Η Αναθεώρηση του Συντάγματος: Κορυφαία και αναγκαία διαδικασία

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Αναθεώρηση του Συντάγματος έχει ως κύριο σκοπό αλλαγές, προσθήκες και τροποποιήσεις ώστε το Σύνταγμα ως ο Καταστατικός Χάρτης του Κράτους που ορίζει την ουσία και τις διαδικασίες που είναι επιβεβλημένο να ακολουθούνται για την ομαλή λειτουργία του Δημοκρατικού Πολιτεύματος και την πορεία της χώρας και σε ό,τι αφορά στο εσωτερικό της και σε ό,τι αφορά στις εξωτερικές της σχέσεις, να είναι σε απόλυτη συμφωνία με τις αντικειμενικές συνθήκες της εποχής, τις τρέχουσες κοινωνικές αντιλήψεις και την διεθνή πραγματικότητα που προσδιορίζει τις παραμέτρους του διεθνούς συστήματος, μέλος του οποίου είναι και η Ελλάδα.
eurokinissi

Η συζήτηση για την Αναθεώρηση του Συντάγματος που έχει ήδη αρχίσει με τοποθετήσεις πολιτικών στελεχών σχετικά με τα ζητήματα που η κορυφαία αυτή θεσμική διαδικασία πρέπει να αντιμετωπίσει, είναι ενδιαφέρουσα και σημαντική. Θα είναι ακόμα πιο σημαντική αφού διατυπωθούν οι απόψεις των διακεκριμένων συνταγματολόγων και νομικών της χώρας, και αφού βρεθεί ένας τρόπος για την καταγραφή των απόψεων όσων μελών της κοινωνίας των πολιτών το επιθυμούν.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Αναθεώρηση του Συντάγματος έχει ως κύριο σκοπό αλλαγές, προσθήκες και τροποποιήσεις ώστε το Σύνταγμα ως ο Καταστατικός Χάρτης του Κράτους που ορίζει την ουσία και τις διαδικασίες που είναι επιβεβλημένο να ακολουθούνται για την ομαλή λειτουργία του Δημοκρατικού Πολιτεύματος και την πορεία της χώρας και σε ό,τι αφορά στο εσωτερικό της και σε ό,τι αφορά στις εξωτερικές της σχέσεις, να είναι σε απόλυτη συμφωνία με τις αντικειμενικές συνθήκες της εποχής, τις τρέχουσες κοινωνικές αντιλήψεις και την διεθνή πραγματικότητα που προσδιορίζει τις παραμέτρους του διεθνούς συστήματος, μέλος του οποίου είναι και η Ελλάδα.

Με αυτά κατά νου είναι σαφές ότι οι από το 1975 ως σήμερα συνταγματικές αναθεωρήσεις ανεξάρτητα από τυχόν επιμέρους προβλήματα και κοινοβουλευτικές αψιμαχίες, τον αντικατοπτρισμό αυτής της πραγματικότητας είχαν ως στόχο. Και θα ήταν άδικο, παρά τα όσα δεν κατέστη δυνατόν να επιτευχθούν, να μην είναι παραδεκτό ότι σε γενικές τουλάχιστον γραμμές το πέτυχαν.

Όμως τα Συντάγματα είναι όπως οι άνθρωποι. Γεννιούνται, ωριμάζουν και κάποια στιγμή πεθαίνουν, αφήνοντας τη θέση τους σε νέους ανθρώπους που γεννιούνται ή αντίστοιχα σε νέα Συντάγματα που προκύπτουν από διαδικασίες αναθεώρησης ή ακόμα και από συντακτικές Βουλές. Ο στόχος είναι πάντα ο ίδιος: Το Σύνταγμα και τα όσα θεσπίζει να συμβαδίζουν με τις κοινωνικές συνθήκες και προβληματισμούς της εποχής μέσα στην οποία εφαρμόζονται.

