Η οικονομική κρίση της Ελλάδας και τα διεθνή μέσα ενημέρωσης

Μετά το δεύτερο σχέδιο διάσωσης, τον Οκτώβριο του 2011, το βιτριόλι του διεθνούς Τύπου κατευθύνθηκε στην ελληνική κυβέρνηση και στην ανικανότητά της να επιβάλλει τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, τις μεταρρυθμίσεις στον δημόσιο τομέα και στην πάταξη της φοροδιαφυγής, ενώ μετά την πρόταση του τέως Π/Θ, Γιώργου Παπανδρέου, για την διεξαγωγή δημοψηφίσματος, η ιδέα μιας ελληνικής εξόδου από το ευρώ άρχισε να κυριαρχεί στα διεθνή ΜΜΕ ως Grexit. Το Grexit συνέχισε να απασχολεί τα ευρωπαϊκά και αμερικανικά ΜΜΕ έως τα μέσα περίπου του 2012, μέχρι τη διενέργεια των εκλογών και τον σχηματισμό της νέας κυβέρνησης (Σαμαρά-Βενιζέλου), πλήττοντας τα τελευταία ψήγματα αξιοπιστίας που υπήρχαν για την ελληνική οικονομία.
ANGELOS TZORTZINIS via Getty Images

Η δημοσιότητα για την οικονομική κρίση της Ελλάδας (2010-2016) δεν εστίασε μόνο στα πραγματικά δεδομένα της ελληνικής οικονομίας και τους χειρισμούς των ελληνικών κυβερνήσεων αλλά επεκτάθηκε σε διάφορους άλλους χώρους, προκαλώντας κρίση δυσπιστίας για το επενδυτικό περιβάλλον στο σύνολό του.

Η αρνητική δημοσιότητα άρχισε απο το 2010 για τη χώρα, που έγινε αντικείμενο χλευασμού, κακόπιστης κριτικής και πικρόχολης αντιμετώπισης από τα μέσα ενημέρωσης του κόσμου τουλάχιστον. Κορυφώθηκε με τις παλινωδίες του πρώην υπουργού οικονομικών κ. Γιάνη Βαρουφάκη, ο οποίος μετά από μια περίοδο κοπάσεως των πάσης φύσεως θορύβων, έβαλε τη χώρα στον χάρτη της πλέον αρνητικής δημοσιότητας απο τον Ιανουάριο του 2015 μέχρι την αποχώρησή του από την κυβέρνηση.

Θεωρώντας ότι αξίζει να δοθεί έστω και περιληπτικά μια ματιά στην εικόνα της Ελλάδας στα διεθνή μέσα ενημέρωσης θα μπορούσαν να προσδιορισθούν τέσσερις οι περίοδοι της κρίσης με τα αρνητικά δημοσιεύματα για την Ελλάδα:

1. Η πρώτη περίοδος αφορά το ξέσπασμα της κρίσης το 2010 και μπορεί να χαρακτηρισθεί ως η χειρότερη και η πιο αρνητική για την Ελλάδα. Η χώρα βρέθηκε τότε στο επίκεντρο των παγκόσμιων ΜΜΕ. Η αρχική αντίδραση, ιδιαίτερα από τη Γερμανία, το Βέλγιο και την Ολλανδία ήταν να χαρακτηρισθεί το πρόβλημα ως καθαρά ελληνικό και προερχόμενο από τα διαρθρωτικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας, από την ανικανότητα των ελληνικών κυβερνήσεων να τα αντιμετωπίσουν και από την ανυπαρξία βούλησης να καταπολεμήσουν τη φοροδιαφυγή και τη διαφθορά.

Ο σχολιασμός ήταν συχνά στερεοτυπικός κατηγορώντας τους Έλληνες ως «τεμπέληδες», «αδιάφορους» και «ψεύτες» που παραποιούν τα επίσημα στατιστικά στοιχεία. Στο πλαίσιο αυτό δημοσιεύτηκε το εξώφυλλο του γερμανικού περιοδικού Focus με τους προσβλητικούς χαρακτηρισμούς για την Ελλάδα.

Μετά ωστόσο τη διάχυση της κρίσης και σε άλλες χώρες της Ευρωζώνης, τα ΜΜΕ δεν μπορούσαν να επικεντρώνονται στην Ελλάδα και δημιούργησαν την ομάδα των PIIGS για να στιγματίσουν τις χώρες του Νότου. Ο διαχωρισμός μεταξύ του «καλού Βορά» και του «κακού Νότου» στον παραδοσιακό ευρωπαϊκό Τύπο χρησιμοποιήθηκε για να υπονομεύσει το αίσθημα της αλληλεγγύης χτυπώντας στην καρδιά του «ευρωπαϊκού ιδεώδους».

2. Μετά το δεύτερο σχέδιο διάσωσης, τον Οκτώβριο του 2011, το βιτριόλι του διεθνούς Τύπου κατευθύνθηκε στην ελληνική κυβέρνηση και στην ανικανότητά της να επιβάλλει τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, τις μεταρρυθμίσεις στον δημόσιο τομέα και στην πάταξη της φοροδιαφυγής, ενώ μετά την πρόταση του τέως Π/Θ, Γιώργου Παπανδρέου, για την διεξαγωγή δημοψηφίσματος, η ιδέα μιας ελληνικής εξόδου από το ευρώ άρχισε να κυριαρχεί στα διεθνή ΜΜΕ ως Grexit.

