Όλο και πιο συχνά, οι γιατροί προτρέπουν τους ασθενείς τους να ξεκινήσουν μαθήματα γιόγκα, καθώς στην ιατρική κοινότητα υπάρχει αυξανόμενη αίσθηση εμπιστοσύνης σε αυτήν τη μορφή άσκησης. Είναι, όμως, όλα τα είδη της γιόγκα θεραπευτικά; Να κάτι που οι μαθητές, εξίσου με τους δασκάλους, είναι απαραίτητο να γνωρίζουν.
Καταρχήν να πούμε ότι για τους περισσότερους ανθρώπους το μάθημα της γιόγκα σημαίνει «ακολουθήστε τον αρχηγό». Κάνουν, χωρίς να προβληματίζονται για το αν αυτό που κάνουν τους ωφελεί, αν νιώθουν καλά μέσα στην άσανα, αν οι κινήσεις αυτές προωθούν την υγεία των αρθρώσεών τους. Πόσο, μάλλον, όταν οι περισσότερες τάξεις περιλαμβάνουν περίπου 20 ίδιες θέσεις σε κάθε μάθημα! Κάποιοι μαθητές νιώθουν καλά όταν κάνει η σπονδυλική τους στήλη το χαρακτηριστικό «κρακ» στην Jathara Parivartanasana με το ένα πόδι τεντωμένο. Να θυμίσουμε, όμως, ότι αυτός ο τύπος στροφής – όταν δεν γίνεται με συγκεκριμένες ευθυγραμμίσεις – μπορεί να αποδειχθεί αποσταθεροποιητικός για τις οσφυϊκές αρθρώσεις και για το ισχιακό νεύρο. Αξίζει τον κόπο σε αυτήν την περίπτωση; Άλλοι μπορεί να νιώθουν δυνατοί όταν κάνουν μια στήριξη στο κεφάλι (Sirsasana), τι γίνεται, όμως, με τον πόνο στον αυχένα το επόμενο πρωί; Ή με τον πόνο στο γόνατο κάθε φορά που κάνουν τη θέση του Λωτού (Padmasana); Η ανακάλυψη και επίτευξη αυτών των άσανας απαιτεί χρόνο και προσοχή στις πολύ συγκεκριμένες ανάγκες του σώματός μας. Και δεν χρειάζεται να απογοητευόμαστε: ευτυχώς υπάρχουν κι άλλες θέσεις που μπορούν να μας κάνουν να νιώσουμε δυνατοί και ευλύγιστοι!
Αν θέλουμε να μιλήσουμε για θεραπευτική γιόγκα, καταρχήν θα πρέπει να γίνει πολύ ξεκάθαρο το γεγονός ότι η προσέγγιση «one size» στη γιόγκα δεν μπορεί να λειτουργήσει. Βλέπω πολλούς μαθητές να καμπουριάζουν στις μπροστά κάμψεις, να πιέζουν τον αυχένα ή την οσφυϊκή μοίρα στην προσπάθειά τους να κάνουν μια πίσω κάμψη, να “κρεμάνε” την κοιλιά τους στην Chaturanga Dandasana τη στιγμή που οι ώμοι τους υποφέρουν. Κι όλα αυτά αν αναλογιστούμε ότι ένα τυπικό μάθημα γιόγκα περιλαμβάνει αρκετές επαναλήψεις του Χαιρετισμού στον Ήλιο (Surya Namaskara), μια δυναμική ακολουθία άσανα, που περιλαμβάνει τις παραπάνω θέσεις. Πολλοί μαθητές ανυπομονούν να τελειώσει αυτό το μέρος του μαθήματος, γιατί όμως, συνεχίζουν να πηγαίνουν, αντί να αναζητήσουν κάτι διαφορετικό; Για δύο λόγους: πρώτον γιατί πιστεύουν ότι αυτή η ακολουθία αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της γιόγκα και άρα τους κάνει καλό, και δεύτερον γιατί το σύγχρονο μοντέλο του fitness προστάζει ότι «αν δεν ιδρώνουμε δεν κάνουμε γιόγκα».
Και είμαστε μόνο στην αρχή. Είτε κάνουμε όρθιες άσανας, είτε πίσω κάμψεις, είτε στροφές, είτε στηρίξεις στα χέρια, είτε μπροστά κάμψεις, οι περισσότεροι μαθητές, ακόμα και οι έμπειροι, τηρούν το μίνιμουμ των ευθυγραμμίσεων, σπάνια χρησιμοποιούν βοηθήματα για την καλύτερη προσέγγιση των άσανας και σε γενικές γραμμές πιέζουν το σώμα τους με κόστος (που το νιώθουν όχι μόνο τώρα αλλά και αργότερα).
