Με όλα τα γεγονότα και τις διαμαρτυρίες που διαδραματίζονται στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού μετά την άδικη δολοφονία του Αφροαμερικανού Τζόρτζ Φλόιντ, το ζήτημα του ρατσισμού επανήλθε για μια ακόμα φορά στο προσκήνιο.
Ο ρατσισμός ως η αντίληψη ότι οι άνθρωποι δεν είναι όλοι ίσοι μεταξύ τους, αλλά διαχωρίζονται σε ανώτερους και κατώτερους, μπορεί να λάβει πολλές διαστάσεις και διακρίσεις. Είτε αφορά το χρώμα του δέρματος, την εθνικότητα, τη θρησκεία, το φύλο, είτε τον σεξουαλικό προσανατολισμό κάποιου ανθρώπου, ο ρατσισμός δεν αποτελεί έμφυτο χαρακτηριστικό των ανθρώπων αλλά μια ιδέα και πεποίθηση που καλλιεργείται ήδη από την παιδική ηλικία.
Πολλοί γονείς προσπαθούμε να μεγαλώσουμε τα παιδιά μας μαθαίνοντας τους να αντιμετωπίζουν κάθε άνθρωπό ανεξάρτητα του χρώματος του δέρματος τους ίσα και δίκαια. Θέλουμε τα παιδιά μας να μάθουν να αποδέχονται τη διαφορετικότητα και να αναπτύξουν σχέσεις με ανθρώπους με διαφορετικό ιστορικό και χαρακτηριστικά από τα δικά τους.
Συχνά κάνουμε το λάθος να πιστεύουμε ότι μπορούμε να το καταφέρουμε αυτό χωρίς να το συζητήσουμε μαζί τους. Έρευνες έχουν δείξει ότι μωρά από την ηλικία ήδη των τριών μηνών μπορούν να αναγνωρίσουν φυλετικές διαφορές. Για αυτό, αν δεν θίξουμε το θέμα από νεαρή, κιόλας, ηλικία τότε το παιδί θα υιοθετήσει συμπεριφορές και προκαταλήψεις από το ευρύτερο περιβάλλον του – πιθανόν αντίθετες από το μήνυμα που προσπαθούμε να του περάσουμε.
Είναι σημαντικό να ξεκινήσουμε τη συζήτηση για τον ρατσισμό και τις κοινωνικές διακρίσεις με το παιδί μας. Θα πρέπει να του μιλήσουμε με τρόπο που θα καταλάβει και θα αφομοιώσει όσα του λέμε.
Τι ισχύει στην Ελλάδα
Η έρευνα «XENO@GR» του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου σε συνεργασία με το ερευνητικό κέντρο «Αθηνά» διερευνά την εξέλιξη του φαινομένου της ξενοφοβίας στη σύγχρονη Ελληνική κοινωνία εν μέσω της οικονομικής κρίσης. Σύμφωνα μ′ αυτή, κατά κύριο λόγο στη χώρα μας οι επιθέσεις έχουν ως στόχο τους μετανάστες – Εβραίους, Αλβανούς και Πακιστανούς. Το γεγονός αυτό επιβεβαιώνει τις βαθιά ριζωμένες προκαταλήψεις και στερεότυπα στην ελληνική κοινωνία, που αποτελούν τους κύριους λόγους λεκτικής επιθετικότητας και γεγονότων βίας των Ελλήνων.
Γνωρίζοντας ότι τη τελευταία δεκαετία η χώρα μας έχει δεχθεί πληθώρα μεταναστών και προσφύγων, το αίσθημα της ξενοφοβίας και του ρατσισμού έχει αυξηθεί. Έρευνα του Pew Research Center το 2019 έδειξε μεταξύ άλλων ότι η Ελλάδα παρουσιάζει υψηλά ποσοστά αρνητικής στάσης προς τους ξένους. Για παράδειγμα στηρίζει την άποψη ότι ο αριθμός των μεταναστών που εισέρχονται στην Ευρώπη – πόσο μάλλον να εγκατασταθούν στην Ελλάδα – θα πρέπει να είναι λιγοστός. Η Ελλάδα δεν βλέπει την παρουσία των μεταναστών ως κάτι θετικό που μπορεί να κάνει τη χώρα πιο δυνατή.
Σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση της ξενοφοβίας και της ρατσιστικής βίας στη χώρα είναι η δράση πολλών ΜΚΟ που βοηθούν τους μετανάστες και τους πρόσφυγες σε νομικό, εκπαιδευτικό και υγειονομικό επίπεδο αλλά και η δράση των Υπηρεσιών Αντιμετώπισης Ρατσιστικής Βίας της Ελληνικής Αστυνομίας για την ουσιαστική και αποτελεσματική καταπολέμηση της βίας που εκδηλώνεται κατά μεμονωμένων ατόμων ή ομάδων με ρατσιστικά κίνητρα.
Τι μπορούμε να κάνουμε για να μην καλλιεργήσουμε ρατσισμό στα παιδιά μας
Τα μωρά όταν γεννιούνται είναι σαν ένα λευκό καμβά. Δεν γνωρίζουν τίποτα για τον κόσμο που μόλις γεννήθηκαν ούτε τις κοινωνικές ούτε τις φυλετικές διακρίσεις. Είναι στο χέρι μας να τους τα μάθουμε.
Σε ηλικία τριών μηνών, τα μωρά μπορούν να αναγνωρίσουν συμπεριφορές, πρόσωπα και χρώματα. Καθώς μεγαλώνουν αρχίζουν να αντιλαμβάνονται τον κόσμο με βάση τις συμπεριφορές των γονιών και της οικογένειας τους αλλά και όλων όσων έρχονται σε επαφή.
