Πέρασα ένα εικοσιτετράωρο (σχεδόν) μαζί τους. Στα κεντρικά προεκλογικά περίπτερα των (περισσότερων) κομμάτων στο κέντρο της Αθήνας. Από το απόγευμα της Πέμπτης μέχρι το μεσημέρι της Παρασκευής, ή αν αντικαταστήσουμε το ηλιακό με το προεκλογικό, πολιτικό ημερολόγιο, από την ομιλία του αρχηγού της Νέας Δημοκρατίας στην Ομόνοια, έως την εμφάνιση του προέδρου του ΣΥΡΙΖΑ την επόμενη μέρα στο Σύνταγμα.
Λίγο στον «κόσμο σου» να είσαι δεν καταλαβαίνεις ότι η Ελλάδα διάγει τις τελευταίες μέρες μιας προεκλογικής περιόδου που η ιστορία θα καταγράψει ως κρίσιμη, σίγουρα με πολύ σημαντικότερο ειδικό βάρος από τις προεκλογικές περιόδους των 80’s και 90’s η διάρκεια και το θρησκευτικό πάθος των οποίων θύμιζαν Ραμαζάνι και Μεγάλη Βδομάδα αντίστοιχα.
Στο προεκλογικό περίπτερο της Νέας Δημοκρατίας, μια ώρα πριν την ομιλία του προέδρου του κόμματος όλα είναι απόλυτα ήρεμα- απογευματινή σιέστα ή νιρβάνα. Άλλες εποχές, τα πλήθη των εκατοντάδων χιλιάδων που συνέρρεαν με πλαστικές σημαίες, καπελάκια, κονκάρδες, πανό, κόρνες και ντουντούκες, σε πανελλήνιες και παλλαϊκές κομματικές μαζώξεις για να ακούσουν τον «αρχηγό τους», δεν ήταν απλώς εμφανή αλλά κυρίαρχα- το κέντρο της Αθήνας και των ελληνικών αστικών κέντρων καταλαμβανόταν για ώρες από κομματικούς στρατούς, αυθόρμητους και μη.
Χθες, Πέμπτη, έπρεπε να φτάσεις πολύ κοντά στην Ομόνοια για να «οσμιστείς» προεκλογική συγκέντρωση. Στο προεκλογικό περίπτερο της ΝΔ- και ενώ τεχνικά συνεργεία προετοιμάζουν την εξέδρα για την ομιλία του Αλέξη Τσίπρα στο ίδιο σημείο- ο Θανάσης, μεταπτυχιακός φοιτητής και μέλος της ΟΝΝΕΔ κάνει την καθημερινή «βάρδια» στο πόστο του, μοιράζει φακέλους με ψηφοδέλτια. Κάθε νομός αλφαβητικά, σε κάθε φάκελο πέντε ψηφοδέλτια. Παλιά, αυτά που διανέμονταν από τους υποψήφιους ειδικά ήταν και έτοιμα για την κάλπη, «σταυρωμένα»- ο νέος εκλογικός νόμος έσωσε και μερικές πολύτιμες εργατοώρες… Ο Θανάσης μου λέει ότι ο φανατισμός και η πόλωση έχουν σχεδόν εξαφανιστεί σαν να ήταν πολυτέλειες πιο εύκολων και σίγουρων εποχών. «Πολλοί άνθρωποι που περνάνε από εδώ είναι ακόμα αναποφάσιστοι, μας ρωτάνε γιατί να ψηφίσουν ΝΔ, κάποιες φορές με γενικά ερωτήματα, άλλες εξατομικευμένα, ανάλογα με το επάγγελμά τους, πάνω στη δική τους "προσωπική" πραγματικότητα». «Δώσε μου 10- 15 (ψηφοδέλτια) για την Α΄(Αθηνών)», παρεμβαίνει ένας ηλικιωμένος. Μια κυρία θέλει άλλα δέκα για την Β΄. «Εμένα ο παππούς μου ψήφιζε ΕΡΕ και εγώ ψηφίζω ΝΔ», ακούω έναν νεαρό. Μια μεγάλη παρέα σε ένα τραπεζάκι στο κέντρο του περιπτέρου συζητά, με μετριοπάθεια, ήρεμα, σαν συντονισμένη στην ηπιότερη τακτική που έχει επιλέξει το επιτελείο του Μεϊμαράκη έναντι του προκατόχου του.
