Κάθε τι νέο που εμφανίζεται, όπως ο νέος Ποινικός κώδικας, προκαλεί αντιδράσεις σε μερίδα της κοινωνίας, είτε λόγω άγνοιας, είτε λόγω σκοπιμοτήτων.
Αυτά που ακούστηκαν με την πρώτη μέρα εφαρμογής του νέου Ποινικού Κώδικα προκαλούν ανησυχία στην ελληνική κοινωνία καθώς ο τρόπος που παρουσιάζεται από τα ΜΜΕ κάθε άλλο παρά διαφωτίζει.
Η HuffPost επιχειρεί μια ψύχραιμη καταγραφή, με τη βοήθεια ενός μέλους της νομοπαρασκευαστικής επιτροπής του ποινικού κώδικα, του δικηγόρου και πρώην αντιπροέδρου της Ένωσης Ελλήνων Ποινικολόγων Τάκη Καζή, του δικηγόρου τ. Πρόεδρου του Δικηγορικού Συλλόγου Πειραιά, Στέλιου Μανουσάκη και του δικηγόρου, - Δρ. Νομικής και επιστημονικού συνεργάτη της Νομικής Σχολής των Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου, Γιώργου Χλούπη.
Σχολιάζοντας την σύγχυση που επικρατεί ο κ. Καζής την αποδίδει σε «σπέκουλα». «Είναι εκτός πραγματικότητας, δυστυχώς πέσαμε σε προεκλογική περίοδο» δηλώνει στη HuffPost και υπογραμμίζει πως η Νομοπαρασκευαστική Επιτροπή του Ποινικού Κώδικα ήταν επιστημονική και τελείως ανεξάρτητη. «Δεν υπήρχε καμία πολιτική επιρροή» τονίζει και προσθέτει πως «οι κώδικες αυτοί είναι μια δεκαετής προσπάθεια. Όταν κάνεις ένα κώδικα τον κάνεις για το μέλλον. Δεν μπορεί να γίνει κάτι καινούργιο που να μην επηρεάσει υποθέσεις του σήμερα».
Σύμφωνα με τον ίδιο η πρώτη και βασική αρχή είναι ότι ο κώδικας δεν έγινε επιεικέστερος, αλλά αναλογικότερος και η έκτιση των ποινών σε σχέση με το παρελθόν είναι βαρύτερη. Ο χρόνος που θα περνά κάποιος μέσα στη φυλακή θα είναι περισσότερος.
Όσον αφορά τις ενστάσεις περί ταχύτερης απελευθέρωσης βαρυποινιτών και ειδικότερα των πολυϊσοβιτών, ο κ. Καζής τις απορρίπτει κατηγορηματικά. Όπως εξηγεί, με τον νέο Ποινικό Κώδικα η ποινή είναι βαρύτερη απέναντι σε όλες τις κατηγορίες εγκλημάτων. Πιο ειδικά, με τον παλιό Ποινικό Κώδικα όποιος είχε περισσότερες καταδίκες ισόβιας κάθειρξης έπρεπε να παραμείνει στη φυλακή για 19 έτη, ενώ με τον νέο Ποινικό Κώδικα θα έχει 25 έτη πραγματικής έκθεσης.
«Λένε για παράδειγμα ότι κάποια μέλη των “Πυρήνων της Φωτιάς” έχουν πολλά αδικήματα και πρέπει να εκτίσουν ποινές κάθειρξης 70 ετών, όμως το μάξιμουμ της ποινής που προβλεπόταν από τους κώδικες, τα όρια των φυλακίσεων, ήταν τα 25 χρόνια. Δηλαδή εάν η ποινή κάθειρξης ήταν τα 20 χρόνια και εάν είχα περισσότερες ποινές προστίθεντο επιπλέον πέντε χρόνια. Τώρα επειδή ο νέος κώδικας έχει ως ανώτατη ποινή τα 15 χρόνια οι περισσότερες καθείρξεις έχουν ως ανώτατο όριο τα 25 χρόνια. Δηλαδή βάσει το νέου κώδικα με τις πράξεις συγχώνευση πάς στο ανώτατο όριο - δηλαδή από 20 στα 25 χρόνια. Σε κανέναν άλλο ποινικό κώδικα της Ε.Ε. δεν υπάρχει μεγαλύτερη ποινή κάθειρξης».
Ακόμη ο κ. Καζής διευκρινίζει ότι δεν καταργείται ο κατ’ οίκον περιορισμός με ηλεκτρονική επιτήρηση («βραχιολάκι»). Για τις περιπτώσεις αυτές υπάρχουν συγκεκριμένοι όροι και όλα αυτά αποφασίζονται από το συμβούλιο πλημμελιοδικών οι οποίοι θα κρίνουν σε κάθε συγκεκριμένη στιγμή εάν πληρούνται οι όροι για τέτοιου είδους αποφάσεις.
Σε σχέση με την κατάχρηση δημοσίου χρήματος ο κ. Τάκης Καζής λέει ότι ναι μεν καταργήθηκε ο νόμος 1608 του 1950, που προέβλεπε ισόβια. Όμως, για τις περιπτώσεις όπου ισχύει επιβαρυντική διάταξη με την οποία τιμωρείται κανείς με το ανώτατο όριο καθείρξεως (στα 15 χρόνια), παραμένει και η παραγραφή στα 20 χρόνια, έτσι ώστε να μην υπάρχει θέμα παραγραφής εκκρεμών υποθέσεων που αφορούν στο δημόσιο. Επίσης, όπως λέει, επιβάλλεται τριπλάσια χρηματική ποινή σε σχέση με ό,τι προβλέπεται για τα υπόλοιπα αδικήματα. Ο χρόνος δε πραγματικής έκθεσης στη φυλακή με τον νέο κώδικα είναι τα 25 έτη, ενώ μέχρι σήμερα ήταν 19 έτη.
Ο κ. Καζής επισημαίνει πως η κύρια ποινή που θα δούμε να ισχύει θα είναι αυτή της κοινωφελούς εργασίας. Όπως σημειώνει θα προσφέρεται σημαντική εργασία που θα ωφελεί την κοινωνία και εφαρμόζεται σε Ε.Ε και ΗΠΑ. Μάλιστα φέρνει ως παράδειγμα ένα διάσημο μοντέλο, την Ναόμι Κάμπελ, στην οποία επιβλήθηκε για κακοποίηση της οικιακής βοηθού της ποινή κοινωφελούς εργασίας 150 ωρών, ως καθαρίστρια σε νοσοκομείο. Βασικό είναι να το δέχεται αυτός που καταδικάζεται, διαφορετικά θα επιβάλλεται η ποινή φυλάκισης ή χρηματική ποινή.
Ωστόσο το πρόβλημα, όπως επισημαίνει, είναι ότι θα πρέπει να φτιαχτούν και οι ανάλογες υποδομές - στους δήμους για παράδειγμα. Επιπλέον θα πρέπει να προσλάβουν επιμελητές, οι οποίοι θα επιβλέπουν, ενώ θα πρέπει να γίνουν και προσλήψεις εισαγγελέων για να εποπτεύουν. Πρόκειται για μέριμνα όχι του Ποινικού Κώδικα, αλλά του αντίστοιχου υπουργείου.
Από την πλευρά του ο κ. Γιώργος Χλούπης, αν και θετικός επί της αρχής όσον αφορά την εφαρμογή του νέου Ποινικού Κώδικα, βλέπει αρκετά οξύμωρα και αντινομίες.
«Έχουμε πάρα πολλές και θεμελιώδης αλλαγές του ποινικού κώδικα και του κώδικα ποινικής δικονομίας. Επίσης υπάρχει ιδιαίτερα μεγάλος βαθμός αποποινικοποίησης (μετριάζονται οι ποινές)» λέει και φέρνει ως χαρακτηριστική περίπτωση το γεγονός ότι δεν υπάρχει πλέον το πταίσμα. Επιπλέον, συνεχίζει, έχει καταργηθεί η μετατροπή της ποινής και έχουμε πλέον σε μεγάλο βαθμό επιβολή χρηματικών ποινών και κοινωφελούς εργασίας.
«Όμως στο σημείο αυτό δημιουργούνται αρκετά ερωτηματικά και πολλά οξύμωρα, καθώς έχουμε ορισμένες αντινομίες στις ποινές.Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αφορά αυτό της πιο βαριάς πράξης, της ανθρωποκτονίας. Η ανθρωποκτονία τιμωρούταν με ισόβια κάθειρξη και τώρα τιμωρείται με ισόβια ή πρόσκαιρη ποινή τουλάχιστον 10 ετών. Με ποια κριτήρια ο δικαστής θα εφαρμόσει αυτή την ποινή;» διερωτάται ο ίδιος.
Όσον αφορά στην κοινωφελή εργασία, σημειώνει πως πρόκειται για μια εναλλακτική ποινή στερητική της ελευθερίας. Επίσημαίνει δε πως υπάρχει θέμα σχετικά με τις υποδομές και εκφράζει την ανησυχία του, επειδή πιθανότατα θα εφαρμοστεί σε πολύ μεγάλο αριθμό ατόμων, εάν θα υπάρχει πραγματική εφαρμογή.
«Ένα άλλο θέμα που δημιουργεί ερωτηματικά αντινομίας είναι η κατάργηση των νόμων περί καταχραστών του Δημοσίου» επισημαίνει και εξηγεί πως «η μέχρι τώρα πρόβλεψη γι΄αυτό το αδίκημα, κακώς κατά τη γνώμη μου, προέβλεπε για τους καταχραστές την ποινή της ισόβιας κάθειρξης. Τώρα όμως θα πρέπει να μας προβληματίσει το γεγονός πως κάποιος που εντάσσεται στις πράξεις αυτές, στο ειδικό μέρος του ποινικού κώδικα, και που έχει υπεξαιρέσει 200.000 ευρώ αντιμετωπίζεται το ίδιο με κάποιον που έχει υπεξαιρέσει 200 εκατομμύρια ευρώ και ο οποίος θα αποφυλακιστεί σε λίγα χρόνια με όρους».
