Εγκλωβισμένοι στα διλήμματα

Από το 1974, οπότε και η χώρα διανύει την πιο μακρά περίοδο ευημερίας της σύγχρονης ιστορίας της, τα διλήμματα έχουν στοιχειώσει τις σημαντικότερες στιγμές και τα πιο κρίσιμα σταυροδρόμια: Από τα μέσα της δεκαετίας του '70 και την κόντρα «Ανήκομεν εις την δύσιν» - «ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο», μέχρι το σύγχρονο δίλημμα «Μνημόνιο-Αντιμνημόνιο» και «Ευρώ - Δραχμή».
Milos Bicanski via Getty Images

Έχω ξαναγράψει στο παρελθόν, πως ένα από τα βασικότερα χαρακτηριστικά της χώρας που διατρέχει κάθετα την πολιτική και την κοινωνία είναι το σύνδρομο των διλημμάτων. Αδυνατώ να βρω τις ιστορικές καταβολές του, αλλά μπορώ να εντοπίσω εύκολα την δράση του.

Από το 1974, οπότε και η χώρα διανύει την πιο μακρά περίοδο ευημερίας της σύγχρονης ιστορίας της, τα διλήμματα έχουν στοιχειώσει τις σημαντικότερες στιγμές και τα πιο κρίσιμα σταυροδρόμια: Από τα μέσα της δεκαετίας του '70 και την κόντρα «Ανήκομεν εις την δύσιν» -«ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο», μέχρι το σύγχρονο δίλημμα «Μνημόνιο-Αντιμνημόνιο» και «Ευρώ - Δραχμή». Ακόμα και αν στις πιο κρίσιμες στιγμές της πορείας έγιναν σωστές επιλογές, όπως η διατήρηση της πίστης στην Ευρωπαϊκή πορεία, τα δίπολα ποτέ δεν άφησαν την δημόσια σφαίρα να απομακρύνει από το οπτικό της πεδίο ένα νέφος που πάντα την οδηγούσε σε στραβοπατήματα.

To σύνδρομο των διλημμάτων που φάνηκε να ξεφτίζει την δεκαετία του 2000, ξαναξύπνησε το 2010, οπότε και η χώρα μπήκε σε περιπέτειες. Αυτή τη φορά ξύπνησε σαν από χειμερία νάρκη με την πιο άγρια μορφή του. Το δίπολο «Μνημόνιο-αντιμνημόνιο», διέρρηξε κάθε κοινωνική σταθερά που δημιούργησε η μεταπολίτευση. Αποτέλεσε μία αυτούσια κοινωνική διαιρετική τομή που για άλλη μία φορά θα καθόριζε σε μεγάλο βαθμό τις πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις. Με ένα πολιτικό προσωπικό συνηθισμένο στην κίνηση μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας, το δίλημμα δεν βρήκε καμία τροχοπέδη και κατακυρίευσε όλη τη δημόσια ζωή. Γιγαντώθηκε και συμπαρέσυρε μαζί του στην γιγάντωση τις πιο άγριες μνήμες του παρελθόντος, ενώ δεν παρέλειψε να ρίξει γερά θεμέλια στην κοινωνία, δημιουργώντας στρατόπεδα αντιπάλων και φανατισμένων οπαδών-δογμάτων.

Το δημοψήφισμα απελευθέρωσε δυστυχώς, πριν την διεξαγωγή του, τις πιο σκοτεινές εκφάνσεις και χαρακτηριστικά της ελληνικής πολιτικής κοινωνικοποίησης. Επανέφερε τον διχαστικό λόγο στη δημόσια σφαίρα, χώρισε την κοινωνία σε δύο στρατόπεδα χωρίς καμία όσμωση και χωρίς κανένα περιθώριο κοινού τόπου.

Η ίδια η άνοδος του ΣΥ.ΡΙΖ.Α ,άλλωστε, βασίσθηκε στην ισχυρή παρουσία του διλήμματος μνημόνιο-αντιμνημόνιο, ωστόσο φαίνεται πως η βάση της γιγάντωσης της σημερινής κυβέρνησης αρχίζει και αποτελεί αγκάθι και για την ίδια. Η εξελισσόμενη και κλιμακούμενη αντιμνημονιακή ρητορική του, πραγματοποίησε , άθελα του μάλλον, ένα νέο δεδομένο στην κοινωνία: Προσπάθησε να άρει την μεταπολιτευτική (δια)ταξική συνθετότητα, την ώσμωση των τάξεων που επήλθε από την δεκαετία του 1980 στην Ελλάδα και την επαναφορά της ταξικότητας ως μέσο πολιτικής και κοινωνικής έκφρασης.

Ακόμα και σε επίπεδο πολιτικής πράξης, ο ΣΥ.ΡΙΖ.Α, «κατόρθωσε» για πρώτη φορά στην μεταπολίτευση να υπερπολιτικοποίησει μία μερίδα πολιτών, όπως τη συνέβη στη δεκαετία του 70», ωστόσο με έναν διαφορετικό τρόπο: Δίνοντας πολιτικό έρμα στην αγανάκτηση και τον θυμό, κάτι που ωστόσο δεν είναι απαραίτητα κολάσιμο. Το κακό εστιάζεται στο γεγονός ότι η ρητορική των στελεχών του δεν είχε ποτέ «κόκκινες γραμμές» όσον αφορά την ακραία έκφραση της αγανάκτησης αυτής. Είναι δηλαδή το κόμμα που άθελά του έδωσε νομιμοποιητική βάση στην ακραία ρητορεία και τον ρεβανσισμό, για πρώτη φορά στην μεταπολιτευτική ιστορία. Το τρομακτικό στην όλη υπόθεση είναι πως το πολιτικό σύστημα, σε επίπεδο κομμάτων και πολιτικών προσώπων, είναι ο βασικός υπαίτιος της κατάστασης αυτής, δρώντας επί δεκαετίες ως ηθικός αυτουργός της σημερινής καταστροφής. Χαρακτηριστικότερο δείγμα της αναπόδραστης αυτής πραγματικότητας, ο λεγόμενος «δικομματισμός», ο οποίος αποτύπωνε πλήρως την προδιάθεση για την κοινωνική έκρηξη, ωστόσο η επίπλαστη ευημερία ήταν αρκετή για να κρατάει τον κρατήρα σε λήθαργο.

Αν κάποιος παρακολουθούσε μέσα από κάποιο μικροσκόπιο την διαχρονική δράση των διλημμάτων στη χώρα, μάλλον θα κατέληγε πως πρόκειται για ένα παράσιτο που φυτοζωεί από την αδράνεια πολιτών, πολιτικών, κομμάτων και ΜΜΕ να ξεφύγουν από την πεπατημένη. Διχασμός και διλήμματα, για άλλη μια φορά.

Δημοφιλή