Με αφορμή τα πέντε χρόνια λειτουργίας του Νavarino Environmental Οbservatory (NEO), θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας μερικές από τις πιο σημαντικές στιγμές αυτής της πορείας. Θα ξεκινήσω βέβαια από τη γέννησή, του που υποστηρίχθηκε πολύ από τον τότε Πρύτανη του Πανεπιστημίου της Στοκχόλμης Καθ. Kåre Bremer, ο οποίος το 2008 προσέγγισε την εταιρία ΤΕΜΕΣ με στόχο τη δημιουργία ενός περιβαλλοντικού παρατηρητηρίου στη Μεσσηνία, όπου η εταιρία είχε ξεκινήσει την ανάπτυξη ενός τουριστικού προορισμού.
Αφενός η Μεσσηνία επιλέχθηκε λόγω των μοναδικών κλιματικών και γεωμορφολογικών χαρακτηριστικών της, που την καθιστούν ιδανικό μέρος για κλιματική και περιβαλλοντική έρευνα. Αφετέρου, η Costa Navarino επιλέχθηκε λόγω της ισχυρής δέσμευσης της εταιρίας στην προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, σύμφωνα με το όραμα του ιδρυτή της, Καπετάν Βασίλη Κωνσταντακόπουλου. Στη συνέχεια, ενεπλάκησαν πολλοί ακόμη και οι προεργασίες που ξεκίνησαν από τους τρεις εταίρους, το Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης, το Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών και την ΤΕΜΕΣ, οδήγησαν στην υπογραφή της συμφωνίας το Δεκέμβριο του 2009.
Προσπαθώντας να συνοψίσουμε το έργο μας για τα 5 πρώτα χρόνια, θα ανέφερα τα παρακάτω:
- Το ΝΕΟ συλλέγει και καταγράφει δεδομένα σύστασης της ατμόσφαιρας, των υδρολογικών συνθηκών και παραμέτρων διαμόρφωσης του κλίματος κατά το παρελθόν για την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, για την οποία υπάρχει σημαντική έλλειψη στοιχείων.
- Αναπτύσσει επιστημονικά εργαλεία για την παρακολούθηση, εξέλιξη και αντιμετώπιση πυρκαγιών.
- Αναπτύσσει επιστημονικά εργαλεία για τον έλεγχο της διείσδυσης θαλάσσιων υδάτων στον παράκτιο υδροφόρο ορίζοντα.
- Καταγράφει και εξετάζει την προέλευση των ατμοσφαιρικών σωματιδίων, και προσδιορίζει τον κλιματικό τους ρόλο.
- Αναπτύσσει επιστημονικά εργαλεία για τη μελέτη της περιοδικότητας μεγάλων σεισμικών δραστηριοτήτων κατά το παρελθόν.
- Έχει καταδείξει το σημαντικό ρόλο των τεκτονικών μετακινήσεων και των κλιματικών διακυμάνσεων στη διαμόρφωση του ανάγλυφου της Πελοποννήσου.
- Δημιούργησε μία νέα χρονοσειρά δεδομένων, 1.500 ετών, που βασίζεται σε χρονολόγηση δέντρων από την Ελλάδα. Αξίζει να σημειωθεί ότι είναι η μεγαλύτερη χρονοσειρά που υπάρχει για την Μεσόγειο και στηρίζεται σε 63.642 μεμονωμένες αναλύσεις δακτυλίων δέντρων.
- Μέσα από την ανάλυση σταλαγμιτών, μαθαίνουμε για πρώτη φορά για την ιστορία του κλίματος στην Ελλάδα τα τελευταία 10.000 χρόνια.
- Αξίζει να σημειωθεί ότι τα αποτελέσματα που προκύπτουν από τα σπήλαια και τα δέντρα, μας βοηθούν στην καλύτερη κατανόηση της διακύμανσης του κλίματος και του περιβάλλοντος καθώς και των κινητήριων μοχλών και δομών πίσω από αυτές τις μεταβολές.
