Διεθνής ομάδα επιστημόνων και ιστορικών βρήκε στοιχεία που συνδέουν μια ανεξήγητη περίοδο ακραίου ψύχους στη Ρώμη με την έκρηξη ενός ηφαιστείου κυριολεκτικά στην άλλη πλευρά του κόσμου, ανοίγοντας τον δρόμο για τη σύνδεση του ηφαιστείου Οκμόκ στην Αλάσκα με κοσμοϊστορικά γεγονότα στη Μεσόγειο, που σημάδεψαν την παγκόσμια ιστορία.
Η δολοφονία του Ιουλίου Καίσαρα («Να φοβάσαι τις Ειδούς του Μαρτίου!») το 44 πΧ προκάλεσε μια 17ετή μάχη για την εξουσία που οδήγησε στο τέλος της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας και την άνοδο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Παράλληλα, στη νοτιοανατολική Μεσόγειο, η βασίλισσα Κλεοπάτρα- η τελευταία ηγεμόνας της ελληνιστικής δυναστείας των Πτολεμαίων- προσπαθούσε να ξανακάνει την Αίγυπτο μεγάλη δύναμη – ωστόσο το βασίλειο συγκλονιζόταν από αναταραχή εξαιτίας των πλημμυρών του Νείλου (για την ακρίβεια, την έλλειψή τους), λιμό και επιδημίες. Τα γεγονότα αυτά, συνδυαστικά, είναι μεταξύ των σημαντικότερων καταλυτών πολιτικών εξελίξεων στην ιστορία της Δύσης- και η νέα αυτή έρευνα αποκαλύπτει τον ρόλο που έπαιξε σε αυτά η αλλαγή του κλίματος.
Η διεθνής ομάδα ερευνητών (στην οποία συμμετείχαν επιστήμονες από το Γέιλ, το Desert Research Institute, το Κέμπριτζ, το Πανεπιστήμιο της Βέρνης, το Queen’s University Belfast, το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, το Trinity College-Dublin, το Πανεπιστήμιο της Αλάσκα- Φέρμπανκς, το Πανεπιστήμιο του Γκέτινγκεν και το Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης) χρησιμοποίησε αρχαία ιστορικά κείμενα και στοιχεία για το κλίμα (πχ πυρήνες πάγου- φυσικά στοιχεία που υποδεικνύουν την ιστορία ενός περιβάλλοντος) για να δείξει πως η έκρηξη του ηφαιστείου Οκμόκ στην Αλάσκα το 43 πΧ προκάλεσε παγκόσμιας κλίμακας κλιματικές αλλαγές οι οποίες πυροδότησαν την πολιτική και κοινωνική αναταραχή της περιόδου, καθορίζοντας την πορεία της αρχαίας ιστορίας.
Αναλυτικότερα, όπως αναφέρεται σε ανακοίνωση του Γέιλ, η ομάδα ανέλυσε ίχνη από κατάλοιπα έκρηξης ηφαιστείου σε έξι πυρήνες πάγου από την Αρκτική και διαπίστωσε πως μια από τις μεγαλύτερες εκρήξεις των τελευταίων 2.500 ετών έλαβε χώρα στις αρχές του 43 πΧ. Όπως διαπιστώθηκε, η γεωχημεία της τέφρας υποδείκνυε προέλευση από το ηφαίστειο Οκμόκ στην Αλάσκα. Στο μεταξύ, στοιχεία για το κλίμα δείχνουν πως το 43 και το 42 πΧ ήταν μεταξύ των ψυχρότερων ετών των τελευταίων χιλιετιών στο βόρειο ημισφαίριο, στην αρχή μιας από τις ψυχρότερες δεκαετίες. Επιπλέον έρευνες έδειξαν πως η εν λόγω έκρηξη προκάλεσε μεγάλες υδροκλιματικές αλλαγές, όπως χαμηλότερες εποχικές θερμοκρασίες σε συγκεκριμένες περιοχές της Μεσογείου κατά τη διετή περίοδο μετά την έκρηξη.
