«Οι άνθρωποι γενικά κρίνουν από τα φαινόμενα περισσότερο από την πραγματικότητα,γιατί η όραση ανήκει σε όλους η αντίληψη όμως σε λίγους», έλεγε ο Νικολό Μακιαβέλι την περίοδο της Αναγέννησης. Γιατί, όμως, τον 21ο αιώνα αυτό το απόφθεγμα είναι πιο επίκαιρο από ποτέ;
Το φαινόμενο του φωτοστέφανου, ή αλλιώς «Ηalo Εffect», δεν είναι κάτι καινούργιο: Πρόκειται για το φαινόμενο που εξηγεί το «γιατί όταν συμπαθήσουμε κάποιον με την πρώτη ματιά, πιστεύουμε ότι εφόσον είναι καλός στο Α θα είναι καλός επίσης και στο Β, το Γ και το Δ», σύμφωνα με τον Economist.
Τρανταχτό παράδειγμα της επίδρασης του φωτοστέφανου στην πράξη είναι η συνολική μας εντύπωση για τις διασημότητες. Από τη στιγμή που θεωρούμε ένα άτομο ελκυστικό, επιτυχημένο και συχνά συμπαθές, έχουμε την τάση να το βλέπουμε και ως ευφυές και με αίσθηση του χιούμορ.
Η αρχή του φαινομένου
Το φαινόμενο παρατήρησε και «βάφτισε» το 1920 ο Έντγουαρντ , μετά από μελέτες για τη συμπεριφορά των ανωτέρων του στρατού προς τους υφισταμένους τους. Σύμφωνα με τις πρόσφατες μελέτες του φαινομένου, εάν πάρουμε κάποιον «με καλό μάτι» από την πρώτη στιγμή, δύσκολα θα τον δούμε διαφορετικά στη συνέχεια.
Ο Θόρνταϊκ συμπέρανε ότι το εκάστοτε χαρακτηριστικό ήταν «δέσμιο» του άλλου. Όταν ένα χαρακτηριστικό είχε βαθμολογηθεί με θετικό πρόσημο, στο ίδιο μοτίβο κινούνταν και τα άλλα. Αντίστοιχα, το ίδιο παρατηρήθηκε και στις αρνητικές βαθμολογήσεις.
Γιατί, όμως, συμβαίνει αυτό
Οι ερευνητές έχουν διαπιστώσει ότι η ελκυστικότητα αποτελεί βασικό παράδειγμα που μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο. Πολλές διαφορετικές μελέτες έχουν δείξει ότι, όταν αξιολογούμε κάποιους ανθρώπους βάσει της γοητευτικής εξωτερικής εμφάνισης, έχουμε την τάση να πιστεύουμε πως είναι έξυπνοι κι εργατικοί.
Ωστόσο, αυτό το στερεότυπο της ελκυστικότητας μπορεί να αποτελέσει δίκοπο μαχαίρι. Άλλες μελέτες έχουν δείξει ότι είναι πιθανό τα ίδια άτομο να χρησιμοποιήσουν την ελκυστικότητά τους για να χειραγωγήσουν τους άλλους.
Το φαινόμενο του Φωτοστέφανου στην εργασία στον πραγματικό κόσμο
Η επίδραση του φωτοστέφανου μπορεί να επηρεάσει το πώς οι εκπαιδευτικοί αντιμετωπίζουν τους μαθητές, όπως αντίστοιχα και το πώς οι μαθητές αντιλαμβάνονται τους καθηγητές. Σε μια μελέτη, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι, όταν ένας εκπαιδευτής θεωρείται φιλικός, οι μαθητές τον βαθμολογούν επίσης ως πιο ελκυστικό, και συμπαθή.
Οι έμποροι εκμεταλλεύονται το φαινόμενο του φωτοστέφανου να πωλούν τα προϊόντα ή/και τις υπηρεσίες τους . Όταν μια διασημότητα υποστηρίζει ένα συγκεκριμένο προϊόν , οι θετικές εκτιμήσεις μας για αυτό το άτομο μπορεί να διαμορφώσει την άποψή μας για το προιόν κι εν τέλει να το αγοράσουμε. Είναι το καθημερινό φαινόμενο που συναντάται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και συγκεκριμένα στο Instagram.
Οι αιτούντες για εργασία είναι πιθανό να αισθάνονται τις επιπτώσεις του φωτοστέφανου. Εάν ένας μελλοντικός εργοδότης βλέπει τον αιτούντα ως ελκυστικό ή συμπαθή, είναι πιο πιθανό να τον βαθμολογήσει επίσης ως ευφυή, ικανό και με προσόντα.
Σημαντική εν προκειμένω είναι η απώλεια του φωτοστέφανου – η οποία πολύ δύσκολα αναστρέφεται. Θυμηθείτε την περίπτωση της ΝΟΚΙΑ που ήταν κάποτε το μακράν νούμερο ένα στα κινητά τηλέφωνα στον πλανήτη. Κάτι ανάλογο ισχύει επίσης για την Ελλάδα, η οποία δεν θα τα καταφέρει ποτέ, εάν δεν ανακτήσει το φωτοστέφανο της...
Φυσικά, το ίδιο συμβαίνει και με τη δημοκρατική διαδικασία της ψηφοφορίας, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, όπως εξηγεί και ο Νιλ Πόστμαν στο βιβλίο του «Δισκέδαση μέχρι θανάτου». Συγκεκριμένα, αναφέρει ότι οι άνθρωποι έπαψαν να ακούνε προσεκτικά τις ομιλίες των εκάστοτε πολιτικών. Πλέον, αρκούνται στο αν φαίνονται ελκυστικοί. Εφόσον τραβούν την προσοχή με τη γοητεία τους, κατά πάσα πιθανότητα θα κερδίσουν την ψήφο!
Κλείνοντας, αρκεί μια φράση ενός ειδήμονα στο συγκεκριμένο ζήτημα. Στο βραβευμένο βιβλίο του με τίτλο «The Halo Effect», ο Φιλ Ροζενβάιγκ υποστηρίζει:
«Για τη διαμόρφωση της άποψής μας σχετικά με τις επιδόσεις μια εταιρείας ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό το φαινόμενο του φωτοστέφανου… όταν μια εταιρεία αναπτύσσεται και βγάζει κέρδη, τείνουμε να πιστεύουμε ότι ακολουθεί ιδιοφυή στρατηγική, ότι διαθέτει διορατικό διευθύνοντα σύμβουλο, ότι το προσωπικό ενδιαφέρεται προσωπικά για την εταιρεία».
Πηγές: Economist