Μαύρος Τζέϊμς Μποντ; Όχι ευχαριστώ

Για ποιόν έγραψε ο Φλέμινγκ τον Μποντ; Για το κυρίαρχο αρσενικό μοντέλο από το '60 μέχρι σήμερα: έναν λευκό, σοφιστικέ, φλεγματικό, σνομπ, μάτσο και, ναι, ενίοτε άκρως εκνευριστικό τύπο, έναν «Άριο», που με μια κίνησή του εξολοθρεύει διάφορα «ανθρωπάκια» (συχνότατα άλλων εθνικοτήτων και χρωμάτων). Θυμάμαι κάποτε να πετάει από ψηλά έναν «κακό» σε καροτσάκι με τη γάτα του, γελώντας σαρκαστικά. Ναι, ναι, φυσικά. Καλτ καταστάσεις. Αλλά είναι μια σελίδα της ιστορίας του κινηματογράφου μας.
johanoomen/Flickr

Εντάξει. Το ξέρω ότι πολλοί -και πολλές...- θα με βρίσετε. Η πολιτική ορθότητα δεν συγκαταλεγόταν ποτέ στα προτερήματά μου. Αλλά ρε παιδί μου, μέσα σε όλη αυτήν την περιρρέουσα ασφυξία, διατηρώ το δικαίωμα να συντηρήσω μέσα μου κάποιους σινεφίλ «μύθους», έτσι;

Γεννήθηκα την δεκαετία του '70 και θυμάμαι ακόμα να πηγαίνω με τους δικούς μου να δω Τζέιμς Μποντ. Αυτόν τον αλαζόνα, Βρετανό τύπο με το φλεγματικό χιούμορ που τους τσακίζει όλους χωρίς να ανοίξει μύτη (κατάλληλο και δι΄ανηλίκους), προσελκύοντας σαν μαγνήτης τις γυναίκες.

Παρακολουθούσα με ενδιαφέρον όλ' αυτά τα χρόνια τις (επιτυχημένες ή αποτυχημένες) μεταμορφώσεις του. Κι ομολογώ πως διόλου δεν μου άρεσε η τελευταία εκδοχή του ξανθού Μποντ-Ντάνιελ Κρεγκ: νατουραλισμός, πολύ αίμα, λιγότερο φλέγμα, ελάχιστο χιούμορ. Ένοιωσα σαν να μου κλέβουν κάτι από το τζεϊμσμποντικό μου παραμύθι. Σαν να μου «κακοποιούν» μια παιδική ανάμνηση. Κι ας ήταν υποδειγματικά σκηνοθετημένος.

Και τώρα ακούω πως υποψήφιοι ως αντικαταστάτες του Ντάνιελ Κρέγκ (μετά το «Spectre», την 24η επίσημη κινηματογραφική περιπέτεια του -ακόμη λευκού- Τζέιμς Μποντ) είναι δύο έγχρωμοι ηθοποιοί. Και μάλλον δεν το λέω πολιτικώς ορθά, κινδυνεύοντας να την πατήσω όπως ο λευκος ηθοποιός Μπένεντικτ Κάμπερμπατς. Ως γνωστόν, πήγαν να τον φάνε τον άνθρωπο για μια δήλωσή του -ενώ επιχειρούσε να καταδείξει ακριβώς τα προβλήματα που ακόμα αντιμετωπίζουν οι μαύροι ηθοποιοί στην Μεγάλη Βρετανία...

Υποψήφιοι λοιπόν για τον νέο κινηματογραφικό Μποντ, είναι οι Βρετανοί Ιντρις Ελμπα και Ντέιβιντ Ογιελόβο. Ο τελευταίος μάλιστα (που είναι και επικρατέστερος ως αντικαταστάτης του Κρεγκ όταν αυτός υποχωρήσει) θα υποδυθεί τον Τζέιμς Μποντ στην audiobook έκδοση του «Trigger Mortis», του νέου βιβλίου με ήρωα τον 007 που έγραψε ο Αντονι Χόροβιτζ. Την επιλογή μάλιστα, όπως διαβάζω στο flix.gr, έκανε το ίδιο το Ίδρυμα του Ιαν Φλέμινγκ.

Ο ίδιος ο Ογιελόβο (που έχει ερμηνεύσει και Σέξπιρ στο σανίδι), σχολιάζοντας την υποψηφιότητα του Ελμπα για τον κινηματογραφικό ρόλο, έχει δηλώσει : ««Ένας τιτάνας στη μεγάλη οθόνη, έχει όλες τις ποιότητες που χρειάζεσαι σε έναν Τζέιμς Μποντ. Επειδή οι ταινίες και η τηλεόραση επηρεάζουν την κουλτούρα μας, ένας μαύρος Μποντ θα ήταν ένα πολιτιστικό γεγονός, μια δήλωση, πέρα από κάθε διασκέδαση».

