Αυτή δεν είναι Πια η Ελλάδα της Γιαγιάς μας: 6 Σκέψεις

Αφότου επέστρεψα στην Ελλάδα μετά από 27 χρόνια στις Ηνωμένες Πολιτείες, σκέφτομαι τις αλλαγές που έχω παρατηρήσει και αναλογίζομαι «πώς ήταν» το 1988 όταν ακόμα ζούσα εδώ. Στη διάρκεια των δύο χρόνων της παραμονής μου εδώ, από το 1986 ώς το 1988, κρατούσα κάτι σαν ημερολόγιο.
ASSOCIATED PRESS

Αχ, Ελλάδα! Αχ, Ελλάδα! Ο τόπος διακοπών των εραστών και των ονειροπόλων που ξεχωρίζει για τις ατέλειωτες γαλάζιες παραλίες και τον ατέλειωτο γαλάζιο ουρανό έχει αλλάξει αρκετά τα τελευταία 27 χρόνια. Μην ανησυχείτε, η ζεστή άμμος που λαμπυρίζει, τα κρυστάλλινα νερά που σε καλούν στην αγκαλιά τους, και η υγιεινή Μεσογειακή δίαιτα δεν έχουν αλλάξει καθόλου, δόξα τω Θεώ, καθώς συνεχίζουν να ελκύουν πλήθος επισκεπτών στην Ελλάδα ξανά και ξανά. Οι αλλαγές που έχω δει μέχρι τώρα είναι θετικές - υπέροχες αλλαγές προς το καλύτερο που κάνουν τη ζωή στην Ελλάδα πολύ άνετη.

Αφότου επέστρεψα στην Ελλάδα μετά από 27 χρόνια στις Ηνωμένες Πολιτείες, σκέφτομαι τις αλλαγές που έχω παρατηρήσει και αναλογίζομαι «πώς ήταν» το 1988 όταν ακόμα ζούσα εδώ. Στη διάρκεια των δύο χρόνων της παραμονής μου εδώ, από το 1986 ώς το 1988, κρατούσα κάτι σαν ημερολόγιο. Ήταν κάτι σαν το αντηχείο στο οποίο προσέτρεχα όταν ήμουν απογοητευμένη ή λυπημένη. Αυτό θα μπορούσε να είναι καλό και κακό για τις σκέψεις που θα ακολουθήσουν.

Είναι καλό, επειδή αν έγραφα μόνο για τα άσχημα πράγματα που συνέβαιναν εκείνη την εποχή, τότε αυτά δε θα μπορούσαν παρά να είναι καλύτερα στην Ελλάδα 27 χρόνια μετά, σωστά; Επομένως αυτές οι σκέψεις θα ήταν χωρίς αμφιβολία όλες θετικές! Αν, από την άλλη πλευρά, σημείωνα μόνο ό,τι «άσχημο» έβλεπα στην Ελλάδα ... σε κάθε περίπτωση δεν είναι ωραίο να επισημαίνεις μόνο τα αρνητικά πράγματα που βιώνεις σε μία κουλτούρα. Τα πράγματα λοιπόν έχουν ως εξής:

Μόλυνση του Περιβάλλοντος

Ο σύζυγός μου κι εγώ ζούσαμε στην Αγία Παρασκευή, ένα βόρειο προάστιο της Αθήνας, από τον Ιούνιο του 1986 ώς τον Ιούλιο του 1988, κι εργαζόμαστε και οι δύο στο Αμερικάνικο Κολλέγιο της Ελλάδας που ήταν κοντά. Ζούμε και τώρα στην Αγία Παρασκευή, η οποία εξακολουθεί να μου αρέσει πολύ. Πρέπει να ξεκινήσω τις σκέψεις μου με το πιο δυνατό σημείο της Ελλάδας: το συγκλονιστικό τοπίο. Η καλύτερη αλλαγή των τελευταίων 27 ετών είναι ότι τώρα μπορώ πραγματικά να ΔΩ το τοπίο χωρίς το «νέφος».

Από την υπέροχη θέση στην οποία βρίσκεται το γραφείο μου βλέπω καθημερινά τη θέα της Αθήνας και θαυμάζω τα πανέμορφα βουνά που περιβάλλουν την πόλη. Από την πλευρά του Υμηττού βλέπω το Ολυμπιακό Στάδιο, με τις δύο αψίδες του να προστατεύουν την πόλη, όπως η φτερωτή θεά, η Νίκη της Σαμοθράκης. Με τα κιάλια μπορώ να δω μέχρι τον Πειραιά και τη θάλασσα. Αυτή τη μακρινή θέα σπάνια μπορούσα να την απολαύσω στο τέλος της δεκαετίας του '80 εξαιτίας του νέφους της Αθήνας.

