αποκατάσταση εμπιστοσύνης προς τους καταθέτες εξαρτάται από την εξάλειψη του περιορισμού στη κίνηση κεφαλαίων. Η σταδιακή απελευθέρωση είναι γεγονός κάθε εβδομάδα και οι εξαγωγικές επιχειρήσεις έχουν αντιμετωπίσει τα περισσότερα προβλήματα, μολονότι υπάρχουν ακόμη προβλήματα και για τις εισαγωγικές επιχειρήσεις
- Επειδή υπήρξε μεγάλη εκροή καταθέσεων και αρκετά μεγάλη ρευστότητα στην οικονομία, τα capital controls δεν οδήγησαν σε τόσο μεγάλη ασφυξία όσο θα περίμενε κανείς αν λειτουργούσαν τα πράγματα κάτω από ομαλές συνθήκες. Επίσης τα capital controls οδήγησαν στην δραματική αύξηση των ηλεκτρονικών πληρωμών και το e-banking έγινε προσιτό σε όλους, αλλάζοντας τα ήθη. Αν υπάρξει στενή συνεργασία με την γενική γραμματεία εσόδων, η χρήση των ηλεκτρονικών πληρωμών θα συμβάλλει στην πάταξη της διαφθοράς.
Τρίτο στοίχημα: η αποτελεσματική ρύθμιση των κόκκινων δανείων
- Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια (Νon performing loans) αγγίζουν περίπου το 40% και ίσως περισσότερο, ανάλογα με συγκεκριμένες τράπεζες.
- Σήμερα οι τράπεζες προσφέρουν πολύ σημαντικά προϊόντα ρυθμίσεων και για την ελάφρυνση των δανειοληπτών και για την ποιότητα του χαρτοφυλακίου των τραπεζών.
- Η μεγαλύτερη πρόκληση, η οποία προβλέπεται στη συμφωνία που υπεγράφη των Ιούλιο, αφορά τα μη εξυπηρετούμενα κοινοπρακτικά δάνεια των εταιρειών. Η Τράπεζα της Ελλάδος αναμένεται να ορίσει το πλαίσιο για το πώς θα ρυθμιστούν γρήγορα και αποτελεσματικά.
- Στη συμφωνία προβλέπεται συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα και συγκεκριμένες δράσεις τροποποίησης στο δίκαιο περί πτώχευσης των επιχειρήσεων, στη επίσπευση χρονοβόρων δικαστικών διαδικασιών για ρυθμίσεις δανείων που εμπλέκονται για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά, δράσεις για συνοπτικές διαδικασίες για οφειλέτες που δεν διαθέτουν περιουσιακά στοιχεία και εισόδημα.
- Στο τέλος Οκτωβρίου η Τράπεζα της Ελλάδος θα υποβάλλει μια έκθεση για την κατηγοριοποίηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων στους ισολογισμούς των τραπεζών, υποβάλλοντας την αξιολόγηση της ικανότητας των τραπεζών να αντιμετωπίζουν κάθε κατηγορία μη εξυπηρετούμενων δανείων. Το καινούργιο νομοθετικό πλαίσιο θα προβλέπει τη ρύθμιση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, τόσο για τα επιχειρηματικά όσο και για τα καταναλωτικά δάνεια.
- Πιθανότατα θα αφεθούν οι ίδιες οι τράπεζες να χειριστούν τα καταναλωτικά και τα στεγαστικά χαρτοφυλάκια τους, όπως συμβαίνει μέχρι τώρα. Για τα επιχειρηματικά μη εξυπηρετούμενα και τα κοινοπρακτικά δάνεια αναμένεται να υπάρχει ένα πλαίσιο το οποίο να είναι πιο συλλογικό και να συντονίζει το ρόλο των τραπεζών στη αναδιάρθρωση.
Τέταρτο στοίχημα: η διοχέτευση ρευστότητας στην αγορά
- Εξαρτάται άμεσα από το χρόνο άρσης των capital controls. Η άρση του ελέγχου στη κίνηση των κεφαλαίων θα εξαρτηθεί αφενός από την ολοκλήρωση της διαδικασίας ανακεφαλαιοποίησης που αναμένεται μέχρι το τέλος του χρόνου, και αφετέρου από την επαναφορά της Ελλάδας στα παραδοσιακά κανάλια παροχής πίστωσης από την ΕΚΤ.
- Εφόσον οι τράπεζες αποκτήσουν την απαραίτητη ρευστότητα, θα πρέπει να ανταποκριθούν στην ανάγκη επανεκκίνησης της οικονομικής δραστηριότητας και χρηματοδότησης ενός βιώσιμου παραγωγικού και τεχνολογικού μετασχηματισμού της οικονομίας.