Το Grexit συνέχισε να απασχολεί τα ευρωπαϊκά και αμερικανικά ΜΜΕ έως τα μέσα περίπου του 2012, μέχρι τη διενέργεια των εκλογών και τον σχηματισμό της νέας κυβέρνησης (Σαμαρά-Βενιζέλου), πλήττοντας τα τελευταία ψήγματα αξιοπιστίας που υπήρχαν για την ελληνική οικονομία.

3. Η μακρά ωστόσο περίοδος παρακμής της οικονομικής και κοινωνικής ζωής στην Ελλάδα (2012-2014) άρχισε να προκαλεί τη συμπάθεια των διεθνών ΜΜΕ, καθώς ασχολούνται πλέον με τις επιπτώσεις των μέτρων λιτότητας στον ελληνικό λαό.

Ένα άλλο στοιχείο που προκάλεσε θετικά δημοσιεύματα για την Ελλάδα ήταν η επιχείρηση καταστολής της Χρυσής Αυγής από την κυβέρνηση Σαμαρά-Βενιζέλου (2013).

Ωστόσο, και αυτή την περίοδο της διακυβέρνησης Σαμαρά-Βενιζέλου τα ξένα μέσα ενημέρωσης συνεχώς αναφέρονταν στην ανικανότητα της Ελληνικής κυβέρνησης να συρρικνώσει τον δημόσιο τομέα, να περισυλλέξει φόρους και να ανταποκριθεί στις ποικίλες υποχρεώσεις των μνημονίων.

4. Η τέταρτη περίοδος της διαπραγμάτευσης της ομάδας Τσίπρα-Βαρουφάκη (πρώτο εξάμηνο του 2015) που έφερε τελικά το κλείσιμο των τραπεζών και τον έλεγχο κίνησης κεφαλαίων, αποτέλεσε νέο κύμα αρνητικής δημσιότητας για τη χώρα. Οι επισκέψεις του υπουργού οικονομικών στις Βρυξέλλες, οι συχνές αντιπαραθέσεις του με τους Ευρωπαίους ομολόγους του αποτέλεσαν πηγή μιας αφόρητα αρνητικής δημοσιότητας, που κόντεψε να στοιχίσει πραγματικά στην Ελλάδα το Grexit.

Η στιγμή της απόφασης του πρωθυπουργού για δημοψήφισμα την ώρα που του είχαν δοθεί οι ευνοϊκότεροι όροι για τη νέα συνθήκη προκάλεσε κύμα αρνητικών δημοσιευμάτων στην Ελλάδα, ενώ κάποιοι αντιμετώπισαν με συμπάθεια την απάντηση ΟΧΙ των Ελλήνων στο δημοψήφισμα ως μια μορφή απάντησης στους Ευρωπαίου εταίρους κατά της συνεχιζόμενης λιτότητας.

Οι νέες εκλογές το Σεπτέμβριο του 2015 με την επανεκλογή του ΣΥΡΙΖΑ και τη δημιουργία κυβέρνησης συνασπισμού ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ εξακολουθεί να προκαλεί δυσπιστία και αρνητική δημοσιότητα για το οικονομικό μέλλον της Ελλάδας στα διεθνή μέσα.

Οι μόνες ίσως θετικές αναφορές των ξένων ενημέρωσης τα τελευταία χρόνια είναι αυτές για το προσφυγικό, και ιδιαίτερα για την ανθρωπιά των Ελλήνων πολιτών απέναντι στους κατατρεγμένους πρόσφυγες της Ανατολής. Αφιερώματα στην τηλεόραση και τον τύπο δείχνουν τους Ελληνες να στηρίζουν, να περιποιούνται και να συνδράμουν τις οικογένειες των προσφύγων στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου και την Ειδομένη.

Ωστόσο, εν μέσω θορύβων, η Ελληνική κοινωνία συνεχίζει να μαραζώνει εξαιτίας της λιτότητας, η οικονομία της χώρας συνεχίζει να συρρικνώνεται, παράλληλα με τα αρνητικά δημοσιεύματα που ακολουθούν τα ευρήματα των θεσμών σε σχέση με τα δημοσιονομικά της χώρας. Πρόκειται για μια κατάσταση που φαίνεται πως θα συνεχίσει να τροφοδοτεί τον ευρωπαϊκό και αμερικανικό Τύπο πλήττοντας περαιτέρω το κλίμα για την ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας.

Η δημοσιογράφος και συγγραφέας Ιουστίνη Φραγκούλη-Αργύρη θα δώσει διάλεξη με θέμα "International Press Coverage of the Greek Debt Crisis" στην Ελληνοαμερικάνικη Ενωση. Η διάλεξη διοργανώνεται από το Ερευνητικό Ινστιτούτο του Hellenic American University σε συνεργασία με το Hellenic American College και θα λάβει χώρα στις 8 Απριλίου 2016 στις 19.00 στο αμφιθέατρο της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης, Μασσαλίας 22, Αθήνα.

Δημοφιλή