Κεντρική στην ιδέα και λόγος οργάνωσης της Documenta14 της γερμανικής πόλης Κάσελ που φέτος για πρώτη φορά λαμβάνει χώρα και στην Αθήνα είναι, κατά τους οργανωτές του θεσμού, η κατανόηση από τους διεθνείς συμμετάσχοντες της ευρύτερης έννοιας του τι σημαίνει... «Αθήνα». Και ενώ έχουν γίνει πολλές προσπάθειες προς πάσα σχεδόν κατεύθυνση για τη λύση αυτού του «γρίφου», η διπλή έκθεση των Jack Pierson και της Μαρίνας Καρέλλα, με θέμα τον Κωνσταντίνο Καβάφη, που ανοίγει απόψε στη Γκαλερί Ζουμπουλάκη πιθανόν να αποφέρει μια ικανοποιητική απάντηση σε αυτό το σιβυλλικό ερώτημα.
Πρόκειται για έναν ποιητή που θαυμάζω ιδιαίτερα, εξηγεί η Μαρίνα Καρέλλα. Θα μπορούσα να πω ότι ο Καβάφης είναι στα σίγουρα ένα μέρος της ποιητικής συλλογής του μυαλού μου. Έχω ασχοληθεί με το έργο του σε διαφορετικές περιόδους της ζωής μου. Εδώ και δυο χρόνια εντρυφώ πάλι στα ποιήματα του. Είχα μια έκθεση στο Παρίσι στη γκαλερί Mitterand. Εδώ, στη γκαλερί Ζουμπουλάκη, πρόκειται για μια συνεργασία με τον σημαντικό καλλιτέχνη και φωτογράφο Jack Pierson. Με τον Jack, μας ενώνει μια αμοιβαία αλληλοεκτίμηση και φιλία πολλών ετών. Μοιραζόμενοι τον εκθεσιακό χώρο, θα ερμηνεύσουμε ο καθένας με τον τρόπο του, τον Καβάφη.
-Πότε ξεκίνησε αυτό το πάθος σας για τον Καβάφη;
Το έργο του το γνωρίζω από πολύ μικρή, από τον Γιάννη Τσαρούχη. Είχα τη μεγάλη τύχη να δουλέψω κοντά του από τα δεκάξι μου χρόνια, μια μοναδική ευκαιρία για οποιοδήποτε έφηβο. Η πρώτη μάλιστα εμπειρία μου ήταν η παράσταση της Μήδειας του Κερουμπίνι στην Επίδαυρο, όπου ο Τσαρούχης έκανε σκηνικά και κοστούμια. Σε σκηνοθεσία Αλέξη Μινωτή, με Μήδεια τη Μαρία Κάλλας- κάτι που ήταν κυριολεκτικά ένα βάφτισμα πυρός.
-Σαν μια αθλήτρια του άλματος εις ύψος που έξαφνα βρίσκεται στον τελικό γύρο μιας Ολυμπιάδας.
Ακριβώς.
Ο Γιάννης Τσαρούχης είχε πάντοτε μια ροπή προς τη μεγαλοαστική τάξη την οποία και θεωρούσε ως αναγκαίο κοινωνικό συστατικό για την προώθηση των τεχνών. Χαρακτηριστική η νοσταλγία με την οποία αναφερόταν στα παιδικά του χρόνια και δη στις στιγμές που η νταντά του τον πήγαινε στο Νέο Φάληρο όπου δέσποζε το ξενοδοχείο Ακταίον. Ο ίδιος παρομοίαζε τις σκηνές αυτές με εκείνες του Θανάτου στη Βενετία του Λουκίνο Βισκόντι, ένα από τα σημαντικότερα του σημεία αναφοράς του μεγάλου ζωγράφου στην ιστορία της τέχνης. Ήταν ένας κόσμος που ο ίδιος δίψαγε να μεταδώσει σε αυτούς που δεν πρόλαβαν να τον ζήσουν.