Θυμάμαι ιδιαίτερα έντονα τα αυτοκίνητα και τα λεωφορεία τη δεκαετία του '80. Δε θα ξεχάσω ποτέ τη μυρωδιά από τα καυσαέρια των λεωφορείων της εποχής. Στοιχηματίζω ότι οι περισσότεροι Αθηναίοι άνω των 20 ετών θυμούνται καλά αυτή τη μυρωδιά. Ακόμη και ο μικρότερος γιος μου την ξέρει. Κάποια φορά στο Κάνσας, έτυχε να είμαστε πίσω από ένα μεγάλο φορτηγό, και ο γιος μας είπε «Ε, μπαμπά, μυρίζει σαν την Ελλάδα!» Τώρα παρατηρώ ότι 99% των αυτοκινήτων είναι ενεργειακής απόδοσης και τα περισσότερα είναι εφοδιασμένα με παιδικά καθίσματα, τα οποία τότε δεν υπήρχαν.

Ασφάλεια

Οι άνθρωποι από τις μεσοδυτικές Πολιτείες, από τις οποίες προέρχομαι, έχουν τη φήμη ότι είναι κάπως απλοί και αθώοι. Είμαστε πολύ φιλικοί, εγκάρδιοι και εμπιστευόμαστε τους ανθρώπους και κάπως έτσι φέρομαι κι εγώ. Αυτή η αίσθηση υπάρχει στην Ελλάδα, κάτι που πάντα μου άρεσε. Πάντα αισθανόμουν ασφαλής στην Αθήνα τη δεκαετία του '80 και το ίδιο ένιωθα όταν ταξίδευα ή ήμουν διακοπές.

Εξακολουθώ να νιώθω ασφαλής, αλλά από τον Ιούνιο του 2013 όταν μας έκλεψαν μέσα στο σπίτι μας στην Αγία Παρασκευή παίρνω περισσότερα μέτρα.

Θυμάμαι ότι τη δεκαετία του '80 υπήρχε έξαρση των «τσαντάκηδων» που περνούσαν με τις μηχανές τους κι έκλεβαν τις τσάντες των γυναικών. Τώρα υπάρχει αύξηση στις κλοπές σπιτιών. Και τη δεκαετία του '80 ήξερα φίλους των οποίων τα σπίτια είχαν διαρρήξει. Νομίζω ότι η οικονομική κρίση επιδείνωσε την κατάσταση όχι μόνο σε σχέση με τον αριθμό των κρουσμάτων αλλά και με τον τρόπο με τον οποίο δρουν οι διαρρήκτες. Η Αθήνα είναι μεγάλη πόλη και το έγκλημα είναι αναπόφευκτο. Το καλό είναι ότι τα περισσότερα εγκλήματα εξακολουθούν να μην είναι βίαια.

Φιλότιμο

Όλοι είναι φιλικοί! Τις προάλλες συζητούσα με έναν επαγγελματία ψυχολόγο. Του είπα ότι κατέγραφα τις σκέψεις μου μετά από 27 χρόνια απουσίας από την Ελλάδα. Όταν του είπα την άποψή μου για τον τρόπο που φέρονται οι Έλληνες, τελείωσε την πρότασή μου. Τώρα οι Έλληνες φέρονται πιο «πολιτισμένα». Η άποψή του ήταν ότι η μόρφωση έχει παίξει καθοριστικό ρόλο για τους Έλληνες, κι αυτό εξηγεί εν μέρει την αλλαγή. Η επιρροή από άλλες κουλτούρες και το γεγονός ότι η Ελλάδα είμαι μέλος της Ε.Ε. έχουν παίξει κι αυτά το ρόλο τους.

Εκείνο που δε βλέπει πια σχεδόν ποτέ κανείς είναι ανθρώπους να συνωστίζονται δίπλα σου σε οριζόντιες ουρές και να σπρώχνονται για να περάσουν μπροστά. Οι διαπληκτισμοί ανάμεσα στους ιδιοκτήτες των καταστημάτων και τους πελάτες ήταν καθημερινή κατάσταση τη δεκαετία του ΄80. Ήταν σαν οι άνθρωποι να χρειάζονταν αλλά και να απολάμβαναν να φωνάζουν ο ένας στον άλλο για να ακούγονται. Οι Έλληνες εξακολουθούν να μιλάνε φωναχτά και να συνομιλούν έντονα χωρίς αυτό να σημαίνει απαραίτητα ότι λύνουν προσωπικές διαφορές.

