Μία Δανή ιμάμης

Στην καθημερινότητα της δεν φοράει μαντήλα. Επιλέγει να τη φορέσει μόνο όταν προσεύχεται. Γεννήθηκε στη Δανία το 1974 από μητέρα Φινλανδή και χριστιανή και πατέρα πολιτικό πρόσφυγα από τη Συρία και μουσουλμάνο. Σπούδασε στην Κοπεγχάγη, Φιλοσοφία και Κοινωνιολογία της Θρησκείας και έζησε για ένα χρόνο στη Δαμασκό για να ολοκληρώσει το μεταπτυχιακό της. «Μεγάλωσα μέσα σε τόσο διαφορετικές κουλτούρες και θρησκείες και οι πρωτοβουλίες μου βασίζονται επάνω σε αυτή τη μίξη πολιτισμών που διαμόρφωσαν τον χαρακτήρα μου.»
LINDA KASTRUP via Getty Images

Κοπεγχάγη, Αύγουστος 2016: Από τον μιναρέ ενός τζαμιού ακούγεται το adhan, δηλαδή το κάλεσμα για την προσευχή των μουσουλμάνων στο τζαμί. Για πρώτη φορά όμως στην πρωτεύουσα της Δανίας, η φωνή που θα ακουστεί να καλεί σε προσευχή δεν είναι ενός άντρα ιμάμη αλλά της Sherin Khankan, μίας από τις πρώτες γυναίκες που θα έχουν τον ρόλο μουσουλμάνου κληρικού σε ευρωπαϊκή χώρα και θα δημιουργήσει το πρώτο τζαμί για γυναίκες, το "Mariam Mosque" ή αλλιώς «Τζαμί της Μαριάμ», εμπνευσμένο από τη μητέρα του Ιησού.

Η Sherin Khankan

Στην καθημερινότητα της δεν φοράει μαντήλα. Επιλέγει να τη φορέσει μόνο όταν προσεύχεται. Γεννήθηκε στη Δανία το 1974 από μητέρα Φινλανδή και χριστιανή και πατέρα πολιτικό πρόσφυγα από τη Συρία και μουσουλμάνο. Σπούδασε στην Κοπεγχάγη, Φιλοσοφία και Κοινωνιολογία της Θρησκείας και έζησε για ένα χρόνο στη Δαμασκό για να ολοκληρώσει το μεταπτυχιακό της.

«Μεγάλωσα μέσα σε τόσο διαφορετικές κουλτούρες και θρησκείες και οι πρωτοβουλίες μου βασίζονται επάνω σε αυτή τη μίξη πολιτισμών που διαμόρφωσαν τον χαρακτήρα μου.»

Με την επιστροφή της από τη Δαμασκό το 2000, ίδρυσε μία μη κερδοσκοπική οργάνωση, την Exitcircle με σκοπό να βοηθήσει γυναίκες -- θύματα σωματικής, ψυχολογικής και λεκτικής βίας. Το 2001, μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, η Sherin ξεκίνησε το "Forum for Critical Muslims".

«Επιστρέφοντας από τη Δαμασκό, ήξερα ότι ανήκω πλέον σε μία θρησκευτική κοινότητα αλλά στη Δανία δεν μπορούσα να βρω έναν χώρο που να τον αισθάνομαι οικεία. Το 90% των τζαμιών στην Ευρώπη είναι εξαιρετικά συντηρητικά και προτρέπουν τις γυναίκες να προσεύχονται στο σπίτι μόνες τους. Ενίοτε έχουν έναν πολύ μικρό χώρο στο επάνω μέρος του τζαμιού όπου δεν χωράνε περισσότερες από δέκα γυναίκες. Πρόσφατα, η Σαουδική Αραβία χρηματοδότησε τη δημιουργία ενός πανέμορφου και τεράστιου τζαμιού στην Κοπεγχάγη, στο οποίο όμως νιώθω ξένη και παρείσακτη.»

Από τη στιγμή της επιστροφής της, η Sherin είχε ως όνειρο τη δημιουργία ενός λατρευτικού χώρου όπου οι γυναίκες θα έχουν ιδιαίτερη θέση. Το τζαμί που φαντάστηκε θα είχε θέση για όλους τους μουσουλμάνους που θεωρούν ότι η αυστηρή και πατριαρχική δομή του σημερινού Ισλάμ στην Ευρώπη δεν τους αρμόζει και ψάχνουν μία λύση για να συνδυάσουν αρμονικά την ευρωπαϊκή τους ταυτότητα, την προοδευτικότητα και την πνευματικότητα τους.

