Εκδόθηκε και κυκλοφορεί από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου το παραπάνω τρίτομο δοκίμιο του ομότιμου καθηγητή Θεμιστοκλή Ξανθόπουλου. Ο συγγραφέας παρουσιάζει ερευνητική δουλειά δέκα χρόνων στην κριτική επισκόπηση του προϊστορικού και ιστορικού μας υποβάθρου, εμπλουτισμένη με εμπειρίες μισού και πλέον αιώνα1, για να θεμελιώσει:
Συγκεκριμένες προτάσεις αλλαγής πορείας και χάραξης ρεαλιστικής εξόδου κατά τον 21ο αιώνα από τον παγκόσμιας εμβέλειας πνιγηρό εγκλωβισμό σε δίκτυα και δίνες ολιγάριθμων δεσποτειών επί της δικής τους τεχνητής Παγγαίας και Πανθάλασσας,
Τρεις εφικτούς στόχους ευρύτατης κοινωνικής αποδοχής, με πρόταγμα την ατομική και κοινωνική μας χειραφέτηση, για τη διαφυγή από το σημερινό δυσπνοϊκό παραλήρημα. Βιώνουμε καθημερινά τα χαρακτηριστικά ενός εκκωφαντικού και κακόηχου ρέκβιεμ με κρεσέντο που οδηγεί το 99% της σημερινής ανθρωπότητας στην τελική εφιαλτική κατάσταση των μεταλλαγμένων σε σπαστικές μαριονέτες απόκληρων.
Από την εξελικτική διαδικασία στη βιόσφαιρα φιλόξενου πλανήτη του Συμβάντος “Homo Sapiens”
ο συγγραφέας ξεχωρίζει:
Το Πολυδιάστατον της προέλευσης του Συμβάντος και τη Γένεσή του ως υστερότοκου και τελευταίου επιζώντος είδους από το γένος των ανθρώπων (homo) και την οικογένεια των ανθρωπίδων (hominidae).
Τη συναρπαστική και με ελεύθερο βάδην πορεία του είδους μας homo sapiens κατά τον προϊστορικό χρόνο, για την εξάπλωση και κυριαρχία του σε πανίδα και χλωρίδα.
Το βεβιασμένο σκυφτό τροχάδην κατά τον ιστορικό μας χρόνο, λόγω των ταξικών εγκλωβισμών που επέβαλε η τέλεση του κοινωνικού προπατορικού αμαρτήματος της διαστρωμάτωσης.
Το πρόσφατο αυτοκαταστροφικό παραλήρημα μέσω της καθοδηγούμενης από τις δεσποτείες παγκοσμιοποίησης των εγκλωβισμών και του δυσπνοϊκού τροχάδην με τετραποδισμό, σε τέμπο και μοτίβα εκκωφαντικού και κακόηχου ρέκβιεμ με κρεσέντο.
Στον Α΄ Τόμο του δοκιμίου, πέραν της προέλευσης, της γένεσης, της εξάπλωσης με ελεύθερο βάδην και της κυριαρχίας του είδους μας στη βιόσφαιρα του πλανήτη, συνοψίζονται:
Η ανατολή της Ιστορίας, που σηματοδοτείται από το νοητικό επίτευγμα του γραπτού λόγου. Η μονοσήμαντη καταγραφή γεγονότων επινοήθηκε εδώ και πεντέμισι χιλιάδες χρόνια στις πλούσιες φυλές της νότιας Μεσοποταμίας των Σουμερίων. Πρωτοανιχνεύεται λίγες γενιές μετά την εγκαθίδρυση της κοινωνικής διαστρωμάτωσης των μελών τους σε λίγους κατέχοντες τους κοινοτικούς παραγωγικούς πόρους και πολλούς απόκληρους.
Εισαγωγικές έννοιες δομικής και λειτουργικής φύσεως από το βεβιασμένο τροχάδην των διαστρωματωμένων σε τάξεις κοινωνιών της ανθρωπότητας κατά την ιστορική της πορεία, όπως αγορά και αστικοποίηση, πόλις και πολιτισμός, πηγές και μορφές των κοινωνικών εξουσιών, οράματα δημοκρατίας και ανθρώπινες αξίες, γέννηση των Ιστορικών Συμβάντων, αριστοτελική και καρτεσιανή προσέγγιση του αρίστου πολιτεύματος, μεσότης και συλλογική αριστεία.
