Μεταναστευτική κρίση και Αιγαίο: Η πραγματικότητα σε αριθμούς

Για να γίνω πιο συγκεκριμένη, μόνο το 2015, οι συνεχώς αυξανόμενες μεταναστευτικές και προσφυγικές ροές έφθασαν σε είσοδο στα νησιά του Βορείου Αιγαίου 723.100 ατόμων, εκ των οποίων 496.792 άτομα στη Λέσβο (68,7%), 119.484 άτομα στη Χίο (16,52%), 105.771 άτομα στη Σάμο (14,62%) και 1.053 (0,14%) άτομα στη Λήμνο. Στο σύνολο των εισερχόμενων προσφύγων και μεταναστών στη χώρα το 2015, το 82,18% καταγράφεται στη Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου. Ο Τουρισμός έχει δεχτεί βαρύτατο πλήγμα: Στη Λέσβο η μείωση αγγίζει στο 86% στη Σάμο το 40% και στη Χίο το 60%.
Anton Chalakov via Getty Images

Βρισκόμαστε σήμερα εδώ, στον ιερό αυτό τόπο αναζητώντας όχι ένα χρησμό για το άδηλο μέλλον αλλά για να αναρωτηθούμε πού οδηγείται ο κόσμος μας, καθόσον μετά από μια μακρά περίοδο ειρήνης και ευημερίας αντιμετωπίζει τη χειρότερη ανθρωπιστική κρίση από το τέλος του Β΄ παγκοσμίου πολέμου στην Ευρώπη, να προβληματισθούμε για τις αιτίες, να κατανοήσουμε τα προβλήματα, να αναζητήσουμε λύσεις.

Σε μια χρονική στιγμή που το ευρωπαϊκό και ίσως παγκόσμιο ενδιαφέρον έχει εστιαστεί στα νησιά του Β. Αιγαίου που όπως όλοι γνωρίζετε αποτελούν σημεία εισόδου του μεγαλύτερου προσφυγικού και μεταναστευτικού ρεύματος προς την Ευρώπη τις τελευταίες δεκαετίες, θα προσπαθήσω να δώσω την πραγματική εικόνα, να μεταφέρω τις αγωνίες και τα ερωτήματα των ανθρώπων που καθημερινά αγωνίζονται να βοηθήσουν με αλτρουισμό και αλληλεγγύη, που προκαλεί τον θαυμασμό, αλλά που αναρωτιούνται για το αύριο, για το ρόλο των ισχυρών του κόσμου, για το μέλλον του τόπου τους.

Έγκριτοι εισηγητές και σημερινοί συνομιλητές, παρουσιάζουν με λεπτομέρεια τη γεωπολιτική κατάσταση, τα αίτια και τις αφορμές της κρίσης και τις συνέπειες που αυτή έχει για την Ευρώπη και την ευρύτερη περιοχή μας.

Εγώ θα προσπαθήσω να σας παρουσιάσω την κατάσταση που επικρατεί σήμερα στα νησιά μας και ιδιαίτερα τις συνέπειες που έχει αυτή για τους κατοίκους, για την καθημερινότητα τους, για τις συνθήκες ζωής, για τις επιπτώσεις στην τοπική οικονομία, για τις προοπτικές του τουρισμού.

Αυτό που όλοι γνωρίζουν μέχρι σήμερα είναι το ανθρώπινο δράμα των σχεδόν 730.000 ανθρώπων που περνώντας από τα νησιά μας προσπαθούν με απίστευτες δυσκολίες και με κίνδυνο της ζωής τους και της ζωής των παιδιών τους να φτάσουν σε αυτό που φαντάζει ως γη της Επαγγελίας, τις χώρες της Δυτικής και Βόρειας Ευρώπης.

Για να γίνω πιο συγκεκριμένη, μόνο το 2015, οι συνεχώς αυξανόμενες μεταναστευτικές και προσφυγικές ροές έφθασαν σε είσοδο στα νησιά του Βορείου Αιγαίου 723.100 ατόμων, εκ των οποίων 496.792 άτομα στη Λέσβο (68,7%), 119.484 άτομα στη Χίο (16,52%) , 105.771 άτομα στη Σάμο (14,62%) και 1.053 (0,14%) άτομα στη Λήμνο. Στο σύνολο των εισερχόμενων προσφύγων και μεταναστών στη χώρα το 2015, το 82,18% καταγράφεται στην Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου.