«Θέλαμε να διαλύσουμε όλα αυτά τα πατριαρχικά στερεότυπα για το Ισλάμ και να εμποδίσουμε την Ισλαμοφοβία που ολοένα και αυξάνεται στη Δανία. Ο πατέρας μου ως υπέρμαχος των γυναικείων δικαιωμάτων με ώθησε στο να ασχοληθώ με τον ισλαμικό φεμινισμό και την αποδόμηση όλων των προτύπων που υποστηρίζουν οι εξτρεμιστές του Ισλάμ. Το ευρύτερο παγκόσμιο κίνημα του ισλαμικού φεμινισμού δίνει έμφαση στη δυνατότητα των γυναικών να ενδυναμωθούν και να χειραφετηθούν έτσι ώστε να αποτινάξουν τα στερεότυπα που έχουν δημιουργηθεί για τις ίδιες μέσα από την πατριαρχική καταπίεση και την πατριαρχική ερμηνεία των Γραφών. Μπορούμε να δώσουμε μία δική μας ερμηνεία του Κορανιού και να αφήσουμε στο παρελθόν τις ερμηνείες που έδωσαν και δίνουν ακόμα οι πατριαρχικές κοινωνίες. Άλλωστε πουθενά μέσα στο Κοράνι δεν αναφέρει ότι μία γυναίκα δεν μπορεί να γίνει ιμάμης.»

Το τζαμί της Μαριάμ

Το τζαμί της Μαριάμ θα πάρει το όνομα του από την μητέρα του Ιησού τον οποίον το Ισλάμ αναγνωρίζει ως προφήτη. Το όνομα του τζαμιού θα αποτελέσει ένα συνδετικό κρίκο με την χριστιανική/προτεσταντική Δανία και θα λειτουργήσει ως ένα σύμβολο για το άνοιγμα του σε όλες τις γυναίκες και άντρες που θέλουν να προσευχηθούν, να έρθουν κοντά στον Θεό και να μάθουν για το Ισλάμ, ανεξαρτήτως θρησκείας.

Το τζαμί θα ξεκινήσει άτυπα τη λειτουργία του τον Φεβρουάριο του 2016. Μέσα στους πρώτους μήνες λειτουργίας του, τέλεσε πέντε γάμους εκ των οποίων μερικοί ήταν μεικτοί. Το εξασέλιδο συμβόλαιο που δίνεται στους νεόνυμφους για υπογραφή, επιβάλλει τις εξής τέσσερις βασικές αρχές: 1) η πολυγαμία δεν είναι επιλογή, 2) οι γυναίκες έχουν το δικαίωμα να ζητήσουν διαζύγιο, 3) ο γάμος θα ακυρωθεί εάν υπάρξει περιστατικό σωματικής ή ψυχολογικής βίας, 4) σε περίπτωση διαζυγίου οι γυναίκες έχουν ίσα δικαιώματα στην επιμέλεια των παιδιών.

Παρόλα αυτά, η Sherin θα πρέπει να περιμένει έξι ακόμα μήνες έτσι ώστε να τελεστεί η πρώτη προσευχή της Παρασκευής στο τζαμί της Μαριάμ. Η προσευχή θα πρέπει να πραγματοποιηθεί από γυναίκες που θα πρέπει να είναι ιμάμηδες και ακόμα δεν είχε συμπληρωθεί ο αριθμός. Η Sherin προτιμάει να αποφεύγει τον χαρακτηρισμό «ιμάμης» καθώς φέρνει μία αρνητική χροιά λόγω της εικόνας των εξτρεμιστών ιμάμηδων που φωνάζουν στις τηλεοράσεις και κατηχούν τους πιστούς στα τζαμιά. Τελικά, ο αριθμός των τεσσάρων ιμάμηδων που απαιτείται θα συμπληρωθεί, με την Sherin να είναι το δημόσιο πρόσωπο του τζαμιού Μαριάμ.

