Ιατρική φροντίδα στη δυτική Μοσούλη: «Δεν υπάρχουν ήρωες σ' αυτή την ιστορία, μόνο θύματα»

«Όλοι οι Ιρακινοί συνάδελφοί μας, είτε είναι ιατρικό προσωπικό είτε όχι, ζητούν ψυχολογική υποστήριξη» λέει η Concetta. «Λένε ότι αυτό χρειάζονται περισσότερο. Όλοι έχουν ζήσει τραυματικά γεγονότα, και ειδικά οι γιατροί και οι νοσηλευτές έχουν βιώσει τη φρίκη των συγκρούσεων. Για μήνες, ή και χρόνια, ρισκάρουν τη ζωή τους για να σώσουν άλλους. Έπειτα από μια αεροπορική επιδρομή, οι οδηγοί και οι νοσηλευτές των ασθενοφόρων συχνά είναι οι πρώτοι που φτάνουν για να περισυλλέξουν τους τραυματίες ή να σκάψουν στα συντρίμμια, έχοντας τον φόβο ότι μεταξύ των θυμάτων θα βρουν συγγενείς, γείτονες ή φίλους.»
MSF

Όταν ο Ahmed* έφτασε στο αυτοσχέδιο νοσοκομείο των Γιατρών Χωρίς Σύνορα νότια της Μοσούλης στο Ιράκ, πολλοί από το προσωπικό του νοσοκομείου ξέσπασαν σε λυγμούς. Ο Ahmed, έμπειρος νοσηλευτής, ήταν για χρόνια συνάδελφός τους, φροντίζοντας τους αρρώστους και τους τραυματίες της δυτικής Μοσούλης, τώρα όμως ήταν ασθενής τους και χρειαζόταν επείγουσα ιατρική φροντίδα.

Δύο μέρες νωρίτερα, ο Ahmed και η οικογένειά του βρέθηκαν σε διασταυρούμενα πυρά ενώ προσπαθούσαν να διαφύγουν από τη δυτική Μοσούλη. Ο Ahmed χτυπήθηκε πολλές φορές. Η γυναίκα του και οι γονείς του τραυματίστηκαν σοβαρά και ο μικρότερος γιος του πέθανε στα χέρια του.

«Καθώς τρέχαμε, γύρισα πίσω κι είδα τον γιο μου να αγκομαχά» λέει. «Είδα ότι είχε πολλά τραύματα από σφαίρες στην πλάτη και το στήθος και, ως νοσηλευτής, ήξερα ότι ο γιος μου πέθαινε. Δεν μπορούσα να κάνω τίποτα για να τον σώσω.»

Οι δύο μεγαλύτεροι γιοι του Ahmed ήταν κι αυτοί στο νοσοκομείο, σώοι αλλά εμφανώς σοκαρισμένοι. Και οι δύο κοιτούσαν σιωπηλοί το κενό.

Χειρουργοί φυλακισμένοι στα νοσοκομεία

Οι Ιρακινοί εργαζόμενοι των Γιατρών Χωρίς Σύνορα λένε ότι πριν από τον Ιούνιο του 2014 τα νοσοκομεία της Μοσούλης παρείχαν πολύ υψηλό επίπεδο ιατρικής φροντίδας. Είχαν έμπειρους νοσηλευτές, γιατρούς και χειρουργούς, επαρκή φάρμακα και εξοπλισμό υψηλής ποιότητας διαθέσιμο και προσβάσιμο για όλους. Ωστόσο, όταν η πόλη πέρασε στον έλεγχο του Ισλαμικού Κράτους, η ιατρική φροντίδα συνέχισε να είναι διαθέσιμη, αλλά η ποιότητα των υπηρεσιών άρχισε να πέφτει.

Σύμφωνα με τον Δρ Yasser*, ένα χειρουργό από τη Μοσούλη που μπήκε στην ομάδα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα πριν από δύο μήνες, πολλοί γιατροί αποφάσισαν να μείνουν στην πόλη, παρά τους κινδύνους, για να βοηθήσουν τους κατοίκους της Μοσούλης. «Όλες οι ιατρικές προμήθειες και τα φάρμακα είχαν αφαιρεθεί από τα δημόσια νοσοκομεία και είχαν δοθεί στα λίγα νοσοκομεία που έλεγχε το Ισλαμικό Κράτος, με αποτέλεσμα όλο και λιγότερες κλινικές να μπορούν να λειτουργούν εξαιτίας της έλλειψης υλικών. Όταν κάποιος είχε ένα σοβαρό πρόβλημα υγείας, έπρεπε να πάρει άδεια να φύγει από τη Μοσούλη για περίθαλψη, ενώ ένας συγγενής του χρησιμοποιούνταν ως "εγγύηση" για την περίπτωση που δεν επέστρεφε.»

