Συνεργασία Φιλελεύθερου-Havadis: Υπάρχει ελπίδα για διακοινοτική ενημέρωση στην Κύπρο;

Όταν κάποτε στο μέλλον θα αναπολούμε τα γεγονότα που εκτυλίσσονται στην Κύπρο σε ό,τι αφορά τις σχέσεις ανάμεσα στις δύο κοινότητες του νησιού, δεν αποκλείεται η 4η Μαρτίου 2016 να αποτελέσει μία ημερομηνία-ορόσημο. Όχι, εκείνη την ημέρα δεν ειπώθηκε κάτι το ιδιαίτερα σημαντικό από τον Πρόεδρο Νίκο Αναστασιάδη, από τον Τουρκοκύπριο ηγέτη Μουσταφά Ακιντζί ή από κάποιον αξιωματούχο του ΟΗΕ για το Κυπριακό. Αυτή τη φορά, καθαυτός ο χώρος της δημοσιογραφίας είναι αυτός που «έκανε την είδηση»: Στις 4 Μαρτίου 2016 η ιστορική ελληνοκυπριακή εφημερίδα ευρείας κυκλοφορίας «Φιλελεύθερος», η αγγλόφωνη εφημερίδα που εκδίδεται από τον ίδιο δημοσιογραφικό όμιλο «Cyprus Weekly» και η τουρκοκυπριακή εφημερίδα «Havadis» αποφάσισαν να ενώσουν τις δυνάμεις τους.
ASSOCIATED PRESS

Όταν κάποτε στο μέλλον θα αναπολούμε τα γεγονότα που εκτυλίσσονται στην Κύπρο σε ό,τι αφορά τις σχέσεις ανάμεσα στις δύο κοινότητες του νησιού, δεν αποκλείεται η 4η Μαρτίου 2016 να αποτελέσει μία ημερομηνία-ορόσημο. Όχι, εκείνη την ημέρα δεν ειπώθηκε κάτι το ιδιαίτερα σημαντικό από τον Πρόεδρο Νίκο Αναστασιάδη, από τον Τουρκοκύπριο ηγέτη Μουσταφά Ακιντζί ή από κάποιον αξιωματούχο του ΟΗΕ για το Κυπριακό. Αυτή τη φορά, καθαυτός ο χώρος της δημοσιογραφίας είναι αυτός που «έκανε την είδηση»: Στις 4 Μαρτίου 2016 η ιστορική ελληνοκυπριακή εφημερίδα ευρείας κυκλοφορίας «Φιλελεύθερος», η αγγλόφωνη εφημερίδα που εκδίδεται από τον ίδιο δημοσιογραφικό όμιλο «Cyprus Weekly» και η τουρκοκυπριακή εφημερίδα «Havadis» αποφάσισαν να ενώσουν τις δυνάμεις τους και οι αρθρογράφοι τους να συνεργάζονται από τώρα και στο εξής σε μόνιμη βάση, καλύπτοντας την επικαιρότητα και από τις δύο πλευρές της πράσινης γραμμής. Σκοπός αυτής της πρώτης στο είδος της δημοσιογραφικής διακοινοτικής συνεργασίας, όπως ανακοινώθηκε, είναι η εμπέδωση της ιδέας της διακοινοτικής συνύπαρξης, με αποδέκτη την κοινή γνώμη ολόκληρου του νησιού.

Για έναν τρίτο παρατηρητή, το εγχείρημα αυτό ακούγεται απλό, ή έστω αναμενόμενο, μιας και στα τέλη του επομένου μηνός συμπληρώνονται - ούτε λίγο ούτε πολύ - 13 ολόκληρα χρόνια από την πρώτη ημέρα του ανοίγματος των οδοφραγμάτων, και μαζί με αυτήν, η απαρχή μίας νέας εποχής για τις σχέσεις μεταξύ των Ελληνοκυπρίων και των Τουρκοκυπρίων. Όσο και να φαίνεται περίεργο όμως, οι εφημερίδες του ελεύθερου Νότου και του κατεχόμενου Βορρά συνέχιζαν να ζουν σε «δύο παράλληλους κόσμους», όπως χαρακτηριστικά είπε ο αρχισυντάκτης της τουρκοκυπριακής Havadis, Başaran Düzgün, σε συνέντευξη που μετέδωσε στις 18.3.2016 το ΡΙΚ, η δημόσια τηλεόραση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Και η παραδοχή του Düzgün δεν περιείχε ίχνος υπερβολής.

