Στις 26 Φεβρουαρίου απεβίωσε ο Αριστείδης Καλατζάκος, ο τελευταίος εν ζωή υπουργός της κυβέρνησης που ανέτρεψε η δικτατορία των συνταγματαρχών στις 21 Απριλίου 1967. Ήταν υφυπουργός Οικονομικών στην βραχύβια κυβέρνηση του Παναγιώτη Κανελλόπουλου, που ορκίστηκε στις 4 Απριλίου 1967, λίγες μέρες πριν η Ελλάδα αλλάξει οριστικά κεφάλαιο στην πολιτική της ιστορία. Η δικτατορία θα κατέρρεε, αφήνοντας ως κληρονομιά το πρόβλημα της κατοχής του βόρειου τμήματος της Κύπρου, αλλά η Ελλάδα θα εισερχόταν στην πιο καινοτόμο πολιτική περίοδο: νομιμοποίηση του ΚΚΕ, εμφάνιση νέων κομμάτων με ευρωπαϊκές δομές, ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση, γρήγορη αύξηση του ΑΕΠ, ιδιωτικοποιήσεις, εκσυγχρονισμό κοινωνικών δομών και νομικών πλαισίων, όπως του οικογενειακού κώδικα κλπ.
Υπουργικό συμβούλιο της κυβέρνησης Παναγιώτη Κανελλόπουλου λίγο πριν την 21η Απριλίου 1967
Πολιτική συγκέντρωση λίγο πριν το πραξικόπημα τηες 21ης Απριλίου
Ο Αριστείδης Καλατζάκος ήταν από τους ελάχιστους επιζώντες πλέον πολιτικούς εκείνης της γενιάς που διαδραμάτισε ρόλο στην πολιτική ζωή της Ελλάδας με τα εξής χαρακτηριστικά:
- Καταγωγή από πολιτικές οικογένειες (ο πατέρας του ήταν δήμαρχος Κυπαρισσίας, οι θείοι του βουλευτές).
- Μεταπτυχιακές ή διδακτορικές σπουδές στην Ευρώπη (απόφοιτος της Νομικής Αθηνών, συνέχισε μεταπτυχιακές σπουδές στην Γαλλία και έγινε διδάκτορας Αστικού Δικαίου στη Γερμανία).
- Μακρά ενασχόληση με την πολιτική από θέσεις ευθύνης (πρωτοεξελέγη βουλευτής το 1958 και ολοκλήρωσε το 1993 ως υπουργός Εργασίας).
- Ευθεία και κάθετη σχέση με την εκλογική βάση, καθώς στην εποχή της πολιτικής τους σταδιοδρομίας δεν είχαν επέλθει οι τεράστιες αλλαγές της ηλεκτρονικής εποχής που άλλαξαν την σχέση ψηφοφόρου - βουλευτή.
Οι πολιτικοί αυτής της γενιάς δεν αφομοίωσαν ποτέ τις επικοινωνιακές πρακτικές που θα αναπτυχθούν στην Ελλάδα σταδιακά από την δεκαετία του 1990 και εντεύθεν. Το κυριότερο χαρακτηριστικό των Ελλήνων πολιτικών εκείνης της περιόδου, ήταν ότι μεταπολιτευτικά ανέπτυξαν μεταξύ τους προσωπικούς κώδικες επικοινωνίας, πέρα από τις επίσημες γραμμές των κομμάτων τους. Οι κώδικες αυτοί ενεργοποιούντο συχνά-πυκνά υπέρ των ελληνικών συμφερόντων σε δεδομένες στιγμές που ήταν απαραίτητο. Σε μεγάλο βαθμό, αυτές οι διαπροσωπικές επαφές και οι συνέπειές τους ποτέ δεν εξήλθαν από τα σπίτια στα οποία αναπτύχθηκαν.
Και αυτό είναι το κενό που σηματοδοτεί η αναχώρηση του Αριστείδη Καλατζάκου. Ποτέ μέχρι σήμερα, δεν έχει γίνει ενδελεχής καταγραφή των προσωπικών εμπειριών και ιστοριών που είχαν να αφηγηθούν οι πολιτικοί της γενιάς του Αριστείδη Καλατζάκου, όλων των πολιτικών κομμάτων, ώστε να ενταχθούν στα ιστορικά αρχεία του ελληνικού κράτους και να αποτελέσουν αντικείμενο ιστορικής έρευνας. Πέραν από τις προσωπικές μαρτυρίες όσων αποφάσισαν να εκδώσουν μέρη των προσωπικών ημερολογίων τους σε βιβλία ή να τα παραδώσουν ως αρχεία, δεν υπήρξαν έρευνες τεκμηρίωσης (ντοκιμαντέρ) που να χρηματοδότησε κατεξοχήν η κρατική τηλεόραση, προκειμένου να καταγραφούν οι πορείες αυτής της πολιτικής γενιάς.
Αυτό, άλλωστε, είναι και το μεγάλο πρόβλημα της νεώτερης ελληνικής ιστορίας. Η μεταβίβαση ιστορικών πληροφοριών γίνεται κυρίως προφορικά, αποσπασματικά και επιλεκτικά. Το αποτέλεσμα είναι η ψυχρή αντικειμενική μελέτη της νεώτερης ελληνικής ιστορίας να καθυστερεί επί δεκαετίες, να γίνεται με πολλές ελλείψεις και να προκαλεί από παρεξηγήσεις έως εντάσεις. Όσο αυτή η αντικειμενική προσέγγιση της πρόσφατης ιστορίας θα απουσιάζει, τόσο θα είναι αδύνατος ο εντοπισμός των λαθών σε εθνικό επίπεδο και η προώθηση από κοινού λύσεων για το μέλλον της χώρας.
Με τη σύζυγό του Δωροθέα και τη νεογέννητη κόρη του Σοφία πριν την δικτατορία
Με τη σύζυγό του Δωροθέα και την κόρη του Σοφία μετά την πτώση της δικτατορίας
*Οι φωτογραφίες είναι από το προσωπικό αρχείο της κόρης του Αρ. Καλατζάκου, Σοφίας.