Όταν άρχισε η μάχη για τη Μοσούλη τον περασμένο Οκτώβριο, αναφέρθηκε ότι πολλοί εργαζόμενοι υγείας σε περιοχές της δυτικής Μοσούλης που ελέγχονταν από το Ισλαμικό Κράτος αναγκάστηκαν να ζουν μέσα στα νοσοκομεία, για να είναι διαθέσιμοι για την περίθαλψη των τραυματισμένων μαχητών.

«Ειδικά οι χειρουργοί ήταν φυλακισμένοι και δεν μπορούσαν να φύγουν από τα νοσοκομεία», λέει ο Δρ Wassim*, γιατρός των Γιατρών Χωρίς Σύνορα. «Οι άμαχοι τραυματίες παραμελούνταν και δινόταν προτεραιότητα στους μαχητές

«Είναι εφιάλτης να είσαι ασθενής στη δυτική Μοσούλη»

Αναφέρεται ότι πολλοί γιατροί και νοσηλευτές παραμένουν μεταξύ των 200.000 αμάχων που εκτιμάται ότι είναι εγκλωβισμένοι στη δυτική Μοσούλη, όμως καθώς έχουν κλιμακωθεί οι συγκρούσεις, πολλά νοσοκομεία έχουν καταστραφεί ή έχουν υποστεί ζημιές από σφαίρες, οβίδες ή αεροπορικές επιδρομές.

«Λίγα νοσοκομεία έχουν απομείνει στη δυτική Μοσούλη» λέει ο Ahmed, από το κρεβάτι του νοσοκομείου. «Τις τελευταίες δύο εβδομάδες, εργαζόμουν σ' ένα νοσοκομείο και ήμουν μόνο εγώ στο τμήμα μου. Κάθε τμήμα του νοσοκομείου είχε μόνο έναν εργαζόμενο. Στο παρελθόν υπήρχαν οκτώ με δέκα εργαζόμενοι σε κάθε τμήμα.»

Στη διάρκεια των μαχών, καθώς οι δομές υγείας δέχονταν επίθεση ή βρίσκονταν στη γραμμή του μετώπου, κάποιοι γιατροί και νοσηλευτές κρύβονταν και μερικές φορές περιέθαλπαν τους ασθενείς στα σπίτια τους.

«Ξέραμε ότι θα είχαμε πόλεμο και προετοιμαζόμασταν μήνες πριν. Όλοι αυτό κάναμε» λέει ο Δρ Wassim. «Συγκέντρωνα φάρμακα και βασικά ιατρικά είδη για αρκετό καιρό. Υπήρχαν πολλοί γιατροί στη γειτονιά και ο καθένας κάλυπτε έναν δρόμο, ένα τετράγωνο ή μια περιοχή. Ο εξοπλισμός δεν ήταν προηγμένος. Είχαμε παυσίπονα και αντιβιοτικά, όχι όμως εξοπλισμό για κρίσιμες καταστάσεις, όπως θωρακοσωλήνες, όποτε έπρεπε να αυτοσχεδιάζουμε. Μια μέρα, μετά από μια αεροπορική επιδρομή, μια τσιμεντένια κολόνα έπεσε στο πόδι ενός ασθενούς που είχε παγιδευτεί κάτω από τα συντρίμμια. Δεν μπορούσαν να τον μετακινήσουν, οπότε χρειάστηκε να κάνει τον ακρωτηριασμό ένας γενικός χειρουργός μόνο με μορφίνη για τον πόνο, όμως του έσωσε τη ζωή.»

«Είναι εφιάλτης να είσαι ασθενής στη δυτική Μοσούλη» λέει ο Ahmed. «Οι περισσότεροι ασθενείς που χρειάζονταν εντατική φροντίδα πέθαναν, ενώ πολλοί άλλοι πέθαναν επειδή δεν έφτασαν εγκαίρως σε νοσοκομείο.»

«Είμαι γιατρός και είναι καθήκον μου»

Στη διάρκεια της μάχης για τη Μοσούλη, πολλοί εργαζόμενοι υγείας έχουν γίνει οι ίδιοι θύματα βίας ή έχουν δει συγγενείς, φίλους ή συναδέλφους να τραυματίζονται ή να σκοτώνονται. Η Concetta Feo, ψυχολόγος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, οργανώνει ατομικές και ομαδικές συνεδρίες για να προσφέρει ψυχολογική υποστήριξη στο Ιρακινό προσωπικό των Γιατρών Χωρίς Σύνορα και να τους εκπαιδεύσει στην παροχή ψυχολογικών πρώτων βοηθειών.