Προεκλογικά φυλλάδια, μπάνερ με τα συνθήματα που το επικοινωνιακό επιτελείο της παράταξης προέταξε αυτή τη φορά, το πορτρέτο του προέδρου σε μεγάλες αφίσες- αυτό είναι ένα επαναλαμβανόμενο «εικαστικό» μοτίβο στα περισσότερα προεκλογικά stand των κομμάτων. Όλα τους ανοίγουν το πρωί, «ώρα γραφείου», γύρω στις 9, αλλά κλείνουν αργά το βράδυ, «ελεύθερο ωράριο»… Στην Πλατεία Κλαυθμώνος βρίσκεται το κεντρικό «περίπτερο» του ΣΥΡΙΖΑ, η μεγαλύτερη προεκλογική εγκατάσταση από όσες μπήκα.
Μια ψηλή τέντα αρκετών τετραγωνικών μέτρων, με τραπεζάκια όπου μπορούσες να κάτσεις μόνος, με την παρέα σου, γιατί όχι και να κάνεις νέες παρέες. Φιλική ατμόσφαιρα, χαλαρή. Βγάζω φωτογραφία ένα μπάνερ του ΣΥΡΙΖΑ με το κεντρικό σύνθημα του «ξεμπερδεύουμε με το παλιό». Από κάτω χάσκει ένας κάδος σκουπιδιών, κατάφορτος. «Έχει και από την άλλη πλευρά, το ίδιο μπάνερ, χωρίς σκουπίδια κιόλας», μου λέει ένας κύριος από το κόμμα. «Προτιμώ με τον κάδο», του απαντώ. «Για να δείξεις ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα πάει στα σκουπίδια;», ρωτάει γελώντας… «Στο παλιό αναφέρονται τα σκουπίδια, συμβολικά», τον «ντριπλάρω».
Ο ηλικιωμένος κύριος Νίκος, «ανένταχτος αριστερός από το ‘54» παρακολουθεί τα τρέϊλερ που περνάνε από τη γιγαντοοθόνη- πριν παρακολουθήσαμε τον τελευταίο αγώνα της Εθνικής μπάσκετ στο Πανευρωπαϊκό. «Θα ψηφίσω ΣΥΡΙΖΑ για τον Αλέξη τον Τσίπρα, μόνο για αυτόν», μου λέει. «Τον έχω εμπιστευτεί. Δε λέω ότι όλοι οι άλλοι είναι ανήθικοι αλλά για τον Τσίπρα είμαι σίγουρος ότι δε θα βάλει το χέρι του…», μου λέει. Ένας άλλος κύριος, μέλος του κόμματος προφανώς, μου εφιστά την προσοχή- «αυτοί δεν είναι μέλη του ΣΥΡΙΖΑ», λέει. «Περαστικοί είναι. Τα μέλη είναι εκεί»- και μου δείχνει ένα τραπεζάκι σε κεντρική θέση. «Θα ήταν καλό να ήταν μόνο κομματικά μέλη εδώ;», τον ρωτάω απορημένος. Ο Αντώνης, 25 χρονών, είναι μέλος της νεολαίας ΣΥΡΙΖΑ. Τον βρίσκω ανάμεσα σε μια μεγάλη παρέα φίλων του, στον ίσκιο της κομματικής τέντας. Είναι αισιόδοξος- ελπίζει σε νίκη του ΣΥΡΙΖΑ και του λαού. «Το δίκιο είναι με το μέρος μας», μου λέει. «Οι περισσότεροι νέοι άνθρωποι έχουν συνειδητοποιήσει ότι ο ΣΥΡΙΖΑ έκανε μια αναγκαστική επιλογή για να αποφύγει τα χειρότερα και ότι είναι ο μόνος πολιτικός σχηματισμός που μπορεί να δώσει μάχες για την αλλαγή πολιτικής και σε πανευρωπαϊκό επίπεδο».
Στα τέσσερα stand επί της Σταδίου φυλλάδια του ΣΥΡΙΖΑ και πάνω τους μια πέτρα τυλιγμένη σε ένα από αυτά, για να συγκρατεί τα υπόλοιπα από τις ριπές του ανέμου. «Νόμιζα ότι ήταν δωράκια, οι πέτρες όπως είναι τυλιγμένες», αστειεύομαι με έναν από τους ανθρώπους που «τρέχουν» το χώρο. «Δε μας κατηγορούσαν για μπαχαλάκηδες; Ε, τώρα που γίναμε "κυβερνητικοί" έχουμε τα "μέσα" και τις συσκευάζουμε κιόλας», μου απαντάει χαμογελώντας.