Κάνοντας μία σύντομη αναδρομή στο παρελθόν, τα ελληνοκυπριακά και τα τουρκοκυπριακά ΜΜΕ ανέκαθεν διένυαν μία μακρά περίοδο κοινοτικού διαχωρισμού, που υφίστατο από την Αγγλοκρατία και συνεχίσθηκε απρόσκοπτα καθ' όλη τη διάρκεια της τριετίας 1960-1963, όταν άρχισε να εφαρμόζεται το ανεπιτυχές - όπως αποδείχθηκε- πείραμα πολιτικής συνύπαρξης Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Όπως ήταν φυσικό, μετά τα γεγονότα του 1963 έως και την τουρκική εισβολή του 1974, δεν υπήρχαν οι προϋποθέσεις εκείνες που θα επέτρεπαν σε ένα κυπριακό μέσο ενημέρωσης να απευθύνεται σε όλους τους κατοίκους του νησιού, αντιμετωπίζοντάς τους ως πολίτες μίας ενιαίας πατρίδας, ανεξάρτητα από τη γλώσσα, τη θρησκεία και την καταγωγή τους.

Αντιθέτως, οι ελληνοκυπριακές και οι τουρκοκυπριακές εφημερίδες, ακόμα και πριν τα γεγονότα των Χριστουγέννων του 1963, κάθε μία από αυτές προέβαλε τη δική της κοινοτική ατζέντα. Συγχρόνως, όσες ελληνοκυπριακές και τουρκοκυπριακές εφημερίδες εκδίδονταν στα αγγλικά, την lingua franca του νησιού, δεν ξεχνούσαν ποτέ την κοινοτική τους προέλευση, έχοντας επίγνωση ότι στους αναγνώστες περιλαμβάνονταν όσοι ανήκαν στην «αντίπερα όχθη». Δεν ήταν άλλωστε τυχαίο ότι ένα από τα ζητήματα που προκάλεσε τριβές στο εύθραυστο πολιτικό σύστημα της τριετίας '60-'63, ήταν το οργανόγραμμα και οι εκπομπές της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης, που καλείτο να τετραγωνίσει πολλούς κύκλους, προκειμένου να χαρακτηρισθεί «αντικειμενικά ουδέτερη» και να λύσει Γόρδιους δεσμούς - χωρίς όμως να τους κόψει... Έτσι, η εισβολή του 1974 και τα εδαφικά τετελεσμένα που δημιούργησε, δεν επέφερε την «κοινοτικού τύπου» ψυχροπολεμική ενημέρωση, που ήδη προϋπήρχε. Απλώς την παγίωσε, επιφέροντας την νέα ορολογία της τουρκικής κατοχής - που αργότερα περιβλήθηκε από την κρατιστικού τύπου ονοματοθεσία της αυτοαποκαλούμενης «ΤΔΒΚ».

