Πώς θα ήταν ο κόσμος αν δεν υπήρχε ο σύγχρονος άνθρωπος

Πώς θα έμοιαζε ένας πλανήτης χωρίς εμάς;
MARK GARLICK/SCIENCE PHOTO LIBRARY via Getty Images

Ο σύγχρονος άνθρωπος (Homo sapiens) κυριαρχεί στον πλανήτη Γη, αφήνοντας εδώ και χιλιάδες χρόνια τα αποτυπώματά του: Από τις πυραμίδες της Αιγύπτου μέχρι τους ουρανοξύστες και από τους δρόμους μέχρι τις καλλιεργήσιμες εκτάσεις, η ανθρώπινη παρουσία και δραστηριότητα είναι εμφανής παντού, ωστόσο, δεδομένης της πανδημίας, της κλιματικής κρίσης, των γεωπολιτικών εντάσεων κλπ, δεν είναι λίγοι αυτοί που ανησυχούν για το μέλλον της ανθρωπότητας- και, σε αυτό το πλαίσιο, υπάρχουν και κάποιοι που θέτουν το ερώτημα: Πώς θα ήταν ο κόσμος μας αν δεν υπήρχε ο σύγχρονος άνθρωπος;

Κάποιοι επιστήμονες παρουσιάζουν μια εικόνα παρθένας άγριας φύσης και μεγάλης ποικιλίας ειδών – γνωστών μα και αγνώστων. «Νομίζω ότι θα ήταν ένα μέρος με πολύ περισσότερη βλάστηση, και με πολύ μεγάλη ποικιλία ζώων μεγάλου μεγέθους, που θα είχαν εξαπλωθεί σε όλες τις ηπείρους, εκτός της Ανταρκτικής» είπε στο Live Science ο Τρέβορ Γουόρθι, παλαιοντολόγος και αναπληρωτής καθηγητής στο Flinders University στην Αυστραλία.

Ένας κόσμος χωρίς τον σύγχρονο άνθρωπο θα μπορούσε επίσης να σημαίνει ότι συγγενείς μας που έχουν εξαφανιστεί, όπως οι Νεάντερταλ, ίσως υπήρχαν ακόμα – και αυτοί, με τη σειρά τους, θα είχαν επιφέρει αλλαγές στον κόσμο, δεδομένου άλλωστε ότι ο άνθρωπος γενικότερα έχει διαμορφώσει τον κόσμο, συχνά σε βάρος άλλων ειδών, κάποια εκ των οποίων έχουν εξαφανιστεί εξαιτίας του. Όπως αναφέρεται στο σχετικό δημοσίευμα, οι ρυθμοί εξαφάνισης στη Γη σήμερα είναι πάνω από εκατονταπλάσιοι από ό,τι θα ήταν χωρίς τον άνθρωπο, και δεν έχουν υπάρξει υψηλότεροι από το γεγονός μαζικού αφανισμού της Κρητιδικής- Παλαιογενούς, που είχε ως αποτέλεσμα την εξαφάνιση περίπου του 80% των ειδών ζώων πριν από 66 εκατομμύρια χρόνια.

MARK GARLICK/SCIENCE PHOTO LIBRARY via Getty Images

Σύμφωνα με το δημοσίευμα, η ανθρωπογενής «υποχώρηση» της φύσης υποδεικνύει ότι η Γη θα ήταν ένα πολύ πιο «άγριο» (με την έννοια της άγριας φύσης) μέρος χωρίς εμάς, στο οποίο θα υπήρχαν και κάποιοι χαμένοι «γίγαντες», όπως τα πουλιά Μόα, που έφταναν τα 3,6 μέτρα, εξελίχθηκαν στη Νέα Ζηλανδία σε βάθος εκατομμυρίων ετών και εξαφανίστηκαν μέσα σε διάστημα 200 ετών από την άφιξη ανθρώπων στις περιοχές τους, πριν 750 χρόνια. Επίσης, συμπαρέσυραν και άλλα είδη, όπως κάποιοι αετοί (Hieraaetus moorei) που τα κυνηγούσαν, σύμφωνα με τον Γουόρθι. Γενικότερα μιλώντας, η επιβίωση μεγάλων ζώων είναι «κλειδί» στις εικασίες για έναν κόσμο χωρίς τον σύγχρονο άνθρωπο. Αξίζει να σημειωθεί πως, σύμφωνα με έρευνα που έγινε το 2015, χωρίς εμάς η Γη θα έμοιαζε πολύ με το σημερινό, σύγχρονο Σερενγκέτι της Αφρικής: Στο σενάριο αυτό, ζώα όπως ελέφαντες, ρινόκεροι και λιοντάρια θα ζούσδαν στην Ευρώπη, ενώ στην Αμερική θα υπήρχαν επίσης ελέφαντες και τεράστιες αρκούδες, αλλά και άλλα είδη, όπως γλυπτόδοντες (τεράστια αρμαντίλο, μεγέθους αυτοκινήτου) ή μεγάλοι βραδύποδες. Ακόμη, θεωρείται πως οι άνθρωποι έχουν μεγάλο μερίδιο της ευθύνης και για την εξαφάνιση των μαλλιαρών μαμούθ, αν και έρευνες έχουν δείξει πως σημαντικό ρόλο σε αυτό (όπως και στην εξαφάνιση άλλων μεγάλων πλασμάτων της Αρκτικής) έπαιξε η κλιματική αλλαγή κατά το τέλος της τελευταίας εποχής των παγετώνων του Πλειστοκαίνου.