Απέναντι από την πλατεία Κοραή ακούγονται πασοκικά άσματα, τραγούδια που ταυτίστηκαν με την «Αλλαγή» του ’81, τις συγκεντρώσεις του Ανδρέα Παπανδρέου και τα τηλεοπτικά πλάνα στις «υπερπαραγωγές» του Τάσου Μπιρσίμ. Όταν ο άνθρωπος που εκτελεί και χρέη dj βάζει στην playlist το Κάρμινα Μπουράνα, το μεσαιωνικό τραγούδι των γολιάρδων- των ατίθασων και περιπλανώμενων νέων και φοιτητών της εποχής εκείνης- ο σύντροφός του στο μικρό περίπτερο του ΠΑΣΟΚ (Δημοκρατική Συμπαράταξη με ΔΗΜ.ΑΡ.) του κάνει νόημα να ανεβάσει την ένταση. «Έλα, δώσε λίγο». Θα παίξει και ο «πράσινος ο ήλιος» και ολίγον «Άξιον Εστί». Βραδιάζει. Μια σημαία του ΠΑΣΟΚ κυματίζει. Ο πράσινος ήλιος στη σημαία λούζεται από ένα ηλεκτρικό, θαμπό φως. Ο ολιγάριθμος κόσμος πυκνώνει. Παρέες κυριών συνωστίζονται στα πρόθυρα του περιπτέρου- επίκειται επίσκεψη της προέδρου του Κινήματος στα πλαίσια εκδήλωσης του τομέα γυναικών. Οι μουσικές επιλογές μετατοπίζονται σε πιο «λαϊκόχορευτικά» τέμπο- δίχως όμως να χάνουν την επαναστατική τους διάθεση της αλλαγής…
«Το ΠΑΣΟΚ χρεώθηκε δυσάνολογο προς τις ευθύνες του βάρος για την κρίση. Και το χρεώθηκε μόνο του. Ο κόσμος, οι νέοι ειδικά, τα τελευταία χρόνια ήταν πολύ επιφυλακτικός, έως οργισμένος μαζί μας. Σιγά σιγά καλμάρουν- και όλο περισσότεροι πρώην υποστηρικτές μας προσεγγίζουν ξανά», μου λέει ο Θανάσης Λεβέντης, υπεύθυνος του κόμματος στο περίπτερο. «Η ανεργία είναι το σημαντικότερο πρόβλημα, ο κόσμος ψάχνει εναγωνίως δουλειά, πολλές συζητήσεις περιστρέφονται εκεί. Τους θυμίζω όμως ότι το ΑΣΕΠ έγινε νόμος του κράτους από το ΠΑΣΟΚ», μου λέει με νόημα… Φεύγοντας ένας άστεγος μου θυμίζει ένα παλιό ανέκδοτο των 80’s- «ένας κύριος με πολλά λεφτά πήγαινε στα μπουζούκια 6 φορές το μήνα. Μετά το ΠΑΣΟΚ παραπονιότανε ότι "δεν τον έφταναν" για παραπάνω από τρεις…»
Στα Προπύλαια, ακριβώς απέναντι, η ΟΚΔΕ (Οργάνωση Κομμουνιστών Διεθνιστών Ελλάδας) έχει στήσει καρέκλες και κόσμος ακούει τους ομιλητές. Σχεδόν δίπλα, το προεκλογικό περίπτερο της ΛΑ.Ε.. Αποφθέγματα του Μαρξ συγχωνεύονται σε ένα ηχητικό παραλήρημα με το «Κάρμινα Μπουράνα»… Παράλληλα και απόλυτα ήρεμα. Πολιτικός ρεαλισμός ή σουρεαλισμός για τα μέχρι πρότινος πολωτικά ειωθότα της ελληνικής πολιτικής, από «τα κάτω» μέχρι τα «πάνω της» κλιμάκια…
«Ο περισσότερος κόσμος έρχεται και μας εμψυχώνει, ότι εμείς εκπροσωπούμε το 63% του ΟΧΙ στο δημοψήφισμα και να συνεχίσουμε. Αλλά υπάρχουν και άνθρωποι με επιφυλάξεις, που θέλουν να συζητήσουν», μου λέει ο Βαγγέλης Αντωνίου. «Μια κεντρική απορία των περισσότερων είναι το σχέδιο μας για τη μετάβαση στο εθνικό νόμισμα». Το πόρισμα της Επιτροπής Αλήθειας της Βουλής (ή όπως έγινε ευρέως γνωστό «το πόρισμα της Ζωής») για το χρέος έχει γίνει ανάρπαστο. «Αύριο θα φέρουμε και άλλα κομμάτια». Στην τέντα της ΛΑ.Ε. κάποια βράδια διοργανώνονται θεματικές ενότητες- «την Παρασκευή θα μιλήσει ο Ρομέρο, βουλευτής των Podemos, για την αντίσταση στις πολιτικές λιτότητας στην Ευρώπη». Την ίδια μέρα, ο ηγέτης των Podemos Πάμπλο Ιγκλέσιας, θα βρίσκεται στο πλευρό του Αλέξη Τσίπρα στην προεκλογική εξέδρα του Συντάγματος. Η διάσπαση της Αριστεράς είναι ένα πανευρωπαϊκό φαινόμενο, όπως και οι συνταγές της λιτότητας. Η διχογνωμία για τον πρέπον τρόπο ταξικής πάλης είναι η θρυαλλίδα της διάσπασης.