Το μεγαλύτερο μέρος της ευθύνης πέφτει στους δασκάλους, να «εκπαιδεύσουν» τους μαθητές τους να έχουν επίγνωση των αναγκών τους. Σε αυτό το σημείο συναντάμε δύο εμπόδια: το πρώτο είναι ότι πολλοί δάσκαλοι δεν δείχνουν απλά την άσανα αλλά κάνουν ταυτόχρονα με τους μαθητές τους γιόγκα, λες και κάνουν τη δική τους πρακτική. Έτσι, όμως, δεν βλέπουν τι διορθώσεις χρειάζονται οι μαθητές τους. Συν το ότι πολλές φορές οι μαθητές νιώθουν ότι ο δάσκαλος κάνει επίδειξη των ικανοτήτων του, κι όποιος μπορεί να ακολουθήσει ας ακολουθήσει! Το δεύτερο εμπόδιο είναι οι ίδιοι οι μαθητές! Μόλις ο δάσκαλος πάει να τους διορθώσει ή να τους δώσει μια εναλλακτική, αρχίζουν να νιώθουν άσχημα που τραβάνε την προσοχή του δασκάλου και που όλοι τους κοιτάνε ή τους περιμένουν (βάλτε εδώ την πρόταση που σας ταιριάζει) και βιάζονται να βεβαιώσουν το δάσκαλο ότι όλα είναι μια χαρά και δεν χρειάζονται κάτι άλλο.
Όπως γίνεται κατανοητό χρειαζόμαστε όλοι εκπαίδευση, μαθητές και δάσκαλοι. Αν είστε υγιής και θέλετε να παρακολουθείτε δυναμικά μαθήματα, κάντε το. Είναι, όμως, σημαντικό να εναλλάσσετε τις κινήσεις σας και να έχετε επίγνωση του προβλήματος που μπορεί να δημιουργεί η επαναλαμβανόμενη κίνηση (όπως σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα, κα.). Πόσες φορές επαναλαμβάνουμε τις ίδιες κινήσεις στο μάθημα της γιόγκα – ιδίως στα δυναμικά σημεία του μαθήματος; Πόσες φορές την εβδομάδα; Ή αν είστε δάσκαλος/α πόσες φορές την ημέρα;
Αν πάλι, δεν είστε σίγουροι που να απευθυνθείτε για να εξασκηθείτε θεραπευτικά, ίσως είναι καλό να επισκεφθείτε έναν καλά προτεινόμενο θεραπευτή γιόγκα ή έμπειρο δάσκαλο που θα μπορέσει να διακρίνει που χρειάζεστε ενδυνάμωση και που ευλυγισία.
Επίσης, να πούμε ότι μπορείτε να απευθυνθείτε και σε πιστοποιημένους δασκάλους Iyengar γιόγκα, καθώς βρίσκονται σε ένα ασυνήθιστα αυστηρό και υψηλό επίπεδο λόγω της πολυετούς κατάρτισης και αξιολόγησης τους. Εκπαιδεύονται να τροποποιούν τις άσανας ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε μαθητή και χρησιμοποιούν τα βοηθήματα μαζί με τη βαθιά γνώση των άσανας ώστε να ξετυλίγουν όλα τα οφέλη και τις θεραπευτικές ιδιότητες των άσανας.
Τέλος, να πούμε ότι όλες οι στάσεις της γιόγκα δεν είναι για όλους. Αν κάνουμε γιόγκα και έχουμε επαναλαμβανόμενο πόνο, κάτι πρέπει να αλλάξουμε. Ας ακούσουμε και να είμαστε έτοιμοι να σεβαστούμε τα μηνύματα που μας δίνει το σώμα μας. Η γιόγκα μας βοηθάει να διατηρήσουμε μια ποιότητα ζωής σε όλες τις ηλικίες, όχι να καταστρέψουμε τις αρθρώσεις μας!
Εξερευνήστε, λοιπόν, και μάθετε τις δυνάμεις και τις αδυναμίες σας και διαχωρίστε τι είναι αυτό που σας ταιριάζει και τι όχι.
(Για κάθε πληροφορία, ερώτηση ή διευκρίνιση μπορείτε να επικοινωνείτε με τη Μαρία Χρυσοχεράκη στο maria@pureyoga.gr)