Οι ερωδιοί είναι εκείνα τα πανέμορφα πουλιά με τα μακριά πόδια και το ξεχωριστό ράμφος. Τα πουλιά αυτά διαλέγουν να ζήσουν δίπλα στο νερό, την περίοδο της αναπαραγωγής τους φτιάχνουν μονογαμικά ζευγάρια και μαζί μεγαλώνουν τα παιδιά τους.
Ένας ξεχωριστός Ερωδιός ήταν και ο Ιταλός Domenico Vittorio Sancristoforo, όμως αυτός δεν πρόλαβε, στις 14.12.1944, ήταν 26 χρονών όταν χάθηκε μέσα στο Αιγαίο.
Θα αναρωτηθείτε, μα γιατί Ερωδιός; Μα από παιδί ονειρευόταν να αγγίξει τα σύννεφα, ήθελε να γίνει πιλότος! Και τελικά τα κατάφερε!
Έπιασε το όνειρο του και για φτερά είχε ένα υδροπλάνο, ένα από τα θρυλικά τρικινητήρια Cant Z 506, που ήταν γνωστό με το όνομα Airone, δηλαδή ήταν ένας σιδερένιος Ερωδιός!
Ο Ιταλός βρέθηκε λίγο πριν τον πόλεμο να υπηρετεί τη θητεία του στα Δωδεκάνησα, να εκτελεί αποστολές και να μεταφέρει προσωπικό και στρατιωτικό υλικό. Χάθηκε σε μια αερομαχία ή χτυπήθηκε από μια νάρκη και κάπου εκεί τελειώνει η ιστορία του.
Στερεότυπα και αμφιβολίες καλπάζουν μέσα στις συνάψεις του μυαλού μας, πρόκειται λοιπόν για έναν ακόμη φασίστα...κάπως έτσι να ήταν άραγε οι κατακτητές;
Από μια αδήριτη, μα τόσο βολική ανάγκη να κατατάσσουμε τους ανθρώπους σε φίλους και εχθρούς, ο Domenico Vittorio θα έβρισκε μια θέση κάπου στα σκοτεινά.
Όμως από τύχη ή ένα παιγνίδι της μοίρας, έμειναν πίσω 3 μοναδικές επιστολές του, 3 μάρτυρες μνήμης. Σήμερα μας βοηθούν για να δούμε με ανοιχτά μάτια, τόσο την προσωπική, όσο και την ιστορία των χιλιάδων στρατιωτών που πέρασαν ως κατακτητές από τα Δωδεκάνησα.
Cant Z 506
Επιστολή 1η
Πολυαγαπημένε μου μπαμπά,
είναι βράδυ, 8.20, Δευτέρα 3 του Απρίλη, μόλις τώρα ο ταχυδρόμος παρέδωσε τη τελευταία επιστολή, εκείνη που ταχυδρομήσατε προχθές, Παρασκευή 31.3.43!
Το γράμμα σας έφτασε στα χέρια μου σε χρόνο μηδέν.
Χαίρομαι που και η θεία είναι καλά. Κι εγώ, όπως ήδη σας έχω γράψει, περιμένω (όπως υποσχέθηκαν και στον αδελφός μου), μια τιμητική ολιγοήμερη άδεια από το Γραφείο Διοίκησης για την προσφορά μου.
Όμως δεν ξέρω την ημερομηνία που θα μου χορηγηθεί, γιατί αυτό σχετίζεται με τη διαθεσιμότητα των θέσεων που βρίσκονται στο ατμόπλοιο, αυτό το ταξίδι δεν είναι εύκολο, όπως γίνεται συνήθως για τους στρατιώτες του πεζικού.
Τέλος πάντων, ελπίζω να σας δω σύντομα και να μείνουμε λίγο μαζί.
Μου έστειλαν και την απόδειξη για την αγορά βιβλίων από την Mondadori στο Μιλάνο. Διδακτικά βιβλία για να περνά η ώρα. Έχω κάνει μια διαταγή πληρωμή (περίπου 300 λιρέτες) και με αυτά θα πληρώσεις τις 155 στην εταιρία, στον λογαρισμό που έχω ήδη στείλει. Γιατί από εδώ δεν μπορώ να στείλω απευθείας τα χρήματα.
Χαιρέτισε και την οικογένεια Fragola καθώς και όλους τους άλλους φίλους.
Πείτε στη θεία ότι έλαβα αυτές τις μέρες την επιστολή της και της απάντησα αμέσως. Είμαι πολύ καλά. Ακόμη και τα σημάδια των χτυπημάτων, που είχα από την πτώση, έχουν πια εξαφανιστεί.
Η ζωή που ζούμε εδώ εξακολουθεί να είναι μονότονη, πάντα η ίδια. Ευχαριστώ τα κορίτσια για εκείνα που μου έστειλαν.
Ευχαριστώ και για τα γαλόνια που μου έστειλες, είναι μια χαρά.
Σε δύο ή τρεις εβδομάδες περιμένουμε και τις προαγωγές, αν και υπάρχουν κάποια μαύρα σύννεφα στον ορίζοντα, ελπίζω να μην είναι τίποτα σοβαρό και όλα να πάνε καλά. Όταν με κάνουν λοχία θα μου δώσουν και την αύξηση αναδρομικά.
Σε αφήνω με την πιο ζωντανή και αμοιβαία ευχή: να βρεθούμε σύντομα.
Πολλές ευχές σε όλους τους αγαπημένους.
Πολλά φιλιά, δικός σου
Χαιρετισμούς και στον Pipetto (ο γάτος της οικογένειας), τράβηξε τα αυτιά του για μένα.
4 Απρίλη 1943, από το νησί.....(το όνομα διαγραμμένο από τη λογοκρισία).
Πρόκειται για την πρώτη από τις τρεις επιστολές, μοναδικά ντοκουμέντα, του Ιταλού πιλότου Domenico Vittorio, σήμερα βρίσκονται στα χέρια της ανηψιάς του, Anna Maria Dobrung Sancristoforo!
Δύσκολα μιλάμε μα ακόμη πιο σπάνια γράφουμε για κείνους που πέρασαν με την ταμπέλα του κατακτητή από τη χώρα μας. Φαίνεται σαν να θέλουμε να πετάξουμε μακριά το παρελθόν, να σβήσουμε την ιστορία τους, ίσως μάλιστα υπάρχουν στιγμές που θα θέλαμε να πούμε ότι τίποτε από όλα αυτά δεν συνέβησαν.
Κι όμως όταν παρακολουθείς μια ζωή, ειδικά όταν μαθαίνεις μια πορεία με τραγική κατάληξη, τότε σα να κάνεις ένα βήμα πίσω.
Μοιάζουμε, διαφέρουν οι γλώσσες, διαφέρουν οι συγγενείς μας, τα γράμματα και τα ονόματα μας είναι άγνωστα, είμαστε ξένοι μα στο βάθος ολόιδιοι άνθρωποι. Είμαστε δίποδα που ψάχνουν τη γαλήνη, αναζητούν ηρεμία και ενώ θέλουν να ζήσουν ειρηνικά, πολλές φορές παρασύρονται και τελικά βάφονται στο αίμα.
Ας ταξιδέψουμε λοιπόν 100 χρόνια πίσω, τότε τα Δωδεκάνησα δεν ήταν Ελληνικά. Μετά την κυριαρχία ιπποτών (1309-1522) και την τουρκοκρατία (1522-1912) τα νησιά πέρασαν στην Ιταλία, ήταν ο δυνάστης που ήρθε με το προσωπείο του ελευθερωτή.
Η περίπτωση της Καρπάθου είναι ξεχωριστή, έμεινε στα χέρια τους 32 σκληρά χρόνια, από το 1912 μέχρι εκείνον τον μοναδικό στα χρονικά ξεσηκωμό, στις 5 Οκτώβρη 1944. Η επίσημη τελετή παράδοσης της Δωδεκανήσου έγινε πολύ αργότερα, στις 7 Μαρτίου 1948, ενώ τα νησιά είχαν ήδη περάσει στους Εγγλέζους.
Μέσα στις τρεις δεκαετίες βρέθηκαν εκεί χιλιάδες Ιταλοί Αξιωματικοί και στρατιώτες, όλες μοναδικές ανθρώπινες ζωές. Μελετώντας την περίπτωση Καρπάθου, σύμφωνα με πίνακα του γραμματέα της Μητροπόλεως Χριστόφορου Φρ. Σακελλαρίδη, στο νησί πραγματοποιήθηκαν 36 μικτοί γάμοι και μονάχα ένας, από τους Ιταλούς, κρύφτηκε και έμεινε στο νησί, ο Sergio Gatulli. Όσοι από τους υπόλοιπους στρατιώτες πέτυχαν να επιστρέψουν στα σπίτια τους, μετέφεραν την ιστορία τους και σήμερα τα παιδιά τους θυμούνται και μάλιστα κάποιοι γράφουν και κρατούν μνήμες από το μακρινό Ελληνικό νησάκι.
Ένας από αυτούς και ο στρατιώτης Antonio Miceli και το βιβλίο του UN GIORNO ALLA VOLTA (1943.1945). Ο συγγραφέας καταγράφει τη διαδρομή του από τις 16 Γενάρη 1943, ο Miceli ντύθηκε στη Novara τα στρατιωτικά και 5 μήνες αργότερα βρέθηκε να υπηρετεί στην Κάρπαθο, εκεί πιάστηκε αιχμάλωτος και μεταφέρθηκε σε ένα στρατόπεδο της Γερμανίας. Άντεξε το κρύο, την πείνα, όμως δεν συνεργάστηκε με τους Γερμανούς, όπως γράφει ο ίδιος, κρατήθηκε στη ζωή και σήμερα μοίρασε τις πικρές αναμνήσεις του.
Υπάρχουν όμως αρκετοί, άγνωστοι Ιταλοί, που άφησαν τις ψυχές μαζί με τα κορμιά τους βαθιά μέσα στο Αιγαίο. Από τις 23.9.43 μέχρι 27.11.44 σε 14 ναυάγια καταγράφονται τουλάχιστον 15.000 Ιταλοί Αξιωματικοί και στρατιώτες πνιγμένοι!
Κάποιοι από αυτούς δεν ένιωθαν κατακτητές, ήταν περαστικοί, αναγκασμένοι να γίνουν στρατιώτες, έτσι βρέθηκαν πολύ μακριά από τα δικά τους χωριά και τα σπίτια τους. Καταλάβαιναν το αίσθημα των ντόπιων και περίμεναν να τελειώσει η θητεία για να επιστρέψουν στην δική τους αληθινή μα και ταλαιπωρημένη πατρίδα!
Ένας από αυτούς και ο πιλότος Domenico Vittorio Sancristoforo, όμως η μοίρα δεν στάθηκε με καλοσύνη στο πλάϊ του.
Τα δυο αδέλφια, ο Giovanni και o Vittorio. Στη μέση ένας φίλος τους.
Η ιστορία μοιάζει με δύστροπο παραμύθι, ξεκινά από τη Γένοβα με πρωταγωνιστές δυο ορφανά αδέλφια, τον Giovanni (Tino) που γεννήθηκε το 1914 και τον Vittorio Domenico που ήρθε στον κόσμο το 1917. Ζούσαν με τον πατέρα τους και την θεία Elisa, η μητέρα τους είχε πεθάνει όταν ήταν ακόμα μικρά.
Ήταν μια φαμίλια καθημερινή, γεμάτη από αγάπη και στοργή.
Όλες οι πληροφορίες φθάνουν σε μας από την κόρη του Giovanni, την Anna Maria, η ίδια γνώρισε καλά τον παππού της. Ο Giuseppe (πραγματικά ονομαζόταν Franz Joseph) ήταν ένας ήσυχος και γλυκός άνθρωπος, γαλανομάτης, ψηλός και όμορφος. Συχνά θυμόταν και ανέφερε στίχους από τη Θεία Κωμωδία του Δάντη. Καταγόταν από εύπορη οικογένεια και εργαζόταν μάγειρας σε μια αριστοκρατική οικογένεια της Γένοβας όταν συνάντησε την Άννα, τη μετέπειτα σύζυγό του, εκείνη εργαζόταν εκεί ως ράφτρα.
Τα δυο αδέλφια, ο Giovanni και ο Vittorio, ήταν πολύ διