Το «Κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων» - Παραμένουν στις επάλξεις

Ο ρόλος τους στην ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή.
Philippe Wojazer / Reuters

«Κίτρινα Γιλέκα». Δύο λέξεις που ακούγονται κατά κόρον τους τελευταίους μήνες, αποτυπώνοντας τον κοινωνικό αναβρασμό που επικρατεί αυτή τη στιγμή στη Γαλλία, δύο και πλέον αιώνες μετά την Γαλλική Επανάσταση. Οι εκτεταμένες κινητοποιήσεις συνδικάτων, εργαζομένων, φοιτητών και των χαμηλότερων τάξεων του πληθυσμού, καταλαμβάνοντας τους δρόμους του Παρισιού και άλλων πόλεων με στόχο τη διεκδίκηση ενός καλύτερου αύριο, συνιστούν τη μεγαλύτερη πρόκληση για την προεδρία του Emmanuel Macron. Ειδικότερα, σε μία φάση όπου η δεύτερη οικονομική και πολιτική δύναμη της Ευρωπαϊκής Ένωσης βρίσκεται σε διαρκή αποσταθεροποίηση.

Το «Κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων» (Gilets Jaunes) έκανε την εμφάνιση του στις 17 Νοεμβρίου του 2018. Πραγματοποιήθηκαν μαζικές διαδηλώσεις για την αύξηση της φορολογίας των καυσίμων με γνώμονα την περιβαλλοντική πολιτική που θέλει να εφαρμόσει ο Γάλλος Πρόεδρος, ακολουθώντας την πορεία των προκατόχων του με τις ήδη επιβληθείσες αυξήσεις λόγω και της ανοδικής τάσης στην τιμή του πετρελαίου. Βασική επιδίωξη της κυβέρνησης μέσω της επιβολής φόρου στη χρήση συμβατικών καυσίμων όπως το ντίζελ και η βενζίνη, είναι η μετάβαση σε πιο καθαρή ενέργεια, δίνοντας κίνητρα για την αγορά «καθαρότερων» αυτοκινήτων. Μία σκέψη που άνοιξε μολαταύτα τον «ασκό του Αιόλου», προκαλώντας την γενικευμένη οργή κατά του κοινωνικά αποστασιοποιημένου Macron όχι μόνο για το αυξανόμενο κόστος διαβίωσης αλλά πολύ περισσότερο για την πολιτική του συνολικά, χαρακτηρίζοντάς τον ως «Πρόεδρο των πλουσίων».

Στις 17 Νοεμβρίου, λοιπόν, περίπου 280.000 διαδηλωτές σε πόλεις, προάστια και αγροτικές περιοχές της Γαλλίας, αντιτιθέμενοι στα κυβερνητικά μέτρα, προχώρησαν σε εκτεταμένες ζημιές ενώ δριμείες ήταν οι συγκρούσεις τους με την αστυνομία στο Παρίσι. Αυτό το καθόλα πολεμικό κλίμα οδήγησε ακόμα και στο ενδεχόμενο να κηρυχθεί εκ νέου η χώρα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Κάτι που τελικά δεν έγινε μετά την προεδρική υποχωρητική στάση, απόδειξη του «πώς τα οικολογικά μέτρα μπορούν να έχουν εκρηκτικές συνέπειες».[1] Πιο συγκεκριμένα, ο Γάλλος Πρόεδρος, αν και η κυβέρνησή του φυλλορροεί μετά την αποχώρηση αρκετών υπουργών, ακύρωσε τον επίμαχο φόρο και έκανε έκκληση για ηρεμία και ανάπτυξη ενός απευθείας διαλόγου με πολιτικές και συνδικαλιστικές δυνάμεις, εξαγγέλλοντας μέτρα στήριξης στις ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες. Εντούτοις, αυτό δεν σταμάτησε στο ελάχιστο το κίνημα το οποίο, με τις συντονισμένες δράσεις του, συνέχισε να αναδεικνύει τα σοβαρά προβλήματα της εκεί καθημερινότητας, με τη Διεθνή Κοινότητα να παρακολουθεί με εξαιρετική προσοχή τα τεκταινόμενα.