Και η κ. Καρέλλα συνεχίζει:
Ο Καβάφης είχε κεντρικό ρόλο στη ζωή του Τσαρούχη. Το δε καλλιτεχνικό περιβάλλον του απαρτίζονταν από ζωγράφους, γλύπτες, διανοούμενους, λογοτέχνες, ποιητές, χορευτές. Συχνά απήγγειλαν ποιήματα του Καβάφη. Ο Τσαρούχης άκουγε και ερμήνευε.
-Υπήρχε κάποιο συγκεκριμένο έργο του Τσαρούχη που να είναι ιδιαίτερα επηρεασμένο από τον Καβάφη;
Ολόκληρο το έργο του ήταν επηρεασμένο. Οι ναύτες παραδείγματος χάριν αποκτούν διαφορετικό νόημα όταν τους δει κανείς μέσα από την Καβαφική διάστασή τους.
Πέραν από ερμηνευτής ήταν και Δάσκαλος με την πραγματική έννοια της λέξης: «άλλαζε ζωές». Στα σίγουρα μου έδωσε τη σωστή κατεύθυνση. Σήμερα, τόσα χρόνια αργότερα βρίσκω τον εαυτό μου αντί να ζωγραφίζει να ερμηνεύει ξανά. Και έχω ενθουσιαστεί. Στ' αλήθεια τι ικανοποίηση θα πρέπει να νοιώθει κι ο ίδιος γι αυτό, όπου κι αν βρίσκεται.
-Πέραν του Καβάφη έχετε αφιερώσει μεγάλο μέρος της καριέρα σας σε αυτό που λέγεται «ελληνικό φως».
Δύσκολη κουβέντα. Όμως ιδού, όπως μιλάμε το παράθυρο μου δίνει στον Βράχο της Ακροπόλεως. Παρατηρώ ότι η Ακρόπολη είναι άσπρη. Το ίδιο και ο ουρανός που δεν είναι γαλάζιος. Άσπρος κι αυτός . Αυτό το φως είναι η πραγματική μαγεία της Αθήνας. Καμία σχέση με το εξίσου καταπληκτικό φως της Νέας Υόρκης, το οποίο όμως κάνει τα πράγματα συγκεκριμένα σαν να τα οριοθετεί. Στην Αθήνα, τα πάντα είναι σα να περνάνε μέσα από μια αραχνούφαντη γάζα σα να τα βλέπεις από μια απόσταση. Και αυτό το στοιχείο είναι που τα κάνει πιο μαγνητικά.
Ακριβώς. Σε αυτή τη μαγική πόλη τίποτε δεν μπορεί να είναι δεδομένο. Και αυτή η αποστασιοποίηση από τα πράγματα έχεις την εντύπωση πως με οποιοδήποτε θέμα κι αν ασχοληθείς θα μπορέσεις μονάχα το ερμηνεύσεις. Τίποτα δεν είναι στ' αλήθεια δικό σου. Όμως βλέπεις τα πάντα με μια δικιά σου ερμηνεία και όλα είναι ανοιχτά στην αναζήτηση.
Οικονομική κρίση, μετανάστες, λούμπεν και μη γειτονιές της Αθήνας. Όσο σοβαρά και αν παραμένουν αυτά τα προβλήματα για την καθημερινότητα μας, ωχριούν μπροστά στις αιώνιες αναζητήσεις του ανθρώπου. Όπως ο Καβάφης της αιώνιας αναζήτησης, της εμπειρίας που συνεχώς μεταβάλλει τη ζωή μας, κάνοντας μας πλουσιότερους. Ας είναι αυτό το μήνυμα που θα επιλέξει η Documenta14 να μεταλαμπαδεύσει στον υπόλοιπο κόσμο: πως ότι κι αν αναζητούμε, η εύρεση δεν αφορά το ίδιο το αντικείμενο, αλλά τον τρόπο με τον οποίο το προσεγγίζουμε, και ότι κάτω από το ελληνικό φως, ας ευχόμαστε ο δρόμος για την κάθε αναζήτηση μας να είναι... μακρύς.