Το πρώτο μέρος της ιστορικής μας περιόδου, οι πέντε χιλιετίες επικυριαρχίας της γεωργοκτηνοτροφικής παραγωγής στο κοινωνικοοικονομικό και πολιτικό γίγνεσθαι, με άρχοντες τους μεγαλοϊδιοκτήτες γης. Η προέλευση της αναγκαίας για την επίτευξη των διαφόρων στόχων τους ενέργειας ήταν μυογενής κατά κύριο λόγο, με συμπληρώματα από τις ήπιες και τις ανανεώσιμες πηγές της, όπως ο άνεμος και το τρεχούμενο νερό.
Οι σημαίνουσες για το κτίσιμο των υποδομών και υπερδομών αλληλοεμπλεκόμενες κοινωνικές εξουσίες κατά τις δύο πρώτες χιλιετίες της όλης ιστορικής περιόδου, με τις κατεστημένες ολιγαρχίες της Εποχής του Χαλκού στον τότε «πολιτισμένο» κόσμο. Οι τότε δεσποτείες κυριαρχούσαν τεχνολογικά μέσω της προνομιακής κτήσης και χρήσης του χαλκού και των κραμάτων του.
Ο εκδημοκρατισμός της παραγωγικής και επιθετικής – αμυντικής δύναμης των «απολίτιστων» κοινωνιών, χάρη στην τεχνογένεση του σιδήρου. Συνέβη περί τα μέσα της 2ης π.Χ. χιλιετίας, εδώ και τρεισήμισι χιλιάδες χρόνια. Διακρίνονται δύο τουλάχιστον φάσεις, συνολικής διάρκειας τεσσάρων αιώνων, που ανέτρεψαν τις περισσότερες δεσποτείες της ύστερης Εποχής του Χαλκού.
Το λυκόφως και η εκπνοή του πρώτου μέρους της ιστορικής μας περιόδου μαζί με τον χιλιόχρονο Μεσαίωνα της μεταρωμαϊκής Ευρώπης, προς το τέλος του 15ου μ.Χ. αιώνα.
Στον Β΄ Τόμο του δοκιμίου επιχειρείται:
Η κάλυψη του δεύτερου και τρίτου μέρους της ιστορικής περιόδου της ανθρωπότητας, με χρονικό ορίζοντα από το τέλος του 15ου μέχρι τις μέρες μας (δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα). Η απευθείας πρόσβαση του αναγνώστη στον Βʹ Τόμο, με τον οποίο ολοκληρώνεται το ιστορικό υπόβαθρο του δοκιμίου, υποστηρίζεται από είκοσι σύντομες ενότητες που ανακεφαλαιώνουν όσα έχουν καταγραφεί με εκτεταμένη τεκμηρίωση στον Αʹ Τόμο. Στο οπισθόφυλλο του Β΄ Τόμου διατίθεται σε ένθετο σύμπυκνο cd το σύνολο του Αʹ Τόμου. Η ηλεκτρονική αναζήτηση των σχετικών κειμένων διευκολύνεται από την πλήρη χωροθέτησή τους (ενότητα, θέμα, κεφάλαιο, σελίδες).
Η πύκνωση του ορίζοντα των γεγονότων στο κύριο σώμα του Β΄ Τόμου. Κατά τους τέσσερις αιώνες του δεύτερου μέρους της ιστορικής περιόδου (16ος μέχρι τα μέσα του 18ου αιώνα), ο ορίζοντας εμπλουτίζεται από τη μεταμεσαιωνική Ευρώπη, μετά τις πέντε αλλαγές στο κατεστημένο, την παγκόσμια κυριαρχία των μεγάλων ευρωπαϊκών δυνάμεων και την παρουσία των συμπρωταγωνιστών τους. Αναδύονται παράλληλα οι πρώτες ατελείς μεταμεσαιωνικές οικονομικές θεωρίες (μερκαντιλισμός, φυσιοκράτες) και στη συνέχεια θεμελιώνονται οι σύγχρονες οικονομικές επιστήμες με τη σημαίνουσα διαχρονική παρουσία του Άνταμ Σμιθ (Ο Πλούτος των Εθνών, 1776) και των Μαρξ- Ένγκελς (Κομμουνιστικό Μανιφέστο και Το Κεφάλαιο, δεύτερο μισό του 19ου αιώνα).