Πέρα, όμως, από τα ίδια τα επεισόδια και τη δυναμική τους, το πρωταρχικό ερώτημα που πλανάται σχετικά με αυτή την κατάσταση είναι το εξής: τι είναι τα «Κίτρινα Γιλέκα»; Καταρχάς, η ονομασία τους προέρχεται από τα γιλέκα τα οποία οι Γάλλοι οδηγοί είναι υποχρεωμένοι να διαθέτουν σε περίπτωση ανάγκης. Παρά το γεγονός ότι δεν τίθεται κάποιος ή κάποιοι ως επικεφαλής ή συντονιστές του, το κίνημα οργανώθηκε από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τον Μάιο του 2018, χωρίς να συνδέεται με κόμματα ή συνδικάτα σε αντίθεση με τις προεδρικές καταγγελίες για αντιπάλους που έχουν παρεισφρήσει στις ομάδες των διαδηλωτών προκειμένου να βλάψουν το μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα Macron. Με αφορμή, επομένως, τη δυσαρέσκεια για την περιβαλλοντική πολιτική, τα «Κίτρινα Γιλέκα» εξελίχθηκαν σε μία ανθρώπινη μάζα που διαμαρτύρεται ευρέως για τον διχαστικό τρόπο διακυβέρνησης, την ανεργία και τις εργασιακές πολιτικές, «οργανώνοντας μερικές από τις πιο εκτεταμένες διαδηλώσεις που έχουν ιδωθεί στη Γαλλία από το 1968».[2]

Ιδιαίτερος λόγος γίνεται και για την ταχύτητα με την οποία έχει εξαπλωθεί το «Κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων», με τα γαλλικά ΜΜΕ να αναφέρονται σε περισσότερες από 2000 ξεχωριστές συγκεντρώσεις. Ενώ τα αρχικά μέλη ήταν κάτοικοι αγροτικών περιοχών που δεν μπορούσαν να αντέξουν το οικονομικό βάρος των καυσίμων στην καθημερινότητά τους, πολύ γρήγορα το κίνημα έγινε ακόμα μεγαλύτερο, περιλαμβάνοντας μέλη της εργατικής και μεσαίας τάξης. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πρόκειται για κάτι υπέρ το δέον σημαντικό αν υπολογιστεί το ότι εμφανίστηκε εν μία νυκτί, έχοντας εξασφαλίσει λαϊκή και πολιτική υποστήριξη όπως του Jean-Luc Mélenchon, εκπροσώπων του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος καθώς και Ιταλών πολιτικών. Παράλληλα, προετοιμάζεται και για το επόμενο βήμα, «προτείνοντας υποψήφιους για να συμμετάσχουν στις Ευρωεκλογές»[3] του Μαΐου, μεταφέροντας τον αγώνα του στα έδρανα του Στρασβούργου υπό κομματική μορφή και τρεις διαφορετικούς εκπροσώπους που καταρτίζουν τους εκλογικούς τους καταλόγους. Σε πρόσφατη, πάντως, δημοσκόπηση που διενεργήθηκε, αυτή η πρωτοβουλία θα μπορούσε να λάβει το 13% των ψήφων, καταλαμβάνοντας «την τρίτη θέση, πίσω από το κεντρώο ”Η Δημοκρατία Μπροστά!” (22,5%) και τον ακροδεξιό Εθνικό Συναγερμό (17,5%)».[4] Παρόλα αυτά, έχουν παρατηρηθεί και εδώ διχαστικές τάσεις καθώς «έχουν ήδη υποκινηθεί εχθρικές, ενίοτε, αντιδράσεις από τα «Κίτρινα Γιλέκα», πολλοί από τους οποίους δεσμεύονται για την απολιτική διάσταση του κινήματος».[5]

Ποια είναι όμως η στάση που τηρεί ο Emmanuel Macron στο εύρος και τον καταλυτικό ρόλο των «Κίτρινων Γιλέκων» τόσο πολιτικά όσο και κοινωνικά;

