Τα τελευταία χρόνια, όποτε προκύπτει ένα ζήτημα δικαστικού ενδιαφέροντος, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουμε δει διάφορους να γίνονται κριτές και δικαστές κατά πάντων χρησιμοποιώντας χαρακτηρισμούς όπως «εγκληματίας» «ένοχος» και άλλους βαρύγδουπους χαρακτηρισμούς, οι οποίοι μπορούν να εγείρουν συναισθήματα θυμού και αγανάκτησης προκειμένου να καταφέρουν να αποσπάσουν ένα “reaction” από τον «θάλαμο αποήχων» των social media.
Αντιστοίχως και ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας μέσα σε 5 λεπτά κατάφερε, προσπαθώντας αρειμανίως να δημιουργήσει ένα πολιτικό momentum που θα του προσδώσει ψήφους, να μετατρέψει το Ελληνικό κοινοβούλιο από ναό της δημοκρατίας, σε “news feed” των social media.
Κατά την διάρκεια ομιλίας του στο κοινοβούλιο, στις 28/11, ο πρωθυπουργός απαρίθμησε τις επιτυχίες της κυβέρνησης του, ανάμεσα στις οποίες συμπεριέλαβε και τις πολύ «σημαντικές επιτυχίες της ΕΛ.ΑΣ. υπό την πολιτική ηγεσία της κυβέρνησης». Ανάμεσα στις συμβολικές νίκες κατά του οργανωμένου εγκλήματος της χώρας (2 συλλήψεις ληστών σε super market στα Βριλήσσια και στα ΕΛΤΑ Βιλίων), ο πρωθυπουργός συμπεριέλαβε την «εξάρθρωση μιας εγκληματικής οργάνωσης» με «59 συλληφθέντες και φυσικά του εγκεφάλου». Συμπλήρωσε δε ότι αυτό έχει «ιδιαίτερη σημασία διότι συνήθως για τους εγκληματίες με τα λευκά κολάρα δεν ασχολούνται και πολλοί». Ως χαριστική βολή, για να διαλύσει κάθε τυχούσα αμφιβολία στο μυαλό του κάθε ακροατή, ξεκαθάρισε ότι αναφέρεται στο δίκτυο «Ριχάρδος».
Δεν θα ασχοληθώ ούτε με τα ουσιαστικά, ούτε με τα δικονομικά ζητήματα της συγκεκριμένης υπόθεσης καθώς ούτε τον φάκελο της έχω δει, ούτε τις σχετικές λεπτομέρειες γνωρίζω και ούτε είναι η δουλειά μου. Γιαυτό το λόγο έχουμε ανακριτές, εισαγγελείς και δικαστές. Το μόνο που γνωρίζω είναι ότι η υπόθεση βρίσκεται στο στάδιο της προδικασίας και ως εκ τούτου δεν έχει εκδοθεί κάποια δικαστική απόφαση.
Ο πρωθυπουργός χωρίς να έχει στα χέρια του μια αμετάκλητη απόφαση -ή έστω μια πρωτόδικη- αποφάσισε να γίνει ανακριτής, εισαγγελέας και δικαστής μέσα στο ίδιο το κοινοβούλιο. Με αυτόν τον τρόπο γελοιοποίησε και υποβιβάθμισε τόσο την δική του ιδιότητα όσο και την υπόσταση του κοινοβουλίου. Παράλληλα όμως παραβίασε ένα θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα το οποίο αποτελεί και δομική αρχή του κράτους δικαίου, το τεκμήριο αθωότητας.
Τεκμήριο αθωότητας σημαίνει πως οι κατηγορούμενοι είναι αθώοι μέχρι να αποδειχθεί νόμιμα η ενοχή τους. Οι ρίζες του τεκμηρίου αθωότητας βρίσκονται στην αρχαία Ελλάδα καθώς εντοπίζονται στην νομοθεσία του Σόλωνα (Κοκκώνης Βασίλειος, ”Πτυχές του τεκμηρίου αθωότητας του κατηγορουμένου: Τρόποι προσβολής και μέσα θεραπείας”, ΕΚΠΑ, Αθήνα,Νοέμβριος 2017). Στην σύγχρονη Ελληνική ποινική νομοθεσία δεν υπάρχει ρητή τυποποίηση του τεκμηρίου αθωότητας (προκύπτει έμμεσα από την τελολογική ερμηνεία διατάξεων του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας), ωστόσο προβλέπεται ρητά στην ΕΣΔΑ (άρθρο 6§2), στον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε. (άρθρο 48§1), στην Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (άρθρο 11§1) καθώς και στο Διεθνές Σύμφωνο του ΟΗΕ για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα (άρθρο 14§2).
Το 2017, ο πρωθυπουργός, αναφερόμενος στη νομική αναγνώριση ταυτότητας φύλου είχε δηλώσει πως «...Τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν είναι πολυτέλεια για τον καιρό της κρίσης». Αξίζει να συμπληρωθεί σε αυτό το σημείο ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν είναι επίσης εργαλείο ψηφοθηρίας, πολύ απλά γιατί η ουσιαστική τους προάσπιση πολλές φορές μπορεί να μην είναι δημοφιλής. Αυτό είτε γιατί μπορεί να σχετίζεται με υπεράσπιση δικαιωμάτων ανθρώπων για τους οποίους η πλειοψηφία πιστεύει ότι δεν τους αξίζει (π.χ. δολοφόνους και βιαστές) είτε γιατί δεν βρίσκονται στο επίκεντρο της επικαιρότητας και έτσι δεν προσφέρουν πόντους στον εκάστοτε καιροσκόπο.
Ωστόσο, η προοδευτική νοοτροπία ενός πολιτικού (και μιας κυβέρνησης εν γένει) τεκμαίρεται στην διασφάλιση των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των αρχών του κράτους δικαίου, όχι μόνο όταν το θέμα «πουλάει» αλλά κυρίως όταν κανένας δεν κοιτάει. Έτσι μπορούν να μπουν τα ουσιαστικά θεμέλια για ένα ευνομούμενο και προοδευτικό κράτος και να δημιουργηθεί μια παρακαταθήκη για την οποία ο κάθε πρωθυπουργός θα μπορεί να περηφανεύεται. Με την “à la carte” αριστερά προσέγγιση του πρωθυπουργού κάθε άλλο παρά αυτός ο σκοπός επιτυγχάνεται.
«Η δημοκρατία και το κράτος δικαίου ανέπνευσαν» είχε γράψει για την απελευθέρωση της Ηριάννας και του Περικλή. Δυστυχώς, για άλλη μια φορά, ο πολιτικός οπορτουνισμός και λαϊκισμός του προς άγρα ψήφων, για ακόμη μια φορά την έπνιξε.