Η απεικόνιση του υπερφορτωμένου ορίζοντα των γεγονότων του τρίτου τρέχοντος μέρους της ιστορικής μας περιόδου που τιτλοφορήθηκε «Μοντέρνοι Καιροί» από το κινηματογραφικό αριστούργημα του Τσάρλι Τσάπλιν. Κυοφορήθηκε στο μεταίχμιο 19ου και 20ου αιώνα από τις τότε μεγάλες δυνάμεις με τις ύβρεις των υπερεξοπλισμών και της αποικιοκρατίας. Στο προσκήνιο της Ιστορίας προβλήθηκε η περίοδος 1914-1991. Βαπτίστηκε ευφυώς από τον Έρικ Χομπσμπάουμ ως «Εποχή των Άκρων» και περιλαμβάνει τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, τον Μεσοπόλεμο, τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και τον Ψυχρό Πόλεμο μεταξύ των δυο μεταπολεμικών υπερδυνάμεων. Τερματίστηκε φαινομενικά το 1991, με την κοινωνικοοικονομική και πολιτική κατάρρευση του καθεστώτος της Ε.Σ.Σ.Δ. και των δορυφόρων της.
Η συνέχεια του τρίτου μέρους της ιστορικής περιόδου μέχρι τις μέρες μας. Χαρακτηρίζεται από τη χωρίς αντίπαλο δέος τελευταία μετάλλαξη του εμποροβιομηχανικού καπιταλισμού στην νεοφιλελεύθερη καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση. Περί τα μέσα της δεκαετίας του ’70 είχε ήδη αρχίσει να εγκαταλείπεται η σημαίνουσα παρουσία του Κέυνς στο μεταπολεμικό κοινωνικοοικονομικό και πολιτικό γίγνεσθαι, παρά το γεγονός ότι στην Γενική Θεωρία του περί της Απασχόλησης, του Τόκου και του Χρήματος (1936) είχαν θεμελιωθεί κατά την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου (1939-1945) και την πρώτη μεταπολεμική τριακονταετία (1946-1975) οι δομές και λειτουργίες ενός καπιταλισμού με ανθρώπινο πρόσωπο. Από το ξεκίνημα της δεκαετίας του ’90 κυριαρχεί το μεσαιωνικού τύπου δόγμα «ο καθένας για τον εαυτό του και η παγκόσμια αυτοκρατορία της Αγοράς – στη θέση του Θεού – για όλους».
Στο επίμετρο του Β΄ Τόμου τίθεται το κρίσιμο κατά τον τρέχοντα 21ο αιώνα ερώτημα: αναβιώνει, πράγματι, στην έκδηλη μνήμη των απόκληρων και των ευαισθητοποιημένων μικρομεσαίων η μαχητική διάθεση για την επαναδιεκδίκηση ορισμένων κοινωνικών θέσεων, στις οποίες εξακολουθούν να συγκλίνουν ο μεταρρυθμιστικός σοσιαλισμός, ο μαρξισμός και ο κεϋνσιανισμός; Αχνοφαίνεται, μέσα στην κοινωνική βαρβαρότητα του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού, η επαναπροσφυγή στην ασφαλέστερη για το αδύναμο άτομο δομή της αποκεντρωμένης και ενδογενούς ανάπτυξης με τον προσήκοντα σεβασμό στο φυσικό περιβάλλον; Αν και οι υπερδυνάμεις της νεοφιλελεύθερης καπιταλιστικής αγοράς έχουν ήδη επικρατήσει στις περισσότερες κοινωνικές εξουσίες της εποχής μας, δεν κατάφεραν να καταπνίξουν μέχρι στιγμής τις αντιδράσεις που καταγράφονται από μαχητικά μαζικά κινήματα νέων κυρίως ανθρώπων, με θέσεις τεκμηριωμένες από κορυφαίους εκπροσώπους της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας.