Αντίθετα, δίνει στον εαυτό της τον χαρακτηρισμό του "πνευματικού φύλακα". Βαθιά επηρεασμένη από την παράδοση του ισλαμικού μυστικισμού και των σούφι, παλεύει να δημιουργήσει ένα μέρος όπου οι άνθρωποι θα αισθάνονται ελεύθεροι να συζητήσουν τις ανησυχίες τους και οι γυναίκες θα βρίσκουν ισότητα στη θρησκευτική τους έκφραση. Όπως άλλωστε είπε και ο Ibn Arabi στα έργα του για τον ισλαμικό μυστικισμό "Ο τέλειος άνθρωπος είναι η γυναίκα."

https://www.youtube.com/watch?v=xEM2T9xLZ24

Όλες οι λειτουργίες και οι δραστηριότητες του τζαμιού είναι ανοιχτές για όλο το κοινό, άντρες και γυναίκες. Με μία σημαντική εξαίρεση: τις προσευχές της Παρασκευής. Οι Παρασκευές είναι αποκλειστικά αφιερωμένες στις γυναίκες. Στις γυναίκες που επιλέγουν να προσευχηθούν με ή χωρίς μαντήλα.

«Σε αυτή τη μάχη για τα ίσα δικαιώματα της γυναίκας στο Ισλάμ, θέλουμε τους άντρες δίπλα μας, συνοδοιπόρους μας και υποστηρικτές μας.»

Η πρώτη Παρασκευή και οι αντιδράσεις

Στις 26 Αυγούστου 2016, η πρώτη προσευχή της Παρασκευής συγκέντρωσε περισσότερες από εξήντα γυναίκες. Η Sherin Khankan έκανε το κάλεσμα στην προσευχή (adhan) και τον εναρκτήριο λόγο ενώ η Saliha Marie Fetteh έκανε το Khutbah, δηλαδή το κήρυγμα. Το κήρυγμα εκείνης της πρώτης Παρασκευής ήταν για τη θέση των γυναικών στο σύγχρονο Ισλάμ. Σε ένα Ισλάμ που οι ταυτότητες τους ως πολίτες μίας χώρας δεν σκιάζει την πνευματικότητα τους και ούτε το αντίθετο.

«Ήταν πολύ συγκινητικό και πρωτόγνωρο βίωμα" είπε η Ozlem Cekic, μία Δανή (γεννημένη στην Τουρκία) δικηγόρος.»

«Ένα τζαμί στη Δανία μόνο για γυναίκες είναι αδιαμφισβήτητα ένα βήμα για ένα πιο προοδευτικό Ισλάμ», είπε στην δανέζικη εφημερίδα Politiken ο Mehmet Umit Necef , καθηγητής στο Κέντρο Μεσανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης.

«Δε γνωρίζω εάν υπάρχει ανάγκη για ένα τζαμί μόνο για γυναίκες. Τότε γιατί δεν φτιάχνουμε και ένα τζαμί μόνο για άνδρες; Δεν υπάρχει θεολογικό έδαφος για αυτή την πρωτοβουλία». Αυτή ήταν η μόνη δήλωση που έκανε ο Waseem Hussein, ιμάμης σε ένα από τα μεγαλύτερα τζαμιά της Κοπεγχάγης.

Ένα τζαμί αποκλειστικά για γυναίκες δεν είναι όμως κάτι καινούργιο! Στην Κίνα υπάρχουν τζαμιά για γυναίκες εδώ και τρεις αιώνες ενώ τα τελευταία χρόνια παρόμοιες κινήσεις έχουν γίνει σε Αφρική, Αμερική και Ευρώπη. Το 1995, ξεκίνησε τη λειτουργία το πρώτο γυναικείο τζαμί στη Νότιο Αφρική ενώ το 2015 το Λος Άντζελες υποδέχτηκε το δικό του. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, η γνωστή ακαδημαϊκός του Ισλάμ, Amina Wadud διεξάγει τις προσευχές της Παρασκευής για άντρες και γυναίκες!

«Σε καμία θρησκεία οι γυναίκες δεν έχουν κατακτήσει την ισότητα. Ούτε ο χριστιανισμός αλλά ούτε ο ιουδαϊσμός έχουν δώσει στη γυναίκα τη θέση που της αξίζει. Το 1948 μόνο η Προτεσταντική Εκκλησία της Δανίας έδωσε σε γυναίκα το δικαίωμα να οριστεί ως κληρικός. Εμείς θέλουμε να βλέπουμε στον διάδρομο της αίθουσας μας πριν την προσευχή τις γυναίκες να βάζουν το κραγιόν τους, να θηλάζουν τα μωρά τους ή να στέλνουν mails για τα meetings της επόμενης εβδομάδας» λέει η Sherin Khankan.

Δημοφιλή