Σε διαφορετικό πλαίσιο, θεωρείται πως η διασπορά στοιχείων που είναι σημαντικά για τη ζωή, όπως ο φωσφόρος, το μαγνήσιο και το ασβέστιο, θα επηρεαζόταν επίσης: Ο Κρίστοφερ Ντότι, αναπληρωτής καθηγητής και οικολόγος οικοσυστημάτων του Northern Arizona University, έχει δημιουργήσει μοντέλα που δείχνουν πώς μεγάλα πλάσματα του παρελθόντος και του παρόντος μετακινούσαν/ μετακινούν σπόρους και θρεπτικά συστατικά τρώγοντας και αφοδεύοντας. Όπως εκτιμά, χωρίς τους ανθρώπους τα στοιχεία θα είχαν πιο ισορροπημένη κατανομή, κάτι που θα σήμαινε πιο εύφορο έδαφος, κάνοντας τα οικοσυστήματα πιο παραγωγικά. Σημειώνεται πως οι άνθρωποι τείνουν να συσσωρεύουν τα στοιχεία σε περιοχές, μέσω της γεωργίας, της ανέγερσης φραχτών κ.α. Αυξημένη γονιμότητα σε περιοχές σημαίνει πως τα φυτά μπορούν να αξιοποιούν τους διαθέσιμους πόρους προς περισσότερα φρούτα και άνθη, οπότε ο κόσμος θα ήταν πιο πολύχρωμος και θα μπορούσε να θρέψει περισσότερα ζώα. Ακόμη, διαφορετικό μπορεί να ήταν το κλίμα, κρίνοντας από όσα συμβαίνουν σήμερα - θεωρείται δηλαδή ότι οι θερμοκρασίες σήμερα θα κυμαίνονταν σε χαμηλότερα επίπεδα. Αξίζει να σημειωθεί πως, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύτηκε το 2016 στο Nature, η ανθρωπογενής υπερθέρμανση θα αναβάλει μια επερχόμενη εποχή των παγετώνων κατά τουλάχιστον 100.000 χρόνια (κανονικά αναμενόταν σε 50.000 χρόνια).

Nikola Solic via Reuters

Όσον αφορά στους εξαφανισμένους συγγενείς μας, θεωρείται πως ο Homo sapiens έπαιξε πιθανότατα σημαντικό ρόλο στην εξαφάνιση των Νεάντερταλ (αν και μέρη του DNA τους συναντώνται σε εμάς και σήμερα). Όπως είπε στο Live Science o Κρις Στρίνγκερ, καθηγητής και ερευνητής πάνω στην προέλευση του ανθρώπου στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας στο Λονδίνο, ο ανταγωνισμός για πόρους αποτέλεσε παράγοντα που συνέβαλε στην εξαφάνιση των Νεάντερταλ. «Αν δεν υπήρχαμε εμείς, αν δεν είχαμε έρθει στην Ευρώπη 45.000 με 50.000 χρόνια πριν, νομίζω ότι θα ήταν ακόμα εδώ».

Σύμφωνα με τον Στρίνγκερ, οι Νεάντερταλ είχαν πολύπλοκες ζωές στην Ευρώπη, σαν τους σημερινούς ανθρώπους, μα δυσκολεύονταν να προσαρμοστούν στην κλιματική αλλαγή και ήταν σχετικά λίγοι, με χαμηλή γενετική ποικιλομορφία- αυτό δεν είναι καλό για ένα είδος, καθώς υποδεικνύει αιμομιξίες και κακή υγεία. Οι Νεάντερταλ φαίνεται πως είχαν ήδη προβλήματα, και όταν κατέφθασε ο σύγχρονος άνθρωπος, «αυτό μπορεί να ήταν που τους έδωσε την τελευταία σπρωξιά για να πέσουν στον γκρεμό» είπε ο Στρίνγκερ.

Όσον αφορά στους Denisovans, είδος που έζησε περίπου την ίδια περίοδο και διερευνάται εντατικά τα τελευταία χρόνια (θεωρείται πως ήταν πιο κοντά στους Νεάντερταλ από ό,τι στον σύγχρονο άνθρωπο σε γονίδια και εμφάνιση, μας είχε σημαντικές διαφορές στα δόντια), εκτιμάται ότι υπήρξε επιμιξία με τον σύγχρονο άνθρωπο, καθώς υπάρχουν ίχνη DNA τους στη Νέα Γουϊνέα, και θεωρείται ότι είχαν αλληλεπιδράσεις με τον Homo sapiens σε νοτιοανατολική Ασία, καθώς και με τους Νεάντερταλ στη Σιβηρία. Εκτιμάται πως είχαν μεγαλύτερη γεωγραφική διασπορά από τους Νεάντερταλ, και ζούσαν σε μεγαλύτερο εύρος από περιβάλλοντα, οπότε προσαρμόζονταν μάλλον καλύτερα.

Γενικότερα θεωρείται ότι αν κάποιο από αυτά τα είδη είχε επιβιώσει, θα είχε ακολουθήσει παρόμοια πορεία με τον Homo sapiens και θα είχε φτάσει στην ανάπτυξη της γεωργίας. «Δεν υπάρχει λόγος οι Νεάντεραλ ή οι Denisovans να μην το κάνουν, αν είχαν τον χρόνο» πρόσθεσε, σημειώνοντας πως μπορεί να ξεπερνούσαν ενδεχόμενες υστερήσεις σε νοητικό επίπεδο (που δεν έχει αποδειχτεί ότι είχαν) μέσω της εξέλιξης. Οπότε ο κόσμος μας ίσως να μη διέφερε και πολύ. «Θα μπορούσαν να κάνουν όλα τα ίδια λάθη που κάναμε εμείς από τότε. Οπότε η αύξηση της θερμοκρασίας παγκοσμίως θα μπορούσε να υπάρχει και πάλι, μα με Νεάντερταλ ή Denisovans αντί για εμάς. Ποιος ξέρει;» κατέληξε.

Δημοφιλή