Εντούτοις, παρά τα κατά καιρούς κινήματα και την επιχειρούμενη επικαιροποίηση αρχών και πρακτικών του μεταρρυθμιστικού σοσιαλισμού, του μαρξισμού και του κεϋνσιανισμού στα σημερινά κοινωνικοοικονομικά και γεωπολιτικά δεδομένα, η ακραία κοινωνική βαρβαρότητα του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού παραμένει κυρίαρχη και ανίκητη. Χρησιμοποιώντας ή και χρηματοδοτώντας σύμφωνα με τους στόχους τους τα συνεχώς εξελισσόμενα πανίσχυρα επιτεύγματα της τεχνολογίας, οι στρατιές του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού ολοκληρωτισμού καλπάζουν αλαζονικά στην χωρίς σύνορα αυτοκρατορία της Αγοράς. Επικαιροποίησαν το ναζιστικό σύνθημα «Ein Volk, ein Reich, ein Führer» και κραυγάζουν το δικό τους νεοφιλελεύθερο σύνθημα: «ένας οικονομοκεντρικός τύπος ανθρώπου, ένα παγκόσμιο καπιταλιστικό βασίλειο, μια υπεριπτάμενη απρόσωπη δεσποτεία».
Θα πολλαπλασιαστούν έγκαιρα οι νησίδες αντίστασης στους εισβολείς από τον εκδημοκρατισμό της παραγωγικής βάσης που προσφέρει σε νέα εργαλεία και όπλα η παγκόσμια διάχυση των επιστημών και της τεχνολογίας σε μικρομεσαίους και απόκληρους;
Με δεδομένη την τελευταία μετάλλαξη του καπιταλισμού, στην κατ’ ευφημισμό «νεοφιλελεύθερη» παγκόσμια αυτοκρατορία της Αγοράς, το τελικό «διά ταύτα» από το όλο τρίτομο εγχείρημα παρουσιάζεται στον Γ΄ Τόμο, υπό τον επιθετικό τίτλο,
Εγκλωβισμένοι σε δεσποτείες και δίνες της τεχνητής Παγγαίας και Πανθάλασσας, χειραφετηθείτε
Ανακεφαλαιώνονται καταρχάς ντοκουμέντα και διδάγματα από την προϊστορική και ιστορική μας πορεία. Για την τεκμηρίωσή τους ο αναγνώστης παραπέμπεται με χωροθετημένες αναφορές στα κείμενα των Α΄ και Β΄ Τόμων.
To πρόταγμα «χειραφετηθείτε» του Γ΄ Τόμου απευθύνεται στο σύνολο των σημερινών μελών του είδους μας homo sapiens, με πρώτο αποδέκτη τον συγγραφέα. Ζητείται σε πρώτη και τελευταία ανάλυση από όλους μας, ανεξαρτήτως κοινωνικοοικονομικής κατηγορίας, η ανάκτηση του ελεύθερου βάδην σε όρθια στάση – της πολυτιμότερης για την εξέλιξή μας κληρονομιάς από τους προγόνους ανθρωπίδες εδώ και τέσσερα εκατομμύρια χρόνια – έναντι του σημερινού βεβιασμένου από εξαναγκασμό, μωροφιλοδοξίες ή ναρκισσισμό τροχάδην με τετραποδισμό.
Στο πλαίσιο του παραπάνω τελικού ζητούμενου, διερευνώνται με τρία διαδοχικά βήματα οι διαφαινόμενες μέσα από την ομίχλη των πιθανοτήτων εξελίξεις κατά τον τρέχοντα 21ο αιώνα.
Το πρώτο διερευνητικό βήμα διατρέχει το μείζον στην εποχή μας Συμβάν,
«Τεχνολογίες εκδημοκρατισμού και προσδοκίες χειραφέτησης».