Στην πλατεία Ομονοίας το ΚΚΕ έχει στήσει το (μικρό) προεκλογικό του περίπτερο. Τρία τέσσερα νέα παιδιά διαχειρίζονται το προεκλογικό υλικό του Κόμματος. Τους ρωτάω αν μπορώ να φωτογραφίσω- κι αν θέλουν να πούνε δυο λόγια. Επεμβαίνει μια νεαρή κοπέλα, προφανώς ανώτερη των υπολοίπων στην κομματική ιεραρχία. Δεν θέλει να μιλήσει. Ούτε να μιλήσουνε (οι άλλοι). «Δεν μπορούμε να πούμε τι μας λένε οι άνθρωποι, δεν έχουμε τη δικαιοδοσία». Φωτογραφία μπορώ να βγάλω αλλά όσο πιο μακρινή και μόνο έξω από το περίπτερο. Δε γίνεται επιθετική, με αποχαιρετά ευγενικά. Αλλά μόνο στο ΚΚΕ συνάντησα αυτή την άρνηση και καχυποψία. Ίσως είναι λογικό επόμενο αφού μόνο το ΚΚΕ είναι φορέας της απόλυτης και σκοτεινής αλήθειας επί παντός επιστητού, επομένως και για τον ρόλο των ΜΜΕ. «Φυλάμε τα ρούχα μας για να έχουμε τα μισά» λοιπόν. Και που χρόνος για να διεκπεραιωθεί η απαιτούμενη γραφειοκρατία ώστε να έχουνε την έγκριση του «Πολίτ Μπιρό».
Για ένα κόμμα που έχει κατηγορηθεί, δικαίως ή αδίκως, ως «χίπστερ», όπως το «Ποτάμι» δεν υπήρχε πιο ενδεδειγμένος χώρος να στηθεί το προεκλογικό του περίπτερο από την πλατεία Αγίας Ειρήνης… Είναι ένα ελάχιστο, μινιμάλ stand που η κατασκευή και τα υλικά του θυμίζουν IKEA, «από οικολογικά υλικά γιατί δε θέλαμε πλαστικούρα και δωρεά εθελοντή του Κινήματος», όπως μου λέει η Άννα, εθελόντρια του Ποταμιού. Το περίπτερο ήταν απολύτως ανοιχτό, με προεκλογικό υλικό πάνω στα stand του- και παντέρημο μέχρι τις 11 το πρωί περίπου. Ήταν το μόνο προεκλογικό τοπόσημο όπου περίμενα τους ανθρώπους του κόμματος για να μιλήσω μαζί τους. «οι περισσότεροι έρχονται πριν ή μετά τη δουλειά τους», μου λένε οι παριστάμενοι. Από το λογότυπο του Ποταμιού στα πλάγια του μικρού «λυόμενου» έχουν απομείνει μερικά σκόρπια γράμματα. «Μας το έχουν σπάσει τρεις φορές. Αλλά το ξαναφτιάχνουμε», μου λένε. Στο υπερυψωμένο τραπεζάκι ξεχωρίζει ένα κόκκινο βιβλίο. «Αυτό είναι το Ποτάμι», τιτλοφορείται. «Είναι η Βίβλος του Ποταμιού;», ρωτάω.
«Περισσότερο μοιάζει με το βιβλιαράκι του Μάο Τσε Τουνγκ, αλλά είναι πολύ διαφορετικό», απαντούν αστειευόμενοι. «Παρά τα σπασίματα που μας έχουν κάνει η ατμόσφαιρα είναι πολύ ήρεμη», μου λέει η Άννα. «Μόλις δυο μήνες μετά το πολωτικό κλίμα του δημοψηφίσματος, όλα είναι πολύ διαφορετικά». Ο κόσμος που απολάμβανε τον πρωινό καφέ του στις καφετέριες ολόγυρα μας, υποθέτω θα συμφωνούσε.
Μετά την Κυριακή τα κομματικά στέκια θα έχουν εξαφανιστεί. Τα υπόλοιπα θα παραμείνουν.