Ο τωρινός μεγάλος επιταχυντής του CERN θα έχει ζωή ακόμη 20 χρόνια και ο διάδοχός του πρέπει να αποτελεί όχι μόνο ευρωπαϊκό εγχείρημα, αλλά πραγματικά παγκόσμιο, λέει ο γενικός διευθυντής του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πυρηνικών Ερευνών (CERN) Ρολφ-Ντίτερ Χόγιερ, σε συνέντευξή του στο Αθηναϊκό και Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων.
Μεταξύ άλλων, προσδοκά ότι η επόμενη μεγάλη ανακάλυψη του CERN θα αφορά τη σκοτεινή ύλη, ενώ συμβουλεύει την ελληνική κυβέρνηση να περικόψει όσο γίνεται λιγότερο τις δαπάνες για έρευνα και εκπαίδευση. Όπως επισημαίνει, πρέπει να λύνει κανείς τα άμεσα προβλήματα, έχοντας πάντα την ματιά του στο μέλλον.
Ο Χόγιερ βρέθηκε στην Αθήνα, το προηγούμενο διήμερο, προσκεκλημένος της Σχολής Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και Φυσικών Επιστημών (ΣΕΜΦΕ) του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνειου, η οποία τον αναγόρευσε επίτιμο διδάκτορά της σε ειδική τελετή χθες το απόγευμα.
Ο Χόγιερ γεννήθηκε το 1948 στη Γερμανία και έλαβε το διδακτορικό του από το Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης το 1977. Υπήρξε από το 1998 καθηγητής φυσικής του Πανεπιστημίου του Αμβούργου και μεταξύ 2004-2008 επιστημονικός διευθυντής στο γερμανικό κέντρο επιταχυντών DESY. Ανέλαβε γενικός διευθυντής του CERN το 2009 και η θητεία του λήγει στο τέλος του 2015, οπότε θα τον διαδεχθεί η ιταλίδα φυσικός Φαμπιόλα Τζιανότι.
ΕΡ: Την 1η Ιανουαρίου 2016 η θητεία σας ως γενικού διευθυντή του CERN λήγει και παραδίδετε στην Φαμπιόλα Τζιανότι. Αισθάνεσθε κάποια ανακούφιση; Πόσο αγχωτική εμπειρία ήταν όλη αυτή η περίοδος για εσάς, έχοντας να διοικήσετε έναν τόσο μεγάλο και απαιτητικό διεθνή επιστημονικό Οργανισμό;
ΑΠ: Ήταν ασφαλώς μια επίμοχθη δουλειά, καθώς είχα να κάνω με τόσα διαφορετικά κράτη, μέλη και μη του CERN. Όμως το στρες ήταν επίσης δημιουργικό. Έτσι, από τη μία, χαίρομαι που θα απαλλαγώ από όλες τις διοικητικές υποχρεώσεις και ευθύνες. Από την άλλη, είμαι υπερήφανος για όλα τα επιτεύγματα που πετύχαμε και θα συνεχίσουμε με νέα πλέον πρόσωπα και νέες οπτικές γωνίες.
ΕΡ: Θα επιστρέψετε στο πανεπιστήμιο ή θα ξεκουραστείτε στο σπίτι σας;
ΑΠ: Κανένα από τα δύο! Θα μελετάω τα επιστημονικά δεδομένα του CERN, θα αναλάβω την προεδρία της Γερμανικής Φυσικής Εταιρείας και αργότερα την προεδρία του συμβουλίου της οργάνωσης SESAME (Synchrotron-light for Experimental Science and Applications in the Middle East), του πρώτου διεθνούς ερευνητικού κέντρου στη Μέση Ανατολή, στα πρότυπα του CERN, που επιτρέπει τη συνεργασία παλαιστινίων και ισραηλινών επιστημόνων. Θα αναλάβω επίσης κάποια συμβουλευτική δραστηριότητα και γενικά θα είμαι αρκετά απασχολημένος!
ΕΡ: Από όλα τα επιτεύγματα στη διάρκεια της θητείας σας στο CERN, ποιο θεωρείτε το σημαντικότερο;
ΑΠ: Νομίζω ότι τρία ήσαν τα αποκορυφώματα κατά τη θητεία μου. Πρώτον, ένα οικονομικό: το ότι επί επτά έτη ο προϋπολογισμός του CERN διατηρήθηκε σταθερός, πράγμα καθόλου εύκολο. Δεύτερον, ένα τεχνικό: η σωστή προετοιμασία του μεγάλου επιταχυντή αρχικά το 2009 μετά το ατύχημα του 2008, και στη συνέχεια φέτος με την αναβαθμισμένη επαναλειτουργία του. Και ασφαλώς, ένα επιστημονικό: η ανακάλυψη του μποζονίου Χιγκς το 2012.
