Πώς μπορούμε να εξηγήσουμε όσα μας συμβαίνουν; Το γιατί κερδίζουμε ή χάνουμε ή απλά επιβιώνουμε σε όσους αγώνες δίνουμε, επαγγελματικούς, προσωπικούς, στη ζωή γενικότερα;
Το 1992, ένας σερβιτόρος ονόματι Άρτσι Κάρας πήγε στο Λας Βέγκας να δοκιμάσει την τύχη του. Μέχρι το 1995, είχε καταφέρει να μετατρέψει $50 σε $40εκ., με μία κίνηση που μέχρι και σήμερα είναι γνωστή ως το μεγαλύτερο σερί νικών στην ιστορία του τζόγου. Πολλοί θα έλεγαν πως ήταν απλά τυχερός, άλλοι θα πίστευαν στην πιο ορθολογιστική θεωρία των πιθανοτήτων, κάποιοι θα ήταν σίγουροι πως ο Κάρας έπαιξε «βρώμικα» και κατάφερε να βγει «καθαρός».
Όπως δείχνει μια νέα σειρά ερευνών, ωστόσο, η έννοια της τύχης δεν είναι ένας μύθος ή μια εμμονή των ανθρώπων που ζουν βάσει προκαταλήψεων. Αντίθετα, η τύχη μπορεί να τροφοδοτηθεί από την καλή ή κακή τύχη που είχε το άτομο στο παρελθόν, από την προσωπικότητά του, ακόμα και από τις ίδιες τις απόψεις του σχετικά με την τύχη. Τα τυχερά σερί είναι πραγματικά, αλλά είναι προϊόντα πολλών περισσότερων παραγόντων και όχι μόνο της απλής, τυφλής μοίρας. Είμαστε ικανοί να φτιάξουμε την τύχη μας, από την άλλη όμως δεν θέλουμε να θεωρούμε τους εαυτούς μας «τυχερούς», γιατί τότε είναι σαν να μειώνουμε τις ικανότητες και την νοημοσύνη μας. Η τύχη μπορεί να γίνει μια ισχυρή δύναμη, αλλά πρόκειται για μια δύναμη με την οποία πρέπει να αλληλεπιδρούμε, να τη διαμορφώνουμε και να την καλλιεργούμε.
Ανάλογα με το σύστημα αξιών και πεποιθήσεων του καθένα από εμάς, η τύχη είναι συνήθως θέμα προοπτικής και προσωπικής άποψης. Αν κάποιος βγει από το γραφείο του για ένα εξωτερικό ραντεβού και λίγο μετά το γραφείο πιάσει φωτιά, ένας Ινδουιστής θα θεωρήσει πως αυτό το άτομο είχε καλό κάρμα, ένας Χριστιανός θα πιστέψει πως τον προστάτεψε ο Θεός, ένας μυστικιστής θα πει πως το άτομο αυτό γεννήθηκε σε τυχερή συναστρία.
Σύμφωνα με την κινέζικη παράδοση, η τύχη είναι ένα γνώρισμα του χαρακτήρα μας, όπως η ευφυΐα και η αισιοδοξία. Σε αντίθεση με την συνήθεια που έχουμε στο δυτικό κόσμο να χαρακτηρίζουμε ένα άτομο «τυχερό» σε συγκεκριμένες στιγμές ή περιόδους της ζωής του, οι Κινέζοι θεωρούν πως η τύχη είναι κάτι με το οποίο γεννιέσαι και το κουβαλάς μαζί σου μέχρι να πεθάνεις. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει πως τα άτομα που γεννιούνται τυχερά δεν χρειάζεται να αγωνιστούν για τίποτα στη ζωή τους. Σύμφωνα πάλι με την κινέζικη κουλτούρα, η σκληρή δουλειά πάει πακέτο με το να είσαι τυχερός και το ένα εξαρτάται από το άλλο.
Αν όμως η συμπεριφορά μας επηρεάζει άμεσα την τύχη μας, τότε και οι άνθρωποι που πιστεύουν πως είναι τυχεροί συμπεριφέρονται διαφορετικά από τους υπόλοιπους;
Μια έρευνα του 2009 ανακάλυψε πως υπάρχει σχέση ανάμεσα στην πίστη στη σταθερή τύχη (ενάντια στην περιστασιακή τύχη) και το ποσοστό επιτυχίας και κατορθωμάτων ενός ατόμου. Από ότι φαίνεται, οι τυχεροί άνθρωποι είναι και αυτοί που κυνηγάνε αυτό που θέλουν. Κάποιος που πιστεύει στην σταθερή τύχη, έχει περισσότερα κίνητρα για να αναλάβει δύσκολους στόχους και να τους φέρει εις πέρας. Από την άλλη, αυτός που πιστεύει πως η τύχη είναι κάτι περιοδικό και στιγμιαίο στο οποίο δεν μπορείς να βασιστείς, έχει λιγότερα κίνητρα για να εκπληρώσει τους στόχους του και να αναλάβει σημαντικές ευθύνες.
Η άποψη πως η τύχη είναι άμεσα συνδεδεμένη με την αισιοδοξία είναι ένα ακόμα δημοφιλές σενάριο που έχει υποστηριχθεί από πολύ κόσμο, ειδικούς και μη, χωρίς όμως να είναι απαραίτητα και σωστό.
Ο Ρίτσαρντ Γουάιζμαν, ένας πρώτην μάγος που τώρα είναι καθηγητής Δημόσιας Κατανόησης της Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Hertfordshire αλλά και συγγραφέας του «The Luck Factor» («Ο Παράγοντας Τύχη») του 2005, υποστηρίζει μεταξύ άλλων πως οι τυχεροί άνθρωποι είναι ειδήμονες στη δημιουργία και την παρατήρηση καλών ευκαιριών, ακούν τη διαίσθησή τους και έχουν θετική και χαλαρή στάση απέναντι στις δοκιμασίες της ζωής.
Αν όμως εξετάσουμε λίγο καλύτερα την ψυχολογία ενός αισιόδοξου και ενός απαισιόδοξου ατόμου, το επιχείρημα του Γουάιζμαν δεν είναι και τόσο σταθερό. Μια έρευνα από το Πανεπιστημιακό Κολέγιο του Λονδίνου έδειξε πως αυτοί που έχουν τυχερά σερί όταν παίζουν τυχερά παιχνίδια στο διαδίκτυο, τα καταφέρνουν ακριβώς επειδή είναι απαισιόδοξοι. Φοβούνται πως θα χάσουν, οπότε παίζουν εκ του ασφαλούς. Μπορεί λοιπόν οι αισιόδοξοι άνθρωποι του Γουάιζμαν να έχουν τύχη στη ζωή, μάλλον όμως θα έφευγαν με άδειες τσέπες από ένα καζίνο.
Θυμάστε τον Άρτσι Κάρας που αναφέραμε στην αρχή; Μόλις τρεις εβδομάδες αφού κέρδισε τα $40εκ., τα έχασε όλα. Σαν να μην έφτανε αυτό, το 2013 κατηγορήθηκε για ληστεία και πως κέρδισε με δόλια μέσα. Κατάφερε όμως να γλιτώσει από την τριετή ποινή φυλάκισης που αντιμετώπιζε, μπαίνοντας απλώς υπό επιτήρηση. Θα λέγατε πως η τύχη του χαμογέλασε;