Συνοψίζονται τα άλματα στον εκδημοκρατισμό της γνώσης και στα παραγωγικά εργαλεία, από τις καλπάζουσες στις μέρες μας φωτεινές συνιστώσες της Τρίτης Βιομηχανικής Επανάστασης (και όχι «Τέταρτης», όπως διαφημίζονται με ανορθόδοξους όρους ορισμένα νέα υποσύνολα της Τρίτης). Θυμόμαστε άλλωστε ότι το βάσιμο των προσδοκιών απεγκλωβισμού και χειραφέτησης της σημερινής ανθρωπότητας από τα δεσμά και τις δίνες της τεχνητής Παγγαίας και Πανθάλασσας διαθέτει δύο ανάλογα ιστορικά προηγούμενα: τα κατά καιρούς συμβατά με τη συλλογική μας κοινωνικοοικονομική και οικολογική συνείδηση επιτεύγματα των κοινωνικών επιχειρήσεων παραγωγικού σκοπού και το μείζον οικονομικό, πολιτισμικό και πολιτικό χρονικό του «εκδημοκρατισμού διά του Σιδήρου» κατά την ύστερη Εποχή του Χαλκού.
Το δεύτερο διερευνητικό βήμα διατρέχει, ως κορμός του Γʹ Τόμου, το καταληκτικό πέμπτο κεφάλαιο του δοκιμίου υπό τον γενικό τίτλο,
Μετά τη δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα
και υπότιτλο:
Προς το ελεύθερο βάδην σε όρθια στάση ή το βεβιασμένο τροχάδην με τετραποδισμό;
Στις είκοσι ενότητες του πέμπτου κεφαλαίου μεταξύ άλλων προβάλλονται:
Η καθολική απαξίωση της έννοιας «κοινωνικό συμφέρον» στη μακροκλίμακα της τεχνητής Παγγαίας και Πανθάλασσας, μέσω και του μετασχηματισμού των αντιπροσωπευτικών δημοκρατιών σε «μετα-δημοκρατίες».
Το μείζον για χώρες, όπως η δική μας, ζήτημα της διοίκησης στον δημόσιο τομέα. Διαχωρίζεται το ουσιαστικό περιεχόμενο του διοικητικού έργου από τη φενάκη του φανταχτερού περιτυλίγματος που προσφέρει λόγω αυξημένης ζήτησης η εμπορευματοποιημένη εκπαίδευση. Ο συγγραφέας παρουσιάζει από την πολύχρονη διοικητική εμπειρία του την επί της αρχής διάκριση μεταξύ των ασκούντων τη διοίκηση αφ’ υψηλού οχυρωμένοι στα στεγανά του γραφείου τους και των διοικούντων επί της ουσίας, με ανοικτές πύλες, αξιοποιώντας την εμπειρία και τις δεξιότητες του υπηρετούντος προσωπικού. Συνοψίζονται, η χρυσή τομή μεταξύ διοικητικής θεωρίας και αποτελεσματικής πράξης, το ιστορικό της ευρωπαϊκής παράδοσης στη δημόσια διοίκηση, τα επαναλαμβανόμενα δομικά και λειτουργικά λάθη των πολιτικών ηγεσιών στην ελληνική δημόσια διοίκηση και ορισμένα εξυγιαντικά «διά ταύτα».
Το ζήτημα των πανεπιστημιακών σπουδών κατά τον 21ο αιώνα, με την επαναθεμελίωση του ιστορικού γεγονότος ότι παρά την κρατούσα μόδα της «αγοροφιλίας», η από γενέσεως φύση τους ως δημόσιου αγαθού (res publica), είναι διαχρονικός δομικός και λειτουργικός πυλώνας της δημοκρατίας (ισηγορία, ισοτιμία και ισονομία).
Το χρονικό της στροφής της νέας γενιάς προς τις οικονομικές επιστήμες με σημαίνουσα την πρόκληση της σε βάθος κατανόησης και αξιοποίησης, με τον δέοντα επιστημονικό σεβασμό, του στοχαστικού τους υποβάθρου.
Η ηθική διάσταση στο οικονομικό γίγνεσθαι, με τεκμηρίωση της διαχρονικής της θεσμοθέτησης σύμφωνα με το κοινό περί δικαίου αίσθημα και την επιστημονική της θεμελίωση κατά τον 19ο αιώνα από τους περί των ηθών κανόνες του Ιμμανουέλ Καντ.
Το ζωτικό στις μέρες μας για την ατομική και συλλογική επιβίωση ζήτημα των αναπτυξιακών μας επιλογών, με το σημερινό σκοτεινό και δεσποτικό δόγμα – σύμβολο της εξωγενούς ανάπτυξης, σε αντιπαράθεση με το αναντικατάστατο για την ασφάλεια όλων των κοινωνιών πρόταγμα της ενδογενούς ανάπτυξης.