Έτσι πέρα από τα πολιτικά σκεπτικά που οδήγησαν στην έναρξη της συζήτησης για την Αναθεώρηση του Συντάγματος οι εσωτερικές και διεθνείς συνθήκες μέσα στις οποίες κινείται η χώρα την καθιστούν επιβεβλημένη. Βέβαια τόσο η Κυβέρνηση όσο και τα κόμματα άρχισαν, ως όφειλαν, να διατυπώνουν ήδη τις απόψεις τους για τα θέματα που θα πρέπει να βρεθούν στο επίκεντρο αυτής της διαδικασίας. Σωστό και χρήσιμο ανεξάρτητα από αν συμφωνεί κανείς ή όχι με τα προτεινόμενα. Παράλληλα είναι εδώ και καιρό καταγεγραμμένη η απαίτηση των πολιτών για μια Ελλάδα πιο ασφαλή, πιο διαφανή, ακόμα πιο δημοκρατική, με περισσότερες κοινωνικές ευαισθησίες, με περισσότερο σεβασμό στο περιβάλλον και με ταχύτερες διαδικασίες αναζήτησης της συνύπαρξης με τα διεθνώς αναπτυσσόμενα ρεύματα σε όλους σχεδόν τους τομείς της κοινωνικής δραστηριότητας. Έτσι σύμφωνα με τις καταγραφείσες μέχρι στιγμής απόψεις, η συζητούμενη Αναθεώρηση μάλλον θα κινηθεί στα ακόλουθα πεδία:

1. Στον τρόπο εκλογής και τις αρμοδιότητες του Προέδρου της Δημοκρατίας, ζήτημα που βεβαίως θα αφορά και τις σχέσεις του Πρώτου Πολίτη της χώρας με την εκάστοτε Κυβέρνηση, με κεντρικά ζητήματα εδώ την εκλογή του Προέδρου απευθείας από τον Λαό και την αναβάθμιση των αρμοδιοτήτων του (της). Μία τέτοια εξέλιξη θα ενίσχυε το σύστημα των ελέγχων και των ισορροπιών ( cheques and Balances) που είναι ένα από τα βασικά θεμέλια της Δημοκρατίας. Παράλληλα, θα είχε ως αποτέλεσμα την « απεμπλοκή» από τη σχέση της εκλογής του Προέδρου της Δημοκρατίας με το ενδεχόμενο προκήρυξης εθνικών εκλογών στην περίπτωση που δεν θα είναι δυνατή η συγκέντρωση των 180 ψήφων, όπως ορίζεται στα σχετικά άρθρα του Συντάγματος.

2. Στην υιοθέτηση διατάξεων στις οποίες να αντικατοπτρίζονται οι συντελεσθέντες κοινωνικοί μετασχηματισμοί και να προβλέπονται οι κατευθύνσεις για την περισσότερη διαφάνεια και κοινωνική ευαισθησία με γνώμονα πάντα την παραπέρα θωράκιση της Δημοκρατίας. Ένα κεντρικό θέμα εδώ είναι βέβαια η αλλαγή του νόμου περί ευθύνης υπουργών, ζήτημα για το οποίο έχουν ήδη διατυπωθεί αρκετές αξιόλογες απόψεις. Ένα δεύτερο ζήτημα θα μπορούσε να είναι μια νέα ρύθμιση σχετικά με τη συχνότητα «επίκλησης» από τις εκάστοτε Κυβερνήσεις των Πράξεων Νομοθετικού Περιεχομένου για την ταχύτατη αντιμετώπιση διαφόρων θεμάτων .