Οι τοπικές κοινωνίες των νησιών του Β. Αιγαίου επέδειξαν μέχρι σήμερα αξιοθαύμαστη ωριμότητα, αντιστάθηκαν στις λίγες φωνές ξενοφοβίας και ρατσισμού και έδωσαν παραδείγματα ανθρωπισμού και αλληλεγγύης.

Αντιλαμβάνεστε όμως το βάρος που οι τοπικές κοινωνίες κλήθηκαν να σηκώσουν σε διοικητικό επίπεδο, την επιβάρυνση των υποδομών και της τοπικής οικονομίας, αλλά και τη συναισθηματική πίεση να έρχεσαι καθημερινά αντιμέτωπος με ναυάγια και πτώματα αθώων ανθρώπων.

Προσπαθώντας εκ των ενόντων να αντιμετωπίσουμε την κατάσταση και με την Ευρωπαϊκή παρέμβαση να καθυστερεί δυστυχώς και την ελληνική κρατική μηχανή να παρουσιάζει τις γνωστές αρρυθμίες, κινητοποιήσαμε όλες τις δυνάμεις μας, δρώντας συχνά, ιδιαίτερα στην αρχή της κρίσης, πέρα από το όριο των αρμοδιοτήτων προτάσσοντας όχι μόνο τις ανθρωπιστικές αξίες, αλλά και την ανάγκη αντιμετώπισης των οικονομικών και κοινωνικών συνεπειών που καθημερινά υφίστανται οι τοπικές κοινωνίες των νησιών.

Μαζί με τις ενέργειες σε τοπικό επίπεδο κινητοποιηθήκαμε και σε ευρωπαϊκό. Μέσα από τη Διάσκεψη Παράκτιων και Απομακρυσμένων Περιφερειών (CPMR) στην οποία συμμετέχουμε, προβήκαμε σε μια σειρά από διαβήματα προς τις ευρωπαϊκές αρχές, ζητώντας την άμεση πρόσβαση των Περιφερειών στους πόρους του Ταμείου Ασύλου και Μετανάστευσης, χωρίς την παρεμβολή των κρατών μελών που αναπόφευκτα καθυστερεί τις διαδικασίες.

Στο ίδιο πλαίσιο αναβάθμισης του ζητήματος στην Ευρωπαϊκή ατζέντα με την Ένωση Περιφερειών πραγματοποιήσαμε συναντήσεις με τον Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κ. Γιούνκερ και την Επίτροπο για θέματα Περιφερειακής Πολιτικής, κ. Κρέτσου. Αποτέλεσμα και των συναντήσεων αυτών ήταν οι ανακοινώσεις της Επιτροπής για τη δυνατότητα τροποποίησης των προγραμμάτων τόσο των διαρθρωτικών ταμείων, όσο και των διαπεριφερειακών και διασυνοριακών προγραμμάτων (INTERREG) ώστε να ενταχθεί η αντιμετώπιση του προσφυγικού ζητήματος στις προτεραιότητες και τις δράσεις τους. Στο πλαίσιο του διασυνοριακού προγράμματος Ελλάδα - Κύπρος έχει ήδη περιληφθεί σχετική πρόνοια και ετοιμάζονται προτάσεις για την πρόσκληση που βρίσκεται ανοιχτή αυτές τις ημέρες.

Παράλληλα προσπαθήσαμε να δούμε την επόμενη μέρα. Ήδη τον Ιούνιο του 2015 ξεκινήσαμε την προσπάθεια -που κατέληξε θετικά της ίδιας χρονιάς για την έγκριση από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανάπτυξης του Συμβουλίου της Ευρώπης χρηματοδοτικής διευκόλυνσης (Δάνειο - Γέφυρα) με το ποσό των 2 εκατ. € με στόχο τη δημιουργία 2 ανοικτών κέντρων φιλοξενίας για αιτούντες άσυλο (60 άτομα) και ασυνόδευτα ανήλικα (40 άτομα) στη Λέσβο.