Σε μία απόπειρα να τηρηθούν οι ευαίσθητες ισορροπίες αλλά και να αποδειχθεί ότι η κυβέρνηση διατηρεί τον έλεγχο των εξελίξεων, ψηφίστηκε ένα αμφιλεγόμενο νομοσχέδιο, κατά το οποίο θα επιβάλλεται ποινή φυλάκισης ενός έτους και χρηματικό πρόστιμο 15.000 ευρώ σε κάθε βιαιότητα διαδηλωτή. Η συγκεκριμένη κίνηση προκάλεσε αντιπολιτευτικούς αλλά και ενδοκυβερνητικούς τριγμούς ενώ χαρακτηρίστηκε ως αντίθετη με τις δημοκρατικές αρχές. Συνεπώς, αυτό που παρατηρείται αναφορικά με τη στάση Macron-κυβέρνησης είναι ότι έχουν αντιμετωπίσει με κάποια αλαζονεία την συγκεκριμένη ακέφαλη οργάνωση ως μία προσπάθεια να πληγεί η δημόσια ασφάλεια και όχι ως μία ανθρώπινη πρωτοβουλία ενάντια στις κοινωνικές και εργασιακές ανισότητες. Μία στάση που, αντί να διαλύσει το κίνημα, απεναντίας μοιάζει να λειτουργεί συνεκτικά, συσπειρώνοντας τα μέλη, παρά τις όποιες διαφωνίες. Και παρά την σκέψη για δημοψήφισμα έτσι ώστε να αντιμετωπιστεί η πολιτικοοικονομική και κοινωνική κρίση που οδήγησε στην «κίτρινη δράση», τις τελευταίες ώρες ο Γάλλος Πρόεδρος έχει επιδείξει σημαντική μεταστροφή. Δείχνει περισσότερο θετικός στη μείωση της φορολογίας, ξεκινώντας debates προκειμένου να διαφυλάξει τη δημοτικότητά του που έχει πληγεί αλλά και να επανασυνδεθεί με την εκλογική του βάση, επιθυμώντας να δώσει τέλος στις αναταραχές που έπληξαν την γαλλική πολιτική σκηνή.

Κατά κοινή ομολογία, τα «Κίτρινα Γιλέκα» δεν αποτελούν μια αντίδραση δίχως συνειδητή πολιτική αντίληψη, χαρακτηριστικό που προσδίδει στο μόρφωμα μια δυνατή παρουσία στο χρόνο. Το γεγονός ότι η δράση τους έχει υιοθετηθεί από παρόμοιες ομάδες σε άλλα ευρωπαϊκά κράτη (π.χ. Μεγάλη Βρετανία, Γερμανία, Βουλγαρία) αποδεικνύει την επιθυμία των λαών να συμμετέχουν στις αποφάσεις ή τουλάχιστον να έχουν την αίσθηση ότι οι αποφάσεις και οι πολιτικές επιλογές ξεκινούν από τη βάση κατά τα λεγόμενα του νυν Πρόεδρου στο παρελθόν. Αν και κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τι θα γίνει στο άμεσο μέλλον, όσο υφίστανται φορολογικές και άλλες ανισότητες και η Γαλλία συνιστά χώρα δύο ταχυτήτων, ο Macron θα βρίσκεται αντιμέτωπος με το «Κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων» και ουσιαστικά με το 70% των Γάλλων που, με την υποστήριξή του, επιθυμεί περισσότερη δικαιοσύνη σε κάθε έκφανση της ζωής του.

[1] Watts J., The Guardian, Macron’s U-turn on eco-tax rise gives green lobby fuel for thought, (December, 2018). Διαθέσιμο: https://www.theguardian.com/environment/2018/dec/04/macron-u-turn-on-eco-tax-rise-gives-green-lobby-fuel-for-thought. [Ημερομηνία πρόσβασης: 17/02/2019].

[2] BBC News, France fuel protests: Who are the ‘gilets jaunes’ (yellow vests)?, (December, 2018). Διαθέσιμο: https://www.bbc.com/news/world-europe-46424267?intlink_from_url=https://www.bbc.com/news/topics/cpzg2d6re0lt/france-yellow-vest-protests&link_location=live-reporting-story. [Ημερομηνία πρόσβασης: 18/02/2019].

[3] Grobe S., Euronews, France: Yellow vests to run in European elections, (January, 2019). Διαθέσιμο: https://www.euronews.com/2019/01/24/france-yellow-vests-to-run-in-european-elections [Ημερομηνία πρόσβασης: 20/02/2019].

[4] Barbière C., Kirby R. (tran.), Euractiv, Increasing number of ‘yellow vests’ lists for European elections, (February, 2019). Διαθέσιμο: https://www.euractiv.com/section/eu-elections-2019/news/increasing-number-of-yellow-vest-lists-for-european-elections/ [Ημερομηνία πρόσβασης: 22/02/2019].

[5] Ibid.

Δημοφιλή