Στην Ελλάδα του 2015, η παροχή υπηρεσιών είναι εξαιρετική. Οι ιδιοκτήτες καταστημάτων, καφετεριών κι εστιατορίων χαιρετούν τους πελάτες και είναι συνειδητά εξυπηρετικοί. Σε αυτό έχει συμβάλει το ότι οι επιχειρήσεις αυτές διοικούνται από ανθρώπους που έχουν λάβει σχετική μόρφωση, καθώς και η απώλεια πελατών λόγω της οικονομικής κρίσης. Η παραγγελία προϊόντων online αυξάνεται συνεχώς (το έκανα κι εγώ με μεγάλη επιτυχία), και το ίδιο ισχύει για την παραγγελία και παράδοση φαγητού στο σπίτι. Δυστυχώς, αυτό το είδος κατανάλωσης φαγητού μπορεί να επιφέρει σημαντικές αλλαγές στη Μεσογειακή δίαιτα των Ελλήνων.

Μετακίνηση

Οι σύγχρονοι αυτοκινητόδρομοι και το μετρό της Αθήνας έχουν αλλάξει την καθημερινή ζωή των Ελλήνων. Παλιά, φοβόμουν τη διαδρομή των τεσσάρων με πέντε ωρών με το λεωφορείο προς την πόλη καταγωγής μας στην Πελοπόννησο. Τα λεωφορεία δεν είχαν κλιματισμό και το κάπνισμα επιτρεπόταν (στο πίσω μέρος των λεωφορείων, όπως και στα αεροπλάνα). Μπορεί να πήρε κάποιο χρόνο και ο αυτοκινητόδρομος προς την Ολυμπία να είναι ακόμη υπό κατασκευή, αλλά το να ταξιδεύεις με το αυτοκίνητο ή το λεωφορείο είναι πλέον ευχάριστο και λιγότερο αγχωτικό λόγω των σύγχρονων δρόμων.

Πολλά Ι.Χ. συνεχίζουν να πηγαίνουν πολύ γρήγορα, και το παρκάρισμα φαίνεται να είναι χειρότερο, αλλά οι περισσότεροι οδηγοί ακολουθούν τους νόμους και είναι ευγενικοί.

Τη δεκαετία του '80 έλεγαν ότι το μικρότερο χρονικό διάστημα ήταν αυτό μεταξύ του σημείου που το φανάρι γίνεται πράσινο και ο οδηγός ακριβώς πίσω σου κορνάρει για να ξεκινήσεις. Τώρα πια σπάνια ακούω κορναρίσματα. Τις προάλλες ανέβαινα με το αυτοκίνητο την οδό Αγίου Ιωάννου, η οποία φημίζεται για την κίνησή της, και αναγκάστηκα να σταματήσω μαζί με άλλα έξι αυτοκίνητα για πάνω από ένα λεπτό. Εκτός από έναν ηλικιωμένο κύριο στο αυτοκίνητο μπροστά μου, κανείς άλλος δεν κόρναρε. Η σήμανση στους δρόμους χρειάζεται βελτίωση, αλλά οι Έλληνες οδηγοί είναι πιο υπομονετικοί, ευγενικοί και εξελιγμένοι. Δεν εκνευρίζονται με το παραμικρό, όπως παλιά.

Επικοινωνία

Έχω προλάβει το σύστημα κοινής τηλεφωνικής γραμμής στις Η.Π.Α. τη δεκαετία του '60, μέσω του οποίου μοιραζόσουν μία τηλεφωνική γραμμή με ένα τυχαίο πρόσωπο και όταν σήκωνες το ακουστικό για να μιλήσεις και τύχαινε να το χρησιμοποιεί, το έκλεινες ευγενικά και περίμενες να τελειώσει. Το να έχεις τηλέφωνο είναι τόσο αναγκαίο ώστε το ότι ΔΕΝ είχα τηλέφωνο στο σπίτι μου στην Ελλάδα για δύο χρόνια στο τέλος της δεκαετίας του ΄80 μου προκάλεσε πραγματικά μεγάλες δυσκολίες εκείνη την εποχή.

Δεν ξέρω τις λεπτομέρειες σχετικά με τα του τηλεφώνου στην Ελλάδα εκείνης της εποχής, αλλά μας είχαν πει ότι θα έπρεπε να περιμένουμε για περίπου 10 χρόνια μέχρι να αποκτήσουμε γραμμή. Έτσι σφίξαμε τα δόντια και κάναμε αυτό που έπρεπε, το οποίο ήταν να χρησιμοποιούμε τα κοντινά περίπτερα και το κοινό τηλέφωνο του γραφείου στη δουλειά. Όταν ήθελα ή χρειαζόταν να επικοινωνήσω με την οικογένειά μου στις Η.Π.Α., έπρεπε να πάω στον ΟΤΕ και να κάνω ένα υπεραστικό και εξαιρετικά ακριβό τηλεφώνημα. Αυτό δε συνέβη πολλές φορές εξαιτίας της διαφοράς της ώρας και του ότι ο ΟΤΕ ήταν ανοιχτός για λίγες ώρες.