«Όλοι οι Ιρακινοί συνάδελφοί μας, είτε είναι ιατρικό προσωπικό είτε όχι, ζητούν ψυχολογική υποστήριξη» λέει η Concetta. «Λένε ότι αυτό χρειάζονται περισσότερο. Όλοι έχουν ζήσει τραυματικά γεγονότα, και ειδικά οι γιατροί και οι νοσηλευτές έχουν βιώσει τη φρίκη των συγκρούσεων. Για μήνες, ή και χρόνια, ρισκάρουν τη ζωή τους για να σώσουν άλλους. Έπειτα από μια αεροπορική επιδρομή, οι οδηγοί και οι νοσηλευτές των ασθενοφόρων συχνά είναι οι πρώτοι που φτάνουν για να περισυλλέξουν τους τραυματίες ή να σκάψουν στα συντρίμμια, έχοντας τον φόβο ότι μεταξύ των θυμάτων θα βρουν συγγενείς, γείτονες ή φίλους.»

Το νοσοκομειακό προσωπικό που εργάζεται στα τμήματα επειγόντων περιστατικών στη Μοσούλη και τις γύρω περιοχές επίσης έχει βιώσει τη φρίκη των συγκρούσεων, συχνά και στην προσωπική ζωή τους. Πολλοί εργαζόμενοι των Γιατρών Χωρίς Σύνορα εξακολουθούν να έχουν την οικογένειά τους εγκλωβισμένη στις περιοχές της δυτικής Μοσούλης που ελέγχει το Ισλαμικό Κράτος και έχουν να μιλήσουν μαζί τους εβδομάδες ή και μήνες.

«Όταν φτάνουν τραυματίες, το πρώτο πράγμα που ρωτάμε είναι "Από πού είσαι;"» λέει ο Δρ Wassim. «Ο λόγος είναι ότι οι οικογένειές μας ζουν στη δυτική Μοσούλη. Ο εφιάλτης μου ήταν πάντα ότι μια μέρα θα έβλεπα την οικογένειά μου στο τμήμα επειγόντων περιστατικών. Μερικές φορές χάνουμε τον επαγγελματισμό μας και τα συναισθήματά μας είναι πολύ έντονα. Δεν είμαστε από πέτρα.»

Παρά τις τεράστιες προκλήσεις και τη βαθιά οδύνη της καθημερινής ζωής στη Μοσούλη και τα περίχωρά της, το σθένος των εργαζόμενων υγείας της Μοσούλης είναι αξιοθαύμαστο.

«Το να περιμένεις να μάθεις νέα και να φοβάσαι ότι θα είναι άσχημα είναι ψυχοφθόρο, όμως για πολλούς από τους εργαζόμενούς μας το να εργάζονται σε νοσοκομεία των Γιατρών Χωρίς Σύνορα είναι θεραπευτικό: σημαίνει ότι κάνουν κάτι χειροπιαστό για να υποστηρίξουν εκείνους που είναι ακόμη παγιδευμένοι στην άλλη πλευρά», καταλήγει η Concetta.

Όσο για το αν θεωρεί ηρωικό αυτό που κάνει στη Μοσούλη, ο Δρ Wassim απαντά: «Δεν υπάρχουν ήρωες σ' αυτή την ιστορία, μόνο θύματα. Δεν είχαμε επιλογή. Μερικές φορές φοβόμουν όταν έπρεπε να βγω και να περισυλλέξω τραυματίες. Τότε όμως στεκόμουν μια στιγμή και σκεφτόμουν "Αν δεν πάω, ο άνθρωπος αυτός θα πεθάνει και θα φταίω εγώ, επειδή δεν βοήθησα. Είμαι γιατρός και είναι καθήκον μου".»

Οι ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα εξακολουθούν να παρέχουν επείγουσα και χειρουργική φροντίδα σε άντρες, γυναίκες και παιδιά που τραυματίζονται στη συνεχιζόμενη μάχη για τη Μοσούλη. Παράλληλα, οι ομάδες διευρύνουν την παρέμβασή τους για να καλύψουν τα κενά στη νοσοκομειακή φροντίδα που προκαλεί η καταστροφή των τοπικών υπηρεσιών υγείας. Αυτή τη στιγμή οι ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα εργάζονται σε έξι ιατρικές δομές στη Μοσούλη και τα περίχωρά της. Παρέχουν επίσης φροντίδα για υποσιτισμένα παιδιά, καθώς και βασική φροντίδα υγείας και φροντίδα ψυχικής υγείας στους καταυλισμούς που δημιουργήθηκαν πρόσφατα για ανθρώπους που έχουν εγκαταλείψει τη Μοσούλη. Προκειμένου να διασφαλίσουν την ανεξαρτησία τους, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα δεν δέχονται χρηματοδότηση από κυβερνήσεις ή διεθνείς οργανισμούς για τα προγράμματά τους στο Ιράκ και βασίζονται αποκλειστικά σε δωρεές από ιδιώτες σε όλο τον κόσμο για να πραγματοποιήσουν το έργο τους.

* Τα ονόματα δεν είναι τα πραγματικά.

Δημοφιλή