Ένα πρωί, σε κάποιο νησί, η θάλασσα ξεβράζει 150 ανθρώπους- άνδρες, γυναίκες νήπια και βρέφη. Θα ευχόμασταν να μην συμβεί. Αλλά συμβαίνει κάθε μέρα. Πώς αντιδρά, λοιπόν, η Πολιτεία;
Μια λύση (που δοκιμάστηκε) είναι αφού τους κρατήσει για λίγο, υπό άθλιες συνθήκες, σε κάποιο αστυνομικό τμήμα ή κέντρο κράτησης, τους κακομεταχειριστεί, τους τυρανήσει, τους εξευτελίσει, ύστερα να τους δώσει ένα προσωρινό χαρτί και να τους αφήσει να χαθούν κάπου στα στενα και τις πλατείες της πόλης να αναζητήσουν μόνοι τους την μοίρα τους.
Μια άλλη λύση (δοκιμάστηκε κι αυτή) είναι να συλλαμβάνει πότε-πότε κάποιους από αυτούς, όσους μπορεί, να τους χώνει σ΄ένα βαθύ μπουντρούμι, για 6, 12, 18, 24 μήνες, χωρίς δίκη, ώστε να μην τους βλέπουμε και ψηφίζουμε Χρυσή Αυγή, ώσπου τα μπουντρούμια να πλημμυρίσουν. Τις δοκιμάσαμε και τις δύο λύσεις. Δεν είναι λύσεις.
Ας είμαστε ειλικρινείς. Σ έναν ιδανικό κόσμο, η μετανάστευση ανθρώπων από την ανατολή στην δύση και από τον νότο στον βορρά, δεν θα ήταν πρόβλημα. Αλλά στον πραγματικό κόσμο είναι ένα πρόβλημα σύνθετο, πολιτικά εύφλεκτο, κοινωνικά ευαίσθητο και πολλαπλά προβληματικό. Δοκιμάζει τις αντοχές μας, τα όρια του ανθρωπισμού μας, την ελαστικότητα της κοινωνικής συνοχής, την αντοχή της δημοκρατίας και την αποτελεσματικότητα της κρατικής μηχανής. Με όλα αυτά τα κριτήρια, η Ελλάδα έχει αξιοθρήνητες επιδόσεις.
Ας είμαστε ειλικρινείς, επίσης. Καμιά «οριστική λύση» δεν είναι εφικτή. Αναζητείται η καλύτερη δυνατή διαχείριση. Δεν υπάρχει τρόπος να σφραγίσεις τα σύνορα, μα ούτε και μπορείς να τα αφήσεις ανοιχτά, ελεύθερης διάβασης. Δεν είναι απεριόριστος ο αριθμός των ανθρώπων που μπορεί να υποδεχθεί η χώρα (η Αθήνα η ίδια έχει μάλλον υπερβεί το σημείο κορεσμού), αλλά κανείς δεν μπορεί να τραβήξει μια γραμμή στα κύματα του Αιγαίου και να πεί, «όχι άλλοι».
Το πρόβλημα είναι ότι η αδυναμία διαχείρισης που η ελληνική Πολιτεία επιδεικνύει διαχρονικά υπερβαίνει τους αριθμούς. Ούτε με τους πολλούς, ούτε με τους λίγους τα καταφέρνει. Ένας συνδυασμός γραφειοκρατικής ανεπάρκειας, πολιτικού στρουθοκαμηλισμού και υποδόρειου ρατσισμού, που συχνά έδειχνε το πρόσωπό του ανοιχτά και βίαια, ήταν, ως τώρα, η «ελληνική συνταγή». Καταστροφική συνταγή.
Κι έπειτα, κάποια στιγμή, η συνταγή αυτή βρήκε και το θεωρητικό της άλλοθι, το πολιτικό της περιτύλιγμα ως «πολιτική αποτροπής». Ήταν ένα δόγμα, που κυριάρχησε τα τελευταία χρόνια: πως αν κακομεταχειρίζεσαι τους μετανάστες, αν δεν εξετάζεις καν τις αιτήσεις ασύλου που υποβάλουν, αν αφήνεις τους παληκαράδες με τα μαύρα να τους ξυλοφορτώνουν στο δρόμο, όλα αυτά θα δώσουν ένα ισχυρό μήνυμα αποτροπής. Θα μαθευτεί urbi et orbi και θα αποτρέψει νέους μετανάστες να αποπειραθούν να διαβούν τα σύνορά μας και να γευθούν την σκληρή φιλοξενία μας.
Αφήνω κατά μέρος την ηθική διάσταση. Η αποτελεσματικότητα του δόγματος στην πράξη δοκιμάστηκε. Και απέτυχε άνευ επαίνων. Ούτε η αγριάδα του Δένδια ανέκοψε τις ροές, ούτε οι φιλικοί λόγοι της Χριστοδουλοπούλου τις ενθάρρυναν. Αλλοι λόγοι είναι που τις ενισχύουν ή τις αποδυναμώνουν. Άλλωστε για κάθε έναν μετανάστη που δοκιμάζει την τύχη του στην Ελλάδα, δέκα δοκιμάζουν το πέρασμα στην Ιταλία. Ποιος Ιταλός υπουργός τους ενθάρρυνε με τις δηλώσεις του;
Θα ήταν καλό, αν μετά από τόσα παθήματα, παίρναμε και λίγα μαθήματα. Πως το πρόβλημα δεν μπορείς να το κρύψεις κάτω από το χαλί. Πως το πρόβλημα δεν προσφέρεται για πολιτικάντικες μανούβρες και φθηνό κομματισμό. Πως καμμιά λύση δεν μπορεί να δοθεί δίχως την Ευρώπη. Και πως, γιαυτό ακριβώς, οι εξυπνάδες του Καμμένου ότι θα χρησιμοποιήσουμε το απόθεμα προσφύγων και μεταναστών ως διαπραγματευτικό όπλο για να πάρουμε από τους Ευρωπαίους την δόση μας, απειλώντας τους πως- αλλιώς- θα ανοίξουμε τις μπουκαπόρτες να πλημμυρίσουν τζιχαντιστές, είναι ο ταχύτερος δρόμος προς την αποξένωσή μας από τους μόνους που μπορούν να δώσουν λύση, ο ταχύτερος δρόμος προς τον αυτο-εγκλωβισμό στο αδιέξοδο. Ο ίδιος αποκλείεται να το καταλάβε. Ο Τσίπρας τουλάχιστον;