Το «Ελληνικό Ζήτημα» ως μελέτη περίπτωσης προς αποφυγήν, με συνοπτική προσέγγιση της στρατηγικής για την ενεργειακή και υδροαρδευτική μας ανασυγκρότηση.
Ο Γʹ Τόμος του τρίτομου δοκιμίου συμπληρώνεται με ένα τελευταίο τρίτο διερευνητικό βήμα για την ολοκλήρωση των «διά ταύτα», μέσω της ακροτελεύτιας σύνθεσης
«Αντί Επιλόγου».
Τίθενται υπό την κρίση του αναγνώστη:
Το πρακτικό σκέλος του φλέγοντος υπαρξιακού διλήμματος που πιέζει ασφυκτικά στις μέρες μας το 99% της ανθρωπότητας
Τρία εύλογα σενάρια για το μέλλον του είδους μας homo sapiens και της βασιλεύουσας στον γνωστό έμβιο κόσμο φαιάς ουσίας του, με ορίζοντα υλοποίησης τις επόμενες οκτώ δεκαετίες του τρέχοντος 21ου αιώνα.
Προτάσεις εφαρμογής δέκα απλών και βελτιωτικών της ποιότητας της ζωής μας επιλογών. Λειτουργούν ως αναγκαίες και ικανές συνθήκες, για την ατομική και κοινωνική μας χειραφέτηση διότι,
ενεργοποιούν τη λυτρωτική απόφαση εξόδου από το υπαρξιακό δίλημμα και το ρέκβιεμ με κρεσέντο,
στηρίζουν την υλοποίηση του δεύτερου αισιόδοξου σεναρίου, που συνοψίζεται στον εκδημοκρατισμό του Πλούτου των Εθνών από την παραγωγική τους βάση.
Σύνθεση και θεσμοθέτηση από τους χειραφετημένους τριών συγκεκριμένων και εφικτών στόχων ευρύτατης αποδοχής για τις κοινωνίες του 21ου αιώνα. Θεμελιώνονται στο ασφαλές για όλα τα μέλη της κοινωνίας πλαίσιο της κατηγορικής προσταγής του κορυφαίου φιλοσόφου του Διαφωτισμού Ιμμανουέλ Καντ. Πηγάζουν από την εφαρμογή στην πράξη των σημείων σύγκλισης επιτυχημένων εκ του αποτελέσματος κατά τους προηγούμενους δυόμισι αιώνες θέσεων και πρακτικών των Άνταμ Σμιθ, Καρλ Μαρξ και Τζων Μέυναρντ Κέυνς και συνοψίζονται ως εξής:
Βελτίωση της καθημερινής ποιότητας ζωής των προλεταριοποιημένων μελών της κοινωνίας, με προαπαιτούμενο τη διάνοιξη καθολικής πρόσβασης, χωρίς οικονομικό αντίκρισμα, στα βασικά για την αξιοπρεπή ατομική επιβίωση και την ισότιμη ένταξη στον κοινωνικό ιστό υλικά και πνευματικά εφόδια.
Κατοχύρωση του δικαιώματος όλων μας στην αμειβόμενη εργασία για την κάλυψη των δαπανών πρόσβασης σε υλικά και πνευματικά αγαθά της ελεύθερης επιλογής μας, πέραν των παραπάνω ελάχιστων αναγκαίων εφοδίων. Μόνον η αμειβόμενη εργασία, με όρους που μας προστατεύουν ως άτομα από την αλλοτρίωση της προσωπικότητάς μας –και ασφαλώς όχι τα επιδόματα σε ανέργους– ικανοποιεί το αίσθημα του «ἵστασθαι» και του «ὑπάρχειν» με αξιοπρέπεια στην κοινωνία.
Διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής και παρουσίας, δηλαδή της κοινωνικής χειραφέτησης που διαθέτει ως θεμέλιο την χωρίς εξαιρέσεις ισηγορία ατόμων και κοινωνικών υποσυνόλων στη λήψη των αποφάσεων για το παρόν και το μέλλον τους και θωρακίζεται με τις αναγκαίες υπερδομές για την καθολική εφαρμογή της ισονομίας και της ισοτιμίας.