ΕΡ: Θα βάζατε στοίχημα για το ποια θα ήταν η επόμενη μεγάλη ανακάλυψη στο CERN και πότε;
ΑΠ: Κατ' αρχήν, είμαι από τη Σουαβία και οι Σουαβοί είναι οι Σκωτσέζοι της Γερμανίας, πράγμα που σημαίνει πως στοιχηματίζουν μόνο όταν είναι σίγουροι ότι θα κερδίσουν! 'Αρα, δεν βάζω στοιχήματα! Πάντως, η επιθυμία και η ελπίδα μου είναι επιτέλους να ρίξουμε έστω μια φευγαλέα ματιά στη σκοτεινή ύλη ή στα υπερσυμμετρικά σωματίδια ή ό,τι άλλο μπορεί να μας οδηγήσει πέρα από το Καθιερωμένο Πρότυπο (Standard Model) της Φυσικής. Πρέπει να υπάρχει κάτι μεγαλύτερο, που περιλαμβάνει αυτό το γνωστό μοντέλο.
ΕΡ: Θα μπορούσε οι πρώτες ενδείξεις να υπάρξουν ήδη το 2016;
ΑΠ: Θα είναι μάλλον υπερβολικά πρόωρο κάτι τέτοιο. Θα πάρει μάλλον περισσότερο χρόνο, γιατί θα χρειασθεί να έχει υπάρξει ένας μεγάλος αριθμός συγκρούσεων σωματιδίων σε υψηλές ενέργειες. Η ανακάλυψη μπορεί να γίνει κατά την τωρινή φάση λειτουργίας του μεγάλου επιταχυντή (Run 2) ή κατά την επόμενη (Run 3).
ΕΡ: Πόση ζωή έχει ακόμη ο μεγάλος επιταχυντής του CERN;
ΑΠ: Είκοσι χρόνια. Μετά την τρίτη φάση λειτουργίας (Run 3), στα μέσα της επόμενης δεκαετίας, θα υπάρξει μια νέα μεγάλη αναβάθμιση του επιταχυντή, που θα του δώσει νέες δυνατότητες.
ΕΡ: Και τι θα γίνει μετά; Υπάρχει οριστικός «θάνατος» για έναν τόσο μεγάλο επιταχυντή;
ΑΠ: Βασικά, υπάρχουν δύο πιθανότητες. Είτε θα κλείσει οριστικά, είτε -όπως έχει συμβεί συνηθέστερα με τους επιταχυντές στο παρελθόν- θα μετατραπεί σε έναν προ-επιταχυντή βοηθητικό για τον επόμενο επιταχυντή που θα κατασκευασθεί.
ΕΡ: Ποιος θα μπορούσε να είναι αυτός ο επιταχυντής επόμενης γενιάς; Ίσως ο Διεθνής Γραμμικός Επιταχυντής (International Linear Accelerator-ILC) ή μήπως κάποιος μίνι-επιταχυντής όπως ο AWAKE που σχεδιάζεται τελευταία;
ΑΠ: Για τον ILC οι μηχανικοί έχουν ήδη την τεχνολογία για να τον φτιάξουν και είναι θέμα απλώς να βρεθούν τα χρήματα. Αλλά για τους μίνι-επιταχυντές η τεχνολογία δεν είναι το ίδιο ώριμη, συνεπώς είναι ένα σχέδιο για το απώτερο μέλλον, ίσως για τους επιταχυντές μεθεπόμενης γενιάς, μετά από 30 χρόνια πιθανώς. 'Αρα, ο διάδοχος του σημερινού μεγάλου επιταχυντή (LHC) του CERN, θα είναι είτε ένας επιταχυντής όπως ο ILC, είτε μια ακόμη μεγαλύτερη εκδοχή του τωρινού επιταχυντή μας, ο οποίος θα διαθέτει μεγαλύτερο τούνελ και πιο ισχυρούς μαγνήτες για να καθοδηγούν τα σωματίδια, αναπτύσσοντας έτσι ακόμη μεγαλύτερες ενέργειες.
ΕΡ: Εσείς τι θα προτιμούσατε;
ΑΠ: Προσωπικά, δεν έχω ακόμη κάποια προτίμηση. Θα εξαρτηθεί και από το αν ο LHC θα βρει κάποιο υπερσυμμετρικό σωματίδιο και ποιες ανάγκες θα προκύψουν για έρευνα από εκεί και πέρα. Νομίζω ότι τα επόμενα χρόνια θα μας πουν προς ποια κατεύθυνση πρέπει να πάμε σε σχέση με τον νέο επιταχυντή.