Όπως είναι γνωστό έχει ασκηθεί έντονη κριτική και στην προηγούμενη Κυβέρνηση αλλά και στη σημερινή για τη συχνή «προσφυγή» σε πράξεις νομοθετικού περιεχομένου, με κύρια αιτιολογία το γεγονός ότι η διαδικασία αυτή παρακάμπτει την ουσία της Κοινοβουλευτικής διαδικασίας και υποβαθμίζει τη Βουλή. Το θέμα έχει και διεθνές ενδιαφέρονκαι προηγούμενο αφού πριν από δύο περίπου χρόνια, στις ΗΠΑ ο Πρόεδρος Ομπάμα ήρθε αντιμέτωπος με την Αμερικανική Δικαιοσύνη (Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ) με την κατηγορία ότι καταφεύγει, πέραν του συνταγματικά επιτρεπτού, στις αντίστοιχες πράξεις νομοθετικού περιεχομένου (Executive Orders για τις ΗΠΑ) προκειμένου να παρακάμψει τις αντιδράσεις του Αμερικανικού Κογκρέσου για την υιοθέτηση της προτεινόμενης από τον ίδιο περιβαλλοντικής νομοθεσίας.

3. Στη βελτίωση ή προσθήκη διατάξεων, εκεί που θα κριθεί απαραίτητο σχετικά με τις σχέσεις διεθνούς και εσωτερικού δικαίου, ιδιαίτερα μάλιστα αφού υπάρχουν αισθητές μεταβολές στη διεθνή πραγματικότητα. Αν και το ζήτημα αυτό ρυθμίζεται με σαφήνεια από τα σχετικά άρθρα του Συντάγματος έχουν στο παρελθόν παρατηρηθεί κάποια προβλήματα κυρίως σε ό,τι αφορά στη σχέση του Εθνικού με το Ευρωπαϊκό δίκαιο (Βλ. για παράδειγμα παλαιότερη συζήτηση για το νόμο για τον βασικό μέτοχο). Επίσης δεν θα πρέπει να παραβλεφθούν απόψεις διακεκριμένων συνταγματολόγων όπως ο καθηγητής Γ. Κασσιμάτης που έχουν θέσει θέμα συνταγματικότητας των ήδη υπογεγραμμένων και ψηφισθέντων μνημονίων, δανειακών συμβάσεων και σχετικών νόμων. Ίσως η διαδικασία Αναθεώρησης να αποτελεί το καλύτερο «βήμα» για την αποσαφήνιση αυτού του τόσο σημαντικού θέματος.

4. Στην Αναθεωρητική διαδικασία. Και το θέμα αυτό ρυθμίζεται ως προς την ουσία από τις σχετικές διατάξεις του Συντάγματος. Όμως οι διαρκώς και με γρήγορους ρυθμούς μεταβαλλόμενες κοινωνικές συνθήκες θεωρείται ότι επιβάλλουν, μία πιο ευέλικτη διαδικασία Αναθεώρησης προκειμένου να επιτυγχάνεται η πλήρης αντιστοιχία του πνεύματος και του γράμματος του συντάγματος με τις επικρατούσες συνθήκες και τους προβληματισμούς της κοινωνίας. Στο πρόσφατο παρελθόν μάλιστα υπήρξε και μία διαφωνία ανάμεσα στον τότε Πρόεδρο της Βουλής Ε. Μεϊμαράκη και τον σημερινό Πρόεδρο της Δημοκρατίας για το ζήτημα αυτό. Επίσης πολύ ενδιαφέρουσες απόψεις σχετικά με την ευελιξία της διαδικασίας Αναθεώρησης είχαν κατατεθεί και στη διάρκεια των εργασιών της Συνέλευσης για την κατάρτιση του Ευρωπαϊκού Συντάγματος το οποίο όμως όπως είναι γνωστό δεν υιοθετήθηκε μετά τα αρνητικά αποτελέσματα των δημοψηφισμάτων στη Γαλλία και την Ολλανδία.

Με αυτά ως δεδομένα θα είναι σημαντικό να κατατεθούν προτάσεις, να υπάρξει σε βάθος διάλογος και να αναζητηθούν συναινέσεις αλλά και ενημέρωση και δραστηριοποίηση των πολιτών, ώστε η διαδικασία αυτή να έχει το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα.

Δημοφιλή