«Ακόμη έχουμε σε πολλές διατάξεις βελτιώσεις όπως οι χαρακτηριστικές και σημαντικές που αφορούν την εγκληματική οργάνωση (άρθρο 187 του Ποινικού Κώδικα) καθώς και αυτές για την τρομοκρατία (άρθρο 187 Α΄του Ποινικού Κώδικα). Απλά εκτιμώ ότι θα ήταν καλό να αναφερόταν ρητά το οικονομικό όφελος ως στοιχείο της αντικειμενικής υπόστασης του άρθρου 187 που αφορά την εγκληματική οργάνωση» συνεχίζει.
«Εκείνο που έχει σημασία για το θέμα της αποποινικοποίησης, γενικοπροληπτικά έχει αποδειχθεί ότι δεν είναι η αυστηρότητα των ποινών αυτή που λειτουργεί προς αυτή την κατεύθυνση, αλλά η βεβαιότητα της επιβολής των ποινών που λειτουργεί προς τη αυτή την κατεύθυνση» καταλήγει.
«Με τους νέους Κώδικες επιχειρείται η ολοκληρωτική αναμόρφωση του συστήματος ποινικής δικαιοσύνης ενισχύοντας την αποκαταστατική λειτουργία της» υπογραμμίζει σε άρθρο του στη HuffPost Greece ο κ. Στέλιος Μανουσάκης.
«Προς αυτή την κατεύθυνση κινούνται αρκετές από τις μεταρρυθμίσεις που εισάγει ο νέος Π.Κ., όπως η κατάργηση του απαρχαιωμένου νόμου περί καταχραστών του Δημοσίου (Ν.1608/1950) με αντίστοιχο περιορισμό του περιεχομένου της έννοιας του Δημοσίου, η οποία πλέον δεν περιλαμβάνει τις Τράπεζες και λοιπές επιχειρήσεις ακόμη και αν σε αυτές συμμετέχει το Δημόσιο, η εκλογίκευση του πλαισίου επαπειλούμενων ποινών σε σωρεία ποινικών αδικημάτων που μέχρι σήμερα τιμωρούνται μόνο με την ποινή της ισόβιας κάθειρξης, καθώς και η νομοτεχνική βελτίωση των διατάξεων για την αναστολή εκτέλεσης της ποινής, την κατ’ οίκον έκτιση της ποινής, την παροχή κοινωφελούς εργασίας, την υφ’ όρον απόλυση και την μεταχείριση των ανηλίκων».
Σύμφωνα με τον κ. Μανουσάκη, αρκετές ήταν και οι βελτιώσεις που επέφερε η δημόσια διαβούλευση, οι προτάσεις της οποίας επανεξετάστηκαν από τη νομοπαρασκευαστική επιτροπή και ενσωματώθηκαν στο τελικό κείμενο των Κωδίκων.
«Έτσι, μεταξύ άλλων, περιλήφθηκε ειδική διάταξη αυστηρής τιμώρησης του ρατσιστικού εγκλήματος, προβλέπεται αυστηρότερο πλαίσιο ποινής για τους διευθύνοντες εγκληματική οργάνωση (κάθειρξη έως 15 έτη), εντάχθηκαν στο άρθρο 336 (ως παρ. 5) και οι λοιπές μορφές βιασμού, με αναλογική κλιμάκωση των απειλούμενων ποινών, ενώ εγκλήματα όπως η κλοπή και η φθοράπροβλέφθηκε ότι θα διώκονται κατ’ αρχήν αυτεπαγγέλτως, με τη δυνατότητα όμως της εκ των υστέρων παύσης της ποινικής δίωξης από τον αρμόδιο Εισαγγελέα ή το Δικαστήριο, αν υποβάλει σχετική δήλωση ο ίδιος ο παθών».
Ο΄ίδιος γράφει ότι σε μεταβατική διάταξη του Π.Κ. προβλέφθηκε ειδικά να μην επηρεάζονται οι αστικές απαιτήσεις του παθόντος σε περίπτωση παραγραφής του αδικήματος λόγω μετατροπής του από κακούργημα σε πλημμέλημα.
«Ομοίως η πρόβλεψη σε ποινές φυλάκισης άνω των 3 και έως 5 ετών είτε να εκτίονται είτε να μετατρέπονται σε παροχή κοινωφελούς εργασίας, φαίνεται ότι για τον παρόντα χρόνο παραβλέπει τις πρακτικές αδυναμίες εφαρμογής της συγκεκριμένης διάταξης».