Οι επιστήμονες σύγκριναν τα ευρήματα με γραπτές και αρχαιολογικές πηγές της περιόδου, που περιέγραφαν ασυνήθιστο κλίμα, κακές σοδειές, λιμό, αρρώστιες και αναταραχή στη Μεσόγειο αμέσως μετά την έκρηξη- υποδεικνύοντας, σύμφωνα με τον Τζο Μάνινγκ του Γέιλ, πως τα εξελιγμένα και ισχυρά κατά τα άλλα αρχαία κράτη ήταν πολύ ευάλωτα σε κλιματικά σοκ από την ηφαιστειακή έκρηξη που έλαβε χώρα στην άλλη πλευρά της Γης.
Επί Κλεοπάτρας στην Αίγυπτο έλαβαν χώρα δύο λιμοί, που σημειώθηκαν και στις δύο περιπτώσεις σε περιόδους που ο Νείλος δεν πλημμύρισε. Αν και σημειώνονται βροχοπτώσεις στην περιοχή, δεν είναι αρκετές για να υποστηρίξουν τη γεωργία, και οι Αιγύπτιοι βασίζονταν πολύ στις ετήσιες πλημμύρες του Νείλου για την άρδευση των καλλιεργειών τους. «Ξέρουμε πως ο Νείλος δεν πλημμύρισε το 43 και το 42 πΧ – και τώρα ξέρουμε γιατί. Αυτή η ηφαιστειακή έκρηξη τον επηρέασε πολύ».
Ένα από τα κείμενα που υποστηρίζει αυτά τα ευρήματα χρονολογείται στο 39 πΧ, 13ο έτος της βασιλείας της Κλεοπάτρας- και αναφέρεται σε μεγάλης κλίμακας λιμό και κοινωνική αναταραχή την προηγούμενη δεκαετία. Η επιγραφή μιλά για έναν τοπικό κυβερνήτη που έσωσε τον πληθυσμό από την πείνα βρίσκοντας τρόφιμα σε μια περίοδο κατά την οποία ο Νείλος δεν είχε πλημμυρίσει για χρόνια. Όπως λέει ο Μάνινγκ, αναφέρεται από τα ιερατεία ως σωτήρας.
Επίσης, η ηφαιστειακή δραστηριότητα, όπως αναφέρεται στην ιστοσελίδα του Desert Research Institute, βοηθά στο να εξηγηθούν κάποια ασυνήθιστα ατμοσφαιρικά φαινόμενα τα οποία αναφέρθηκαν κατά την περίοδο της δολοφονίας του Καίσαρα, και ερμηνεύτηκαν ως οιωνοί- όπως το σκοτείνιασμα του Ήλιου ή άλλα παρεμφερή φαινόμενα στον ουρανό. Ωστόσο, πολλά από αυτά έλαβαν χώρα από την έκρηξη του Οκμόκ το 43 πΧ και πιθανώς να σχετίζονται με τη μικρότερη έκρηξη της Αίτνας το 44 πΧ.
Αν και οι ερευνητές αναγνωρίζουν πως πολλοί διαφορετικοί παράγοντες οδήγησαν στις εξελίξεις που επέφεραν την πτώση της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας και του βασιλείου των Πτολεμαίων και μετατροπή της Ρώμης σε αυτοκρατορία, θεωρούν πως σίγουρα οι κλιματικές επιπτώσεις από το ηφαίστειο στην Αλάσκα – για την ίδια την ύπαρξη του οποίου οι κάτοικοι της αρχαίας Μεσογείου δεν είχαν ιδέα- έπαιξαν σημαντικό ρόλο, και ως εκ τούτου θεωρούν πως οι ανακαλύψεις τους θα βοηθήσουν να καλυφθούν κενά γνώσης για τη συγκεκριμένη ιστορική περίοδο.