Όσο τα οδοφράγματα ήταν κλειστά, οι διαφορετικοί «κόσμοι» που βίωναν τα ΜΜΕ στον Νότο και στον Βορρά ήταν πιο παράλληλοι από ποτέ. Τα καθημερινά ολιγόλεπτα δελτία ειδήσεων στην τουρκική γλώσσα που μετέδιδε η τηλεόραση και το Δεύτερο Πρόγραμμα του ραδιοφώνου του ΡΙΚ, είχαν μηδαμινούς ακροατές στον Βορρά. Οι παρεμβολές που επιβάλλονταν από τις τουρκικές αρχές αποδεικνύονταν εξαιρετικά αποτελεσματικές. Από τουρκοκυπριακής πλευράς, ο ραδιοσταθμός Bayrak κατέβαλε προσπάθειες να «μπερδέψει» τους ακροατές του Νότου, μεταδίδοντας επί ώρες ελληνική μουσική και τραγούδια χωρίς σχολιασμό, μέχρι την μετάδοση του δελτίου ειδήσεων στα ελληνικά. Η προσπάθεια του Bayrak να εντυπωσιάσει τον μέσο ελληνοκύπριο ακροατή ήταν τόσο έντονη, που έφτανε στο σημείο να επιλέγει ελληνόφωνους εκφωνητές που η χροιά της φωνής τους έμοιαζε εκπληκτικά με εκείνην των ελληνοκυπρίων εκφωνητών του ΡΙΚ. Η ραδιοσκηνοθεσία και η εκφορά του κειμένου της είδησης έμοιαζε όσο γινόταν περισσότερο με τον τρόπο που μεταδίδονταν τα πεντάλεπτα δελτία ειδήσεων του ραδιοφώνου του ΡΙΚ. Το ΡΙΚοφανές ραδιοφωνικό εγχείρημα του Bayrak περαιωνόταν με τη μετάδοση του δελτίου καιρού - όταν η Αμμόχωστος αποκαλείτο «Γκαζιμαόσα» και η Μόρφου «Γκιουζέλγιουρτ». Ωστόσο, η προσπάθεια της «ΤΔΒΚ» να επικοινωνήσει στον Νότο τη δική της άποψη περί τοπικής επικαιρότητας προσέκρουε στις παρεμβολές των συχνοτήτων: Το ραδιοφωνικό σήμα των ελληνικών εκπομπών του Bayrak μόλις και μετά βίας κάλυπταν την (ακατοίκητη) Νεκρή Ζώνη και κάποια μέτρα νοτιότερα από αυτήν. Με την έλευση του ίντερνετ στα τέλη της δεκαετίας του '90 η μάχη των παρεμβολών στις ραδιοφωνικές και στις τηλεοπτικές συχνότητες ήταν πλέον άσκοπη. Παρ' όλα αυτά όμως, οι προπαγανδιστικές απόπειρες ένθεν κακείθεν, δεν επέφεραν κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα - αφού ουσιαστικά, οι μοναδικοί ακροατές τους δεν ήταν άλλοι παρά όσοι είχαν .. υπηρεσιακό καθήκον να τις καταγράφουν και να τις αξιολογούν.

Μοναδική φωτεινή εξαίρεση στον τομέα της διακοινοτικής ενημέρωσης μετά την εισβολή του 1974 μέχρι σήμερα: Η επισκόπηση του τουρκοκυπριακού Τύπου, που δημοσιεύεται μέχρι σήμερα και σε καθημερινή βάση από την εφημερίδα Φιλελεύθερος. Εδώ και χρόνια, η συγκεκριμένη στήλη αποτελεί για τον μέσο ελληνοκύπριο αναγνώστη τη μοναδική έγκυρη πηγή περί της τρέχουσας ειδησεογραφίας στον κατεχόμενο Βορρά.