Στο τέλος του Γ΄ Τόμου συγκροτήθηκε η «Δειγματοληψία από το τρίτομο δοκίμιο», ένα πέραν της βιβλιογραφίας αλφαβητικό ευρετήριο των δομικών του ήλων και των τριών τόμων του δοκιμίου, υπό τη μορφή λέξεων – κλειδιών, όπως:
αγορά, ανάπτυξη, ατομικισμός, αυτοκρατορίες, βαρβαρότητα, βασιλεύουσα φαιά ουσία, βιομηχανική επανάσταση, γονιδιακό ζήτημα, δημοκρατία, διαφωτισμός, ενεργειακά ζητήματα, καπιταλισμός, κατηγορική προσταγή, κλιματικές αλλαγές, κοινοτική συνείδηση, κοινωνικές εξουσίες, κοινωνικοοικονομικό αποτύπωμα, μαρξισμός, νομίσματα, οδοιπορικό της γνώσης, χειραφέτηση.
Με τη γενική εννοιολογική τους προσέγγιση, την ειδική ταυτοποίησή τους στις επιμέρους ενότητες και τη χωροθέτηση των αναφορών τους στις σελίδες των κειμένων, οι λέξεις – κλειδιά λειτουργούν ως συνεκτικοί ήλοι μεταξύ των ανά τόμο επιμέρους κεφαλαίων, θεμάτων και ενοτήτων.
Εκτιμάται ότι ένα πρώτο ξεφύλλισμα στο ευρετήριο αυτής της δειγματοληψίας (σελ. 243-258 του Γ΄ Τόμου), σκιαγραφεί τις σημαίνουσες μεταξύ των επιμέρους ενοτήτων, θεμάτων και κεφαλαίων διεπιφάνειες.
Κλείνοντας το κείμενο του Γ΄ Τόμου του δοκιμίου, ο συγγραφέας σημειώνει:
«Στο ξεκίνημα της τρίτης δεκαετίας του 21ου αιώνα πληθαίνουν οι οιμωγές των φτωχών και εξαθλιωμένων, οι υποτονικές, έστω, αντιδράσεις των υποβιβαζόμενων σε προλετάριους μικρομεσαίων. Όσοι είναι ήδη συγκροτημένοι σε νησίδες αντίστασης συνθέτουν ένα προσκλητήριο συστράτευσης ενάντια στην ακραία βαρβαρότητα του ολοκληρωτισμού της Αγοράς, στο νεομεσαιωνικό δόγμα «Ο καθένας για τον εαυτό του και η Αγορά –στη θέση του Θεού– για όλους». Το τέμπο του προσκλητηρίου θυμίζει εναγώνιους ήχους καμπάνας. Πνίγονται βέβαια από το κακόηχο και εκκωφαντικό ρέκβιεμ με κρεσέντο που έχουν συνθέσει και εκτελούν σε τέμπο πρεστίσιμο οι δεσποτείες επί της δικής τους παγκοσμιοποιημένης τεχνητής Παγγαίας και Πανθάλασσας.
Αξίζει λοιπόν τον κόπο να γυρίσουμε για λίγο στο 1939, όταν ο Χέμινγουέι εγκαταστάθηκε στην Κούβα και άρχισε να συνθέτει το έργο του «Για ποιον χτύπα η καμπάνα», ένα πολιτικό μυθιστόρημα, εμπνευσμένο από τη μαχητική παρουσία του στο πλευρό των δημοκρατικών κατά τον ισπανικό εμφύλιο. Το βιβλίο εκδόθηκε έναν χρόνο αργότερα, όταν είχε ήδη αρχίσει ο Βʹ Παγκόσμιος Πόλεμος.
Ο συγγραφέας προειδοποιούσε την ανθρωπότητα για την καλπάζουσα βαρβαρότητα του ναζιστικού ολοκληρωτισμού, προβάλλοντας στην πρώτη σελίδα του συναρπαστικού αφηγήματος τη ρήση του Βρετανού ποιητή, κληρικού και πολιτικού Τζον Ντον:
«... Και γι’ αυτό πότε μη στείλεις να μάθεις για ποιον χτυπά η καμπάνα.
Χτυπά για σένα».