ΕΡ: Δεδομένου ότι τα κράτη δεν βρίσκονται σε πολύ καλή οικονομική κατάσταση (με την εξαίρεση ασφαλώς της πατρίδας σας, της Γερμανίας), βλέπετε ότι υπάρχουν ήδη αντιστάσεις από τις κυβερνήσεις να δώσουν νέα κεφάλαια για επιταχυντές; Πιστεύετε ότι τα κράτη και οι πολίτες τους έχουν πεισθεί πως η έρευνα στη Φυσική Στοιχειωδών Σωματιδίων είναι πράγματι αναγκαία και ωφέλιμη για την κοινωνία;
ΑΠ: Θεωρώ ότι, όλα αυτά τα χρόνια, οι κυβερνήσεις έχουν πεισθεί για τη χρησιμότητα του επιταχυντή και των πρακτικών εφαρμογών των σχετικών τεχνολογιών. Νομίζω ότι μπορούμε να δείξουμε στα κράτη και στους οργανισμους χρηματοδότησης πόσο χρήσιμη είναι η επιστήμη.
Επιπλέον, είναι φανερό πόσο ενδιαφέρον, πόση «πείνα» υπάρχει από την κοινή γνώμη, ιδίως από τους νέους, γι' αυτού του είδους την επιστήμη. Πολλοί γοητεύονται από τον μεγάλο επιταχυντή του CERΝ, όπως κάποτε γοητεύονταν από το πρόγραμμα «Απόλλων» για τη Σελήνη. Πολλοί νέοι επιλέγουν να σπουδάσουν μηχανικοί ή φυσικοί χάρη σε αυτό το ενδιαφέρον. Οι κυβερνήσεις δεν μπορούν να μην το πάρουν αυτό υπόψη τους. Αντιλαμβάνονται ότι πρόκειται για κάτι καλό τόσο για το ευρύ κοινό, όσο και για τη χώρα τους ειδικότερα.
ΕΡ: 'Αρα, η κατασκευή μελλοντικών επιταχυντών δεν θα αντιμετωπίσει πρόβλημα χρηματοδότησης...
ΑΠ: Δεν θα το έθετα ακριβώς έτσι. Θα υπάρξουν ασφαλώς τέτοια προβλήματα, όμως αν πείσουμε τους φορείς χρηματοδότησης ότι μπορεί να ανακαλύψουμε κάτι τόσο σημαντικό, όσο η σκοτεινή ύλη, τότε πιστεύω ότι θα μας διαθέσουν τους πόρους. Όμως σίγουρα δεν είναι κάτι που θα μπορέσουν να κατασκευάσουν μόνοι τους οι Ευρωπαίοι. Ο επόμενος μεγάλος επιταχυνής πρέπει εξ αρχής να είναι πραγματικά ένας παγκόσμιος επιταχυντής. Γι' αυτό, άλλωστε, από τώρα, οι προκαταρκτικές μελέτες μας για το μελλοντικό μηχάνημα έχουν ήδη παγκόσμια διάσταση.
ΕΡ: Tέλος, όσον αφορά την Ελλάδα που προσπαθεί να βγει από την οικονομική κρίση, θα είχατε κάποια συμβουλή προς την ελληνική κυβέρνηση;
ΑΠ: Να κόψει όσο γίνεται λιγότερο τις δαπάνες για έρευνα και εκπαίδευση. Η χώρα πρέπει να εκπαιδεύσει καλά τους νέους της και έτσι αυτοί θα μπορέσουν να βρουν δουλειά, έστω και εκτός Ελλάδας. Δεν λέω να φύγουν όλοι οι νέοι, αλλά το να πάρουν μια εμπειρία από το εξωτερικό, θα τους βοηθήσει, όταν επιστρέψουν στη χώρα τους. Ασφαλώς, δεν πρόκειται για μια λύση με άμεση απόδοση. Αλλά αν κανείς δεν πάρει μαθήματα από μια κρίση, δεν θα μπορέσει να αμβλύνει την επόμενη.
Είναι σημαντικό να βλέπει κανείς σε βάθος χρόνου και όχι μόνο βραχυπρόθεσμα. Πρέπει κανείς να λύνει τα άμεσα προβλήματα, διατηρώντας πάντα μια μακροπρόθεσμη οπτική για τα πράγματα. Αν συγκεντρώνεσαι μόνο στο τώρα, σύντομα θα έχεις και άλλη κρίση. Είναι κάτι που συμβαίνει πάντως συχνά, επειδή η μακροπρόθεσμη οπτική ξεπερνά την χρονική θητεία ενός πολιτικού. Γι' αυτό, καταλαβαίνω ότι είναι εύκολο να λες κάτι τέτοιο, όπως εγώ που δεν έχω κυβερνητικές ευθύνες, αλλά δύσκολο να γίνει στην πράξη.
(Με πληροφορίες από το ΑΠΕ-ΜΠΕ)