Με το άνοιγμα των οδοφραγμάτων τον Απρίλιο του 2003 -και δεδομένης της κυριαρχίας του διαδικτύου στον τομέα της ενημέρωσης- αναμενόταν να γίνουν βασικές τομές στην διακοινοτική ειδησεογραφία. Παρά την πρόσκαιρη ευφορία που καλλιεργήθηκε πριν το δημοψήφισμα, τα αποτελέσματα τελικά δεν ήταν τόσο εντυπωσιακά όσο ίσως κάποιοι ανέμεναν. Πράγματι, για πρώτη φορά η τηλεόραση του ΡΙΚ περιλάμβανε στο δελτίο καιρού τις θερμοκρασίες στην Κερύνεια, στην Αμμόχωστο και στην Μόρφου. Για πρώτη φορά το «κρατικό» Bayrak μετέδωσε σήριαλ που περιστρεφόταν γύρω από τη συνάντηση ενός μεσόκοπου Τουρκοκύπριου με μία Ελληνοκύπρια συνομήλική του, που τους συνέδεε ένας ανεκπλήρωτος εφηβικός έρωτας λίγο πριν την εισβολή - ένα σήριαλ που τελικά σταμάτησε να μεταδίδεται από το δεύτερο μόλις επεισόδιο και το τέλος της ιστορίας δεν το είδε κανείς ποτέ-. Τέλος, για πρώτη φορά το ΡΙΚ προχώρησε σε συμπαραγωγή με τον τουρκοκυπριακό ιδιωτικό τηλεοπτικό σταθμό Kanal Sim και η δικοινοτική-δίγλωσση εκπομπή «Biz-Εμείς» μεταδίδεται κάθε εβδομάδα που περιλαμβάνει ρεπορτάζ και συνεντεύξεις, δίνοντας το στίγμα της επανένωσης του νησιού και της διακοινοτικής συνεργασίας και συμβίωσης. Από την άλλη πλευρά της Πράσινης Γραμμής, η διακοινοτική ενημέρωση είναι περισσότερο συγκρατημένη: Η τηλεόραση του Bayrak αρκείται στην καθημερινή 15λεπτη επισκόπηση του τουρκοκυπριακού Τύπου στα ελληνικά και σε δύο δεκάλεπτα ελληνόφωνα δελτία ειδήσεων στο ραδιόφωνο, όπου δεν καταβάλλεται μεγάλη προσπάθεια να αναδειχθούν οι εξελίξεις με τόνο συμφιλιωτικό.

Όπως δήλωσε στο ΡΙΚ ο αρχισυντάκτης της Havadis, Başaran Düzgün, το βασικό πρόβλημα που κλήθηκαν οι ελληνοκύπριοι και οι τουρκοκύπριοι δημοσιογράφοι να συμφωνήσουν, ήταν ποια θα είναι η κοινώς αποδεκτή πολιτική ορολογία που θα χρησιμοποιείται. Για αυτόν τον σκοπό προσλήφθηκαν δύο έκτακτοι συνεργάτες, με την αρμοδιότητα να επιλύουν όσα λεπτά ζητήματα ορολογίας προέκυψαν και θα προκύψουν. Εγχείρημα κάθε άλλο παρά εύκολο: Αλήθεια, πώς θα ονομάζεται η «Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου» και ο «Πρωθυπουργός» της ενόσω η διαπραγμάτευση συνεχίζεται; Πώς θα ονομάζεται η Κυπριακή Δημοκρατία, η οποία για δεκαετίες είναι γνωστή στον Βορρά ως η «Διοίκηση των Ρωμιών της Νότιας Κύπρου» (ειδικά μάλιστα όταν «Ρωμιοί» νοούνταν οι μη-μουσουλμάνοι υπήκοοι της... Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και τώρα αποκαλούνται οι πολίτες της Τουρκίας που ανήκουν σε μειονοτικές μη-μουσουλμανικές θρησκευτικές ομάδες); Αλλά ας υποθέσουμε ότι τα παραπάνω θέματα επιλύονται εύκολα. Πώς όμως θα ονομάζονται τα τοπωνύμια των άλλοτε μικτών χωριών του Νότου ή τα κατεχόμενα ελληνικά χωριά του Βορρά; Και στις περιπτώσεις που υπάρχουν δύο τοπωνύμια - ένα ελληνικό κι ένα τουρκικό - με ποια σειρά θα γράφονται; Και όλα αυτά, ενόσω η ειδησεογραφία τρέχει και τα γλωσσικά lapsus κινδυνεύουν να θίξουν ευαίσθητες πτυχές της πραγματικότητας..

Θα περίμενε κανείς πως δεν θα χρειάζονταν 13 ολόκληρα χρόνια για να βρεθεί ένας κοινός τρόπος κάλυψης της επικαιρότητας και για τις δύο κοινότητες.

Και όμως, όπως οι διαπραγματεύσεις για την επίλυση του Κυπριακού προχωρούν με αργούς ρυθμούς - κανείς στην Κύπρο δεν εκπλήσσεται με το καθυστερημένο timing του εγχειρήματος Φιλελεύθερου-Cyprus Weekly και Havadis.

Εμείς αναμένουμε με ενδιαφέρον και σημειώνουμε την ημερομηνία:

4 Μαρτίου 2016.

Δημοφιλή