Κατά κύριο λόγο οι γονείς προσέχουμε το τι θα πούμε στα παιδιά μας και με ποιον τρόπο ώστε να μην τα ταράξουμε. Το λάθος μας είναι ότι ξεχνάμε ότι η ίδια μας η συμπεριφορά και οι επιλογές μας παίζουν εξίσου σημαντικό ρόλο. Αποφάσεις του τύπου σε ποια περιοχή θα μείνουμε και σε ποιο σχολείο θα στείλουμε το παιδί μας παίζουν ρόλο στο πώς θα εκλάβει ζητήματα διαφορετικότητας και διακρίσεων.
Ακόμα, είναι σημαντικό να διαμορφώσουμε ένα περιβάλλον μέσα στο σπίτι μας όπου το παιδί από μικρή ηλικία θα εξοικειωθεί με ζητήματα σχετικά με τον ρατσισμό και την ισότητα των φύλων και εθνικοτήτων – είτε αυτό έχει να κάνει για παράδειγμα με ένα βιβλίο είτε με κάποια ταινία.
Τα παιδιά ηλικίας τριών με τεσσάρων ετών αρχίζουν να παρατηρούν τον κόσμο και να κάνουν σχόλια σχετικά με όσα βλέπουν εκτός σπιτιού. Είναι καλό να μην παραλείπουμε να απαντήσουμε σε αυτά τα σχόλια, ειδικά αν έχουν να κάνουμε με θέματα διαφορετικότητας. Με αυτόν τον τρόπο τα παιδιά μαθαίνουν για τις κοινωνικές διακρίσεις και τις διαφορές που δέχεται κάθε πολίτης. Μαθαίνουν ότι κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός και μοναδικός. Μπορεί να μοιάζουμε σε κάποιους τομείς και να διαφέρουμε σε κάποιους άλλους, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι κάποιος είναι ανώτερος και κάποιος άλλος όχι.
Τα παιδιά στο σχολείο, στο πάρκο, στο δρόμο μπορεί να δουν κάποιο άλλο παιδάκι που να έχει άλλο χρώμα δέρματος ή σχιστά μάτια και να μας ρωτήσουν γιατί συμβαίνει αυτό. Σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει να εξηγήσουμε στο παιδί μας τις διαφορές μας με το άλλο παιδάκι αλλά κυρίως θα πρέπει να τονίσουμε κάτι που έχουμε κοινό. Είναι απαραίτητο να κατανοήσει το παιδί μας ότι παρά τις διαφορές μας είμαστε στην ουσία ίδιοι. Μελλοντικά θα κατανοήσει γιατί κάποιοι μέσα στην κοινωνία μας απολαμβάνουν λιγότερα προνόμια από ότι οι περισσότεροι από εμάς.
Έρευνα έχει δείξει ότι παιδιά ηλικίας πέντε ετών συνδέουν τα θετικά και καλά χαρακτηριστικά των ανθρώπων όπως η εξυπνάδα και η καλοσύνη με άτομα της δικής τους εθνικότητας υποβιβάζοντας όλες τις υπόλοιπες εθνικότητες. Για να μπορέσουμε να το αποφύγουμε θα πρέπει να δίνουμε ιδιαίτερη σημασία στις συμπεριφορές των παιδιών μας ειδικά αν υποδεικνύουν προκαταλήψεις ως προς κάποιο άλλο άτομο. Είναι σημαντικό να συνεχίσουμε να συζητάμε και να «εκθέτουμε» τα παιδιά σε βιβλία, ταινίες και παιχνίδια που να προωθούν θέματα της διαφορετικότητας. Ακόμα θα μπορούσαμε να ενθαρρύνουμε τα παιδιά μας να μην φοβούνται να κάνουν παρέα με κάποιο άλλο παιδάκι με διαφορετικό χρώμα δέρματος ή με διαφορετικά ενδιαφέροντα.
Μια άλλη ιδέα είναι να δείξουμε ένα ενδιαφέρον για άλλους πολιτισμούς και κουλτούρες και να μάθουμε και εμείς και τα παιδιά μας για την ιστορία άλλων λαών και εθνικοτήτων. Μπορεί στο μέλλον να επισκεφτούμε τη χώρα ή κάποια κοινότητα αυτών των λαών και να γνωρίσουμε από κοντά τη δική τους ιστορία και παράδοση.
Όσο μεγαλώνουν τα παιδιά και μπαίνουν στη εφηβεία σταδιακά αποκτούν ανεξαρτησία, ελευθερία και αρχίζουν να υιοθετούν δικές τους ιδέες για τον κόσμο. Τόσο η δική μας συμμετοχή στην ανατροφή τους όσο και η επιρροή του σχολείου, των δραστηριοτήτων τους και των ΜΜΕ παίζουν ρόλο στο πώς βλέπουν τον ρατσισμό και τους διαφορετικούς ανθρώπους.
Όμως η περίοδος αυτή είναι ιδανική για να ξεκινήσουμε ουσιαστικές συζητήσεις με τα παιδιά μας σχετικά με θέματα διαφορετικότητας και ισότητας των ανθρώπων. Θα πρέπει να ρωτάμε τα παιδιά πως αντιλαμβάνονται αυτά τα θέματα και να δίνουμε ιδιαίτερη έμφαση στις απαντήσεις τους. Μια καλή ιδέα είναι να τους ενθαρρύνουμε να βρουν τρόπους να ασχοληθούν πιο σοβαρά με αυτά τα θέματα για παράδειγμα μέσα από τον ακτιβισμό και εθελοντισμό.
*Στο άρθρο αυτό χρησιμοποιήθηκαν και πληροφορίες από την HuffPost US