- Ως μέλος του PAGES, έχει συνεισφέρει με δεδομένα, στην πρώτη υψηλής ανάλυσης ανακατασκευή της παγκόσμιας θερμοκρασίας, των τελευταίων 2.000 ετών.
- Παράλληλα, το ΝΕΟ έχει διευρύνει τη συνεργασία μεταξύ Σουηδίας και Ελλάδας, και περιλαμβάνει διεθνείς συνεργάτες από καταξιωμένα πανεπιστήμια.
- Ενισχύει τη στενή συνεργασία με επιστήμονες από τις φυσικές επιστήμες, την ιστορία και την αρχαιολογία, από την Ελλάδα και διεθνώς, με στόχο την ολιστική προσέγγιση στην κατανόηση των αλληλεπιδράσεων μεταξύ ανθρώπου-περιβάλλοντος-κλίματος.
Έχει διαμορφώσει μια σύγχρονη εκπαιδευτική πλατφόρμα για την επιμόρφωση νέων ερευνητών στα πεδία της οικο-υδρολογίας, γεωγραφίας, και ατμοσφαιρικών επιστημών, μεταξύ άλλων.
Παρόλο που η βασική έρευνα απαιτεί χρόνο - ήδη μέσα σε 5 χρόνια, οι ερευνητές του ΝΕΟ έχουν δημοσιεύσει αρκετές εργασίες σε έγκριτα επιστημονικά περιοδικά (37).
Μέχρι σήμερα, 2 διδακτορικές διατριβές έχουν ήδη ολοκληρωθεί από τις συνολικά 7 που είναι σε εξέλιξη. Μέσα από πλήθος συνεδρίων και διεθνών συναντήσεων στο ΝΕΟ, με τη συμμετοχή ερευνητών και σπουδαστών από όλο τον κόσμο, η Μεσσηνία αναδεικνύεται σε κομβικό ερευνητικό και εκπαιδευτικό «σημείο συνάντησης» και μπαίνει στον παγκόσμιο χάρτη για την κλιματική αλλαγή.
Τέλος, δίνεται έμφαση στην επικοινωνία μεταξύ της ακαδημαϊκής και τοπικής κοινωνίας μέσα από τις ανοικτές συναντήσεις του cafe-NEO («Καφέ της επιστήμης»), οι οποίες έχουν σκοπό την άμεση και σε κατανοητή γλώσσα - ενημέρωση σχετικά με σύγχρονα επιστημονικά θέματα.
Είμαι Διευθύντρια του ΝΕΟ εδώ και 5 χρόνια και έχω απολαύσει κάθε στιγμή. Στην αρχή είχα μια ανησυχία σχετικά με το πώς ένας επιστήμονας μπορεί να συνεργαστεί με τον ιδιωτικό τομέα; Έμαθα όμως πολλά. Το κίνητρο για την έρευνα και την επικοινωνία των αποτελεσμάτων αυτής, έχει γίνει ακόμη πιο δυνατό λόγω της εγγύτερης σχέσης με ανθρώπους πέραν του επιστημονικού χώρου.
Είναι πολύ σημαντικό για έναν επιστήμονα να απολαμβάνει αυτό που κάνει, και τόσο εγώ όσο και οι συνάδελφοί μου, έχουμε ευχαριστηθεί την κάθε στιγμή!
Το Navarino Environmental Observatory (ΝΕΟ) είναι το παρατηρητήριο που λειτουργεί στη Μεσσηνία με στόχο την έρευνα και την εκπαίδευση για την κλιματική αλλαγή και το περιβάλλον στη Μεσόγειο. Το ΝΕΟ, έχει δημιουργηθεί από τη συνεργασία του Πανεπιστημίου της Στοκχόλμης, της Ακαδημίας Αθηνών και της ΤΕΜΕΣ Α.Ε. και λειτουργεί από το 2010.