Είναι η πρώτη φορά που ελληνική περιφέρεια καταφέρνει να εξασφαλίσει απευθείας χρηματοδοτική διευκόλυνση για εκτέλεση έργου από Ευρωπαϊκούς πόρους χωρίς να χρειάζονται Εθνικοί πόροι (Π.Δ.Ε.), γεγονός που, υπό τις παρούσες συνθήκες χρηματοοικονομικής στενότητας της Χώρας μας, αποκτά πολλαπλασιαστικά οφέλη.

Η παγκόσμια αναγνώριση, το ενδιαφέρον και οι έπαινοι για τον ανθρωπισμό των ακριτών του Αιγαίου είναι ευπρόσδεκτοι, δεν αρκούν όμως για να αντιμετωπιστούν τα δραματικά προβλήματα των νησιών μας, που πλέον μας έχουν ξεπεράσει όλους.

Οι επιπτώσεις στην καθημερινότητα και την ποιότητα ζωής των κατοίκων, στον τουρισμού, στην ασφάλεια, στην υγεία αλλά και γενικότερα στην κοινωνική συνοχή είναι ήδη εμφανείς και επιδεινώνουν την ήδη τραγική κατάσταση που βιώνουν τα νησιά μας. Το οικονομικό κόστος είναι δυσβάσταχτο: οι υποδομές των νησιών (ύδρευση, αποχετεύσεις,) υφίστανται τεράστια πίεση καθώς δεν είναι σχεδιασμένες για τέτοιο αριθμό ανθρώπων και αυξάνουν κατακόρυφα το κόστος συντήρησης και επισκευών. Ανάλογη επιβάρυνση έχει δεχτεί το σύστημα Υγείας.

Τα προβλήματα στις τοπικές οικονομίες -καθώς μπαίνουμε πλέον στο δεύτερο χρόνο- τείνουν να μετατραπούν σε δομικά με μακροχρόνιες επιπτώσεις. Ο Τουρισμός έχει δεχτεί βαρύτατο πλήγμα: Στη Λέσβο η μείωση αγγίζει στο 86% στη Σάμο το 40% και στη Χίο το 60%.

Και φυσικά δε θα αναφερθώ στις ιδιωτικές επενδύσεις και την προσέλκυση κεφαλαίων, όπου το προσφυγικό αθροίζεται σε μια σειρά προβλημάτων που οφείλονται στη σημερινή οικονομική κατάσταση που επικρατεί στην Ελλάδα.

Για το λόγο αυτό έχουμε ζητήσει πολλές φορές τη σύνταξη και εφαρμογή ενός ειδικού πλαισίου/προγράμματος στήριξης για αντιμετώπιση με ολοκληρωμένο, συνεκτικό και στρατηγικό τρόπο των συνεπειών του προσφυγικού ζητήματος ως μιας νέας πραγματικότητας που επαναπροσδιορίζει το αναπτυξιακό γίγνεσθαι των νησιών μας. Ένα πρόγραμμα όμως που θα πρέπει να χρηματοδοτηθεί με νέους πόρους και όχι με ανακατανομή των υφιστάμενων του ΠΕΠ.

Όλοι πλέον αναγνωρίζουν ότι πρόβλημα έχει Εθνικές διαστάσεις καθώς διακυβεύονται κρίσιμα θέματα και ζωτικά συμφέροντα της χώρας μας.

Διαφαίνεται ότι έχουν εξασφαλιστεί οι απαραίτητες συναινέσεις για τα μέτρα αντιμετώπισης και την τήρηση των διεθνών δεσμεύσεων της χώρας αλλά και για την ανάγκη ενεργοποίησης των ευρωπαϊκών και διεθνών μηχανισμών για την αντιμετώπιση των αιτιών αλλά και των συνεπειών της κρίσης. Εμείς οφείλουμε να συνεχίσουμε την προσπάθεια, με συνέπεια στις διεθνείς μας υποχρεώσεις, με σθεναρή διεκδίκηση ισοκατανομής των βαρών στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με εθνική ενότητα με αλληλεγγύη και ανθρωπιά.

Το άρθρο αποτελεί την ομιλία της Χριστιάνας Καλογήρου στο Delphi Economic Forum, που πραγματοποιήθηκε 26-28 Φεβρουαρίου στους Δελφούς.

Δημοφιλή