Τώρα φυσικά η κινητή τηλεφωνία έχει κατακλύσει την αγορά από τότε που το πρώτο flip τηλέφωνο εμφανίστηκε στο τέλος της δεκαετίας του '80. Η τραγική ειρωνεία είναι ότι έμαθα να χρησιμοποιώ για πρώτη φορά το κινητό τηλέφωνο για να στέλνω μηνύματα όταν ήμουν στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, πολύ πριν η ανταλλαγή μηνυμάτων μέσω κινητού γίνει δημοφιλής στις Η.Π.Α.

Όταν πρόσφατα μπήκα στην COSMOTE της περιοχής μου για να αποκτήσω σύνδεση με το διαδίκτυο, η οποία φυσικά δεν υπήρχε στην Ελλάδα τη δεκαετία του '80, ακολούθησα μία απλή και γρήγορη διαδικασία. Μου ζήτησαν να επιβεβαιώσω τη διεύθυνσή μου και να συμπληρώσω τα σχετικά έγγραφα. Στο τέλος μου ζήτησαν να βάλω τηλέφωνο στο σπίτι, το οποίο δεν ήθελα εφόσον έχω κινητό τηλέφωνο, προκειμένου να έχω σύνδεση με το διαδίκτυο. Κι επί τη ευκαιρία, «Πόσο καιρό θα πάρει να έχω τηλέφωνο;» «Δύο μέρες!». Πω, πω δύο μέρες! Τα πράγματα έχουν σίγουρα προοδεύσει!

Ανανέωση διαβατηρίου

Ευτυχώς απέκτησα αυτόματα ελληνική υπηκοότητα μέσω του γάμου μου στις αρχές του ΄80 κι έτσι κατέχω όλα τα δικαιώματα και τα προνόμια που συνδέονται με το ελληνικό διαβατήριο. Το αρχικό μου διαβατήριο είχε λήξει εδώ και πολύ καιρό κι έπρεπε να το ανανεώσω. Η διαδικασία ανανέωσης ήταν προς ευχαρίστησή μου πολύ διαφορετική από τον γραφειοκρατικό εφιάλτη που είχα ζήσει 27 χρόνια πριν, ο οποίος περιελάμβανε τη συμπλήρωση κάθε εγγράφου με το χέρι, την επίσημη σφράγισή τους (με πραγματικές σφραγίδες σε διαφορετικά σημεία) και μήνες αναμονής.

Το αστυνομικό τμήμα της γειτονιάς μου ήταν κοντά μας κι έτσι ήταν εύκολο να το βρεις (το είχα επισκεφτεί και μετά την κλοπή στο σπίτι μου που ανέφερα παραπάνω). Είχα την ταυτότητά μου και το παλιό μου διαβατήριο (καθώς και το αμερικάνικο διαβατήριό μου) και χρειάστηκε να συμπληρώσω μόνο δύο έντυπα. Μετά πήγα απέναντι για να πληρώσω τα παράβολα και να φέρω την απόδειξη με τη σφραγίδα στον αστυνομικό. Είπαν ότι θα έπαιρνε περίπου πέντε εργάσιμες μέρες ... πολύ λιγότερο απ' ό,τι στις Η.Π.Α. Είπαν επίσης ότι θα μπορούσα να κοιτάζω τη σχετική ιστοσελίδα για να δω πότε θα είναι έτοιμο κι έτσι δε θα χρειαζόταν να κάνω τον κόπο να περνάω από εκεί για να ρωτάω. Φανταστικά! Η διαδικασία ήταν ακόμη πιο γρήγορη απ' ό,τι στις Η.Π.Α.

Ποιο ήταν το καθοριστικό σημείο για την Ελλάδα; Η εισαγωγή της στην Ε.Ε.; Οι Ολυμπιακοί του 2004; Ή πρόκειται για τη φυσική εξέλιξη των πραγμάτων; Μάλλον όλα τα παραπάνω, αλλά για οποιονδήποτε λόγο κι αν συμβαίνει αυτό, η Ελλάδα συνεχίζει να εξελίσσεται σε μία υπέροχη ευρωπαϊκή χώρα, όπου η συμπεριφορά των πολιτών είναι τόσο ευχάριστη και όμορφη όσο και το συγκλονιστικό τοπίο, με αποτέλεσμα να απολαμβάνω εξαιρετικά το ότι ζω εδώ ξανά.

Δημοφιλή