Πολύ ωραία όλα αυτά, αλλά με αυτήν την λογική (την λογική του «κάνω ένα "statement"») θα μπορούσαμε κάλλιστα να δείξουμε ακόμα και γκέι τον Τζέιμς Μποντ (ως ρόλο εννοώ, έτσι;). Θα ήταν πάρα πολύ ενδιαφέρον, δεν λέω -ένας Τζέιμς Μποντ με ορδές ανδρών εραστών- μια καταπληκτική υπονόμευση του απόλυτου αρσενικού, αλλά δεν θα ήταν Τζέιμς Μποντ. Πώς να το κάνουμε;

Εξηγούμαι: μου αρέσει πολύ που οι ΗΠΑ έχουν έναν πανέξυπνο μαύρο πρόεδρο. Αυτό ΕΧΕΙ μεγάλη σημασία. Και τυπική και ουσιαστική. Θεωρώ πως οι μαύροι και οποιοσδήποτε άλλος άνθρωπος (ανεξαρτήτως χρώματος, φύλου, σεξουαλικού προσανατολισμού, θρησκείας -ή μη θρησκείας κλπ) μπορεί να διεκδικήσει οποιοαδήποτε θέση σε οποιοδήποτε πόστο, αρκεί βέβαια να έχει τα προσόντα. Οι ποσοστώσεις μου δημιουργούσαν πάντα μια καχυποψία (ακόμα και για το υπαρκτό -και σήμερα- πρόβλημα της χαμηλής αντιπροσώπευσης των γυναικών).

Αλλά, φίλοι μου, υπάρχουν κάποια κινηματογραφικά παραμύθια, κάποιες παραδόσεις, που μου αρέσουν ως έχουν. Ας πούμε δεν μπορώ να φανταστώ Ασιάτισσα ή έγχρωμη την Μαίρη Πόπινς. Ούτε έναν μαύρο Σούπερμαν. Τι να κάνουμε τώρα; Λιθοβολήστε με! Όπως δεν μπορώ να φανταστώ λευκό τον Μάικλ Τζάκσον. Παρά τις αποτρόπαιες προσπάθειές του να γίνει κάτι που δεν είναι.

Για ποιόν έγραψε ο Φλέμινγκ τον Μποντ; Για το κυρίαρχο αρσενικό μοντέλο από το '60 μέχρι σήμερα: έναν λευκό, σοφιστικέ, φλεγματικό, σνομπ, μάτσο και, ναι, ενίοτε άκρως εκνευριστικό τύπο, έναν «Άριο», που με μια κίνησή του εξολοθρεύει διάφορα «ανθρωπάκια» (συχνότατα άλλων εθνικοτήτων και χρωμάτων). Θυμάμαι κάποτε να πετάει από ψηλά έναν «κακό» σε καροτσάκι με τη γάτα του, γελώντας σαρκαστικά. Ναι, ναι, φυσικά. Καλτ καταστάσεις. Αδιανόητες για σήμερα όπου ακόμα και η απεικόνιση του καπνίσματος απαγορεύεται στις αμερικανικές ταινίες. Αλλά είναι μια σελίδα της ιστορίας του κινηματογράφου μας.

Το να κάνεις σήμερα μια ταινία με έναν μαύρο (έστω και Βρετανό) Τζέιμς Μποντ θα είναι μια υπόκλιση στην πολιτική ορθότητα, αλλά κάποια πράγματα απλώς δεν τα θέλουμε πολιτικώς ορθά. Τα θέλουμε όπως ήταν πάντα, σαν ένα κλείσιμο του ματιού, σαν μια «αταξία» που μας βρίσκει όλους συνένοχους. Αφελές; Ίσως. Ο Μποντ, θα μου πείτε, προσαρμόζεται σε κάθε εποχή, και λαμβάνει τα εκάστοτε χαρακτηριστικά της. Ίσως και να είναι έτσι. Αλλά δεν μου αρέσει. Πειράζει; Και η στέβια ξέρω σήμερα ότι μου κάνει καλό. Γνωρίζω ότι πρέπει να κόψω την ζάχαρη γιατί είναι δηλητήριο. Μια κακή παιδική συνήθεια. Αλλά αναγνωρίζοντας τους κινδύνους ομολογώ πως ακόμα, καμιά φορά, αποζητώ το πιο λιπαρό, το πιο παχυντικό γλυκό, αυτό που δίχως καμία ενοχή έτρωγα μικρή. Είναι τόσο φοβερό αυτό;

Θα μπορούσαμε αλήθεια να φανταστούμε την «Καλύβα του Μπάρμπα Θωμά», γυρισμένη σήμερα, με έναν λευκό ηθοποιό; Όχι βέβαια. Θα μου πείτε; Τι λες τώρα, η ταινία μιλάει για τα απερίγραπτα δεινά που υπέστησαν οι μαύροι δούλοι -οι λευκοί ούτε κατά διάνοια έχουν ζήσει τέτοιες καταστάσεις. Φυσικά.

Αλλά και ο Τζέιμς Μποντ μια άλλη εποχή επινοήθηκε: αυτό το μοντέλο του λευκού υπερόπτη αποικιοκράτη (τον οποίο, μεταξύ μας , διασώζει μόνο το χιούμορ του) ανδρώθηκε στο ψυχροπολεμικό κλίμα. Και θα παραμένει πάντα στο μυαλό μας ως μια υπόμνηση της εποχής αυτής, μια αφελής και παιδιάστικη ίσως, αλλά πολύτιμη σινεφίλ μνήμη. Ένα παρωχημένο αρσενικό μοντέλο που, ναι, σε προκαλεί να το υπονομεύσεις, να το κοντράρεις, να το παρωδήσεις. Αλλά σε κάποια άλλη ταινία παρακαλώ. Είπαμε: «shaken, not stirred...».

Δημοφιλή