«Δεν είναι υποχρέωσή μας ως συλλογικότητα, αλλά ατομική ευθύνη!». Αυτό τον τρόπο σκέψης προσπαθούν να εδραιώσουν - και το έχουν επιτύχει σε μεγάλο βαθμό - οι κυβερνήσεις στις ΗΠΑ τα τελευταία χρόνια, επιχειρώντας να απομακρύνουν τον μέσο πολίτη από οποιαδήποτε κοινωνική διεκδίκηση. Με νομοθετήματα όπως αυτό της Φλόριντα περί απαγόρευσης παροχής τροφής σε άστεγους κατοίκους από μη εξουσιοδοτημένους φορείς και πολίτες, στην Αμερική γίνεται το πρώτο «πείραμα» ενάντια στο συναίσθημα του «συλλογικού ανήκειν».
Μάλιστα σύμφωνα με έρευνα της μη κυβερνητικής αμερικανικής οργάνωσης «Συμμαχία για του Άστεγους» ήδη από το 2004 έχουν γίνει προσπάθειες περιορισμού του φιλάνθρωπου πνεύματος των πολιτών σε παραπάνω από 50 πόλεις. Και εδώ πρέπει να αναρωτηθούμε: «Αυτές οι προσπάθειες είναι μεμονωμένες ή εμπίπτουν σε ένα ευρύτερο πλάνο διαμόρφωσης μιας ″νέας ηθικής″ βασισμένη στην ατομικότητα;».
Η απάντηση μπορεί να δοθεί εύκολα αν αναλογιστούμε το πιο πρόσφατο παράδειγμα της αύξησης κατά 75% των άστεγων στο Λος Άντζελες τα τελευταία έξι χρόνια. Πρόκειται για από τις πιο «λαμπερές» πόλεις της πολιτείας Καλιφόρνια με το τρίτο υψηλότερο κόστος ζωής - από τις 50 πολιτείες- σύμφωνα με έρευνα του αμερικανικού τηλεοπτικού δικτύου CNBC. Πώς γίνεται λοιπόν, σε μία πολιτεία με υψηλό βιοτικό επίπεδο να αυξάνονται κατά χιλιάδες οι άστεγοι;
Η αύξηση του πλούτου δεν σημαίνει και ορθή αναδιανομή του. Με λίγα λόγια οι οικονομικοί πόροι συσσωρεύονται στα χέρια των «ολίγων», με συνέπεια τα μεσαία και χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα να δέχονται διαρκώς μειώσεις στο δικό τους βιοτικό επίπεδο. Εξάλλου, σε ακόμα μεγαλύτερη κλίμακα η διεθνής συνομοσπονδία οργανώσεων κατά της φτώχειας Oxfam παρατήρησε το 2016 ότι οι 62 κορυφαίοι οικονομική παράγοντες στη λίστα του περιοδικού «Forbes» διαθέτουν τον πλούτο που μοιράζονται άλλα 3,6 δισεκατομμύρια άνθρωποι, που συνιστούν το φτωχότερο μισό του παγκόσμιου πληθυσμού.
Συμπεραίνουμε λοιπόν, πως όσο ο καπιταλισμός «ωριμάζει» ως οικονομικό σύστημα τόσο πιο δύσκολο θα είναι να εξασφαλιστεί ένα αξιοπρεπές επίπεδο ζωής για τις λαϊκές μάζες. Εδώ λοιπόν, η οικονομική ελίτ έρχεται αντιμέτωπη με ένα τεράστιο πρόβλημα. Ένα πρόβλημα το οποίο καλούνται αν διαχειριστούν διαχρονικά τα ανώτερα κοινωνικά και οικονομικά στρώματα, όταν οι ευρείες μάζες παύουν να ικανοποιούνται με το δικό τους «μερίδιο από την πίτα». Θα εκχωρήσουμε μέρος του πλούτου μας ή θα εδραιώσουμε ένα σύστημα βασισμένο στους δικούς μας κανόνες; Δηλαδή στο λεγόμενο «δίκαιο του ισχυρού». Η ανθρωπότητα το έζησε με την φεουδαρχία και τους δουλοπάροικους, οι οποίοι αρχικά απέδιδαν τα φέουδα -ετήσιο φόρο- στον άρχοντα που τους παραχωρούσε τα εδάφη του για να τα καλλιεργήσουν και συνήθως κατέληγαν υπό την πίεση των χρεών να «πωλούν» την ελευθερία τους.
Είναι αναμφισβήτητα λοιπόν, μεγάλος ο πειρασμός σε ένα περιβάλλον άναρχου καπιταλισμού να δημιουργήσεις μια οικονομική «ζούγκλα», της οποίας οι κανόνες θα μεταβάλλονται ανάλογα με την θέληση των ισχυρών. Για ποιο λόγο να παραχωρήσοεις έστω και μια «σπιθαμή» της ιδιοκτησίας τους και να μην δημιουργήσουν το ηθικό και νομικό πλαίσιο, το οποίο θα τους δικαιολογεί στο μυαλό των πολιτών. Εξάλλου, αφού το «πείραμα» πέτυχε στο Μεσαίωνα γιατί να αποτύχει τώρα;
Βλέπουμε λοιπόν, στην κυρίαρχο χώρα του μονοπολικού διεθνούς συστήματος - όταν υπάρχει μια μεγάλη δύναμη στην διεθνή σκηνή - να πραγματοποιούνται οι πρώτες προσπάθειες ηθικού εξαγνισμού της άκρατης συσσώρευσης των οικονομικών πόρων στους ολίγους, μέσω της ηθικής «ποινικοποίησης» και «δαιμονοποίησης» οποιασδήποτε μορφής κοινωνικής αλληλεγγύης. Και εδώ ίσως παιχτεί το στοίχημα του 21ου αιώνα. Ο άνθρωπος είναι φύσει κοινωνικό ον ή ακοινώνητο;