Τι σημαίνει η Διακήρυξη της Λευκωσίας για Ελλάδα, Κύπρο και Ισραήλ

Η Διακήρυξη της Λευκωσίας της 28ης Ιανουαρίου 2016 δικαίως χαρακτηρίσθηκε ως ιστορική: η ενεργειακή σύνδεση του Ισραήλ με δύο χώρες-μέλη της ΕΕ διαμορφώνει μία εξαιρετικά χρήσιμη παρακαταθήκη για την βελτίωση των σχέσεων του Ισραήλ με την Ευρώπη. Η Κυπριακή Δημοκρατία πέτυχε να διαμορφώσει σημαντικά τη θέση που επιδιώκει να λάβει στον ενεργειακό χάρτη της Νοτιοανατολικής Μεσογείου, θέτοντας στις καλένδες την πιθανότητα συμμετοχής και της Τουρκίας στον υπό διαμόρφωση ενεργειακό άξονα Αιγύπτου-Ισραήλ-Κύπρου-Ελλάδας-Ευρώπης. Η Ελλάδα εξασφάλισε το ρόλο της «γέφυρας» μεταξύ των ευρωπαϊκών αγορών και του φυσικού αερίου της Νοτιοανατολικής Μεσογείου, χωρίς να υπερβεί τα εσκαμμένα.
YIANNIS KOURTOGLOU via Getty Images

Η τριμερής διάσκεψη Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ σηματοδοτεί την απαρχή μίας νέας εποχής στην περιφερειακή συνεργασία των τριών χωρών, που κάθε μία από αυτές αντιμετωπίζει ιδιότυπα προβλήματα και προκλήσεις. Κοινός παρανομαστής για την πολυδιάστατη ενίσχυση των τριών αυτών ευάλωτων χωρών της Νοτιοανατολικής Μεσογείου, αποτελεί η ενεργειακή αυτάρκεια και η επωφελής αξιοποίηση των φυσικών τους πόρων και της γεωγραφικής τους θέσης.

Από το 2010 έως και σήμερα, οι τρεις χώρες καλούνται να αυτοπροσδιορίσουν εκ νέου τον περιφερειακό τους ρόλο. Ωστόσο, ένας τέτοιος αυτοπροσδιορισμός επηρεάζεται από ποικίλες παραμέτρους, όπως είναι το Παλαιστινιακό, το Συριακό και βέβαια το Κυπριακό. Έτσι, δεν είναι ανεξήγητο ότι μέχρι σήμερα η τριμερής αυτή συνεργασία έμοιαζε να μην αποδίδει απτά αποτελέσματα όσον αφορά τον τρόπο μεταφοράς και την εμπορική εκμετάλλευση των κοιτασμάτων. Πέραν αυτών, καταλυτικός είναι ο ρόλος των κανόνων της αγοράς και των επιχειρηματικών συμφερόντων - παράγοντες που καμία πολιτική ηγεσία δεν είναι σε θέση να ελέγξει εξ ολοκλήρου. Μέχρι σήμερα δινόταν η εντύπωση ότι οι τρεις αυτές χώρες προσπαθούσαν να ανεύρουν μία κοινή συνισταμένη μεταξύ των πολιτικών, οικονομικών και επιχειρηματικών βλέψεων κάθε εμπλεκόμενου παίκτη. Ένα εγχείρημα διόλου εύκολο.

-Η ελληνική πλευρά

Από ελληνικής πλευράς, βασικό ζητούμενο είναι η έξοδος από την βαριά οικονομική ύφεση, η κάλυψη των ενεργειακών της αναγκών, η αναγέννηση της τοπικής επιχειρηματικότητας, οι εξαγωγές και οι επωφελείς για τη χώρα ξένες επενδύσεις. Παράλληλα όμως, η Αθήνα οφείλει να μην διαταράξει ευαίσθητες πτυχές των διμερών της σχέσεων με τη γειτονική Τουρκία. Έτσι, η Ελλάδα διστάζει ακόμα να οριοθετήσει ΑΟΖ όμορη με την αντίστοιχη κυπριακή, αναμένοντας να το πράξει σε κατάλληλη συγκυρία - ει δυνατόν κατόπιν συνεννόησης με την Τουρκία. Κάτι τέτοιο όμως δεν φαίνεται να πραγματοποιείται στο άμεσο μέλλον και η Ελλάδα από το 2010 έως και σήμερα παραμένει εγκλωβισμένη και διστακτική ως προς την πρακτική εφαρμογή των στόχων της. Συγχρόνως, η συνεχής πίεση που ασκείται από τους Θεσμούς αναγκάζουν την ελληνική πλευρά να μην παραβιάζει τα όρια που εκ των πραγμάτων της έχουν επιβληθεί ως προς τη διαχείριση του δημοσίου της χρέους.

-Η κυπριακή πλευρά

Με τον εντοπισμό των κοιτασμάτων φυσικού αερίου και την οριοθέτηση της ΑΟΖ της, η κυπριακή πλευρά καλείται να εστιάσει την προσοχή της στην μεσανατολική διάσταση του Κυπριακού. Η νέα δυναμική που προκάλεσε ο εντοπισμός του υποθαλάσσιου ορυκτού πλούτου, έγινε αφορμή να συνειδητοποιήσει η Κύπρος ότι η γεωγραφία είναι εκείνη που εν τέλει ορίζει τον οδικό χάρτη προς την επανένωση του νησιού. Παράλληλα, η Κύπρος, με την εθνική της οικονομία να έχει δεχθεί σημαντικά πλήγματα, καλείται να ανεύρει τρόπους υγιούς διαχείρισης του νέου εθνικού της πλούτου. Η καλλιέργεια συμμαχιών με το Ισραήλ και την Αίγυπτο έχει σημασία καταλυτική, προκειμένου η Κυπριακή Δημοκρατία να στηρίξει τη θέση της στον ενεργειακό χάρτη, με απτά και όσο το δυνατόν άμεσα αποτελέσματα. Παράλληλα όμως, η Κύπρος έρχεται αντιμέτωπη τώρα περισσότερο από ποτέ με τις εγγενείς αδυναμίες της που οφείλονται στην τουρκική κατοχή. Η λύση περνάει μέσα από τις δικοινοτικές διαπραγματεύσεις, υπό μία βασική προϋπόθεση: Να μην επαναληφθούν τα λάθη που οδήγησαν στο εύθραυστο συνταγματικό πλαίσιο του 1960, που επέπρωτο να οδηγήσει στον διχασμό και μετέπειτα στην κατοχή. Το ζητούμενο: Να εμπεδωθούν τα μαθήματα από τα παθήματα του παρελθόντος , ούτως ώστε το φυσικό αέριο να καταστεί για το νησί ευλογία και όχι αιτία για περαιτέρω εθνικές περιπέτειες.

-Η ισραηλινή πλευρά

Τέλος, το Ισραήλ καλείται να διασφαλίσει την ενεργειακή του αυτάρκεια και την εξασφάλιση δημοσίων εσόδων από την εκμετάλλευση του φυσικού του αερίου. Σε πολιτικό επίπεδο, επιδιώκει να εγκαθιδρύσει μόνιμους διαύλους συνεργασίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση, ελπίζοντας ότι με αυτόν τον τρόπο θα λειανθούν οι επικρίσεις των Βρυξελλών κατά των ισραηλινών χειρισμών στο άλυτο Παλαιστινιακό πρόβλημα. Συγχρόνως όμως, η διακυβέρνηση Νετανιάχου δεν μπορεί να αγνοήσει το μέλλον των σχέσεων της χώρας με την Τουρκία, μία χώρα-κλειδί για την ισραηλινή περιφερειακή ασφάλεια. Είναι κοινό μυστικό ότι Ελλάδα και Κύπρος επιδιώκουν διαβεβαιώσεις ότι το Ισραήλ δεν θα υπέκυπτε στις τουρκικές πιέσεις, με τελικό στόχο σε λύση του Κυπριακού που θα έθεταν σε κίνδυνο τα ελληνοκυπριακά αιτήματα.

Τι κερδίζει κάθε χώρα από την υπογραφή της Διακήρυξης

Υπό το πρίσμα των ως άνω προκλήσεων, η Διακήρυξη της Λευκωσίας της 28ης Ιανουαρίου 2016 δικαίως χαρακτηρίσθηκε ως ιστορική: Ο ισραηλινός Πρωθυπουργός Βενιαμίν Νετανιάχου δήλωσε επανειλημμένα ότι ακόμα και σε περίπτωση ομαλοποίησης των σχέσεων με την Τουρκία, η ενεργειακή συνεργασία με την Κύπρο και την Ελλάδα δεν θα διαταραχθεί και η ενεργειακή σύνδεση του Ισραήλ με δύο χώρες-μέλη της ΕΕ διαμορφώνει μία εξαιρετικά χρήσιμη παρακαταθήκη για την βελτίωση των σχέσεων του Ισραήλ με την Ευρώπη. Η Κυπριακή Δημοκρατία πέτυχε να διαμορφώσει σημαντικά τη θέση που επιδιώκει να λάβει στον ενεργειακό χάρτη της Νοτιοανατολικής Μεσογείου, θέτοντας στις καλένδες την πιθανότητα συμμετοχής και της Τουρκίας στον υπό διαμόρφωση ενεργειακό άξονα Αιγύπτου-Ισραήλ-Κύπρου-Ελλάδας-Ευρώπης. Η Ελλάδα εξασφάλισε το ρόλο της «γέφυρας» μεταξύ των ευρωπαϊκών αγορών και του φυσικού αερίου της Νοτιοανατολικής Μεσογείου, χωρίς να υπερβεί τα εσκαμμένα. Ειδικότερα, η ελληνική πλευρά υιοθέτησε προσεκτικά βήματα, αποδεικνύοντας ότι έχει επίγνωση της δυσάρεστης οικονομικής συγκυρίας, αλλά και ότι δεν επιθυμεί να παρασύρει τις ελληνοτουρκικές σχέσεις σε ενδεχόμενη άκαιρη και ασύμφορη ένταση τη στιγμή που οι διακοινοτικές συνομιλίες στην Κύπρο συνεχίζονται.

« Tα επιχειρηματικά συμφέροντα των εμπλεκομένων εταιρειών εξόρυξης και εκμετάλλευσης των υδρογονανθράκων θα τεθούν στις υπηρεσίες των πολιτικών σκοπιμοτήτων; Και εάν ναι - έως ποιο βαθμό;».

-Οι προκλήσεις της επόμενης ημέρας

Η επικαιρότητα στην Ελλάδα, στην Κύπρο και στο Ισραήλ, απασχολήθηκε κατά καιρούς με εντυπωσιακούς τίτλους που αφορούσαν την περίπλοκη ενεργειακή σκακιέρα της Νοτιοανατολικής Μεσογείου. Η Διακήρυξη της Λευκωσίας έρχεται να επιβεβαιώσει τις αισιόδοξες προβλέψεις που δημοσιεύονται στον Τύπο τα τελευταία πέντε χρόνια. Από την άλλη πλευρά όμως, δεν θα πρέπει να μας διαφεύγουν τα εξής δεδομένα: Πώς πρόκειται να αντιδράσει η Τουρκία μπροστά στα τετελεσμένα του υπό διαμόρφωση ενεργειακού χάρτη της περιοχής; Ποια θα είναι η στάση που θα υιοθετηθεί εκ μέρους της Τουρκοκυπριακής κοινότητας, σε περίπτωση που η Άγκυρα αποφασίσει να μπλοκάρει την πρόοδο των διακοινοτικών συνομιλιών; Και τέλος, τα επιχειρηματικά συμφέροντα των εμπλεκομένων εταιρειών εξόρυξης και εκμετάλλευσης των υδρογονανθράκων θα τεθούν στις υπηρεσίες των πολιτικών σκοπιμοτήτων; Και εάν ναι - έως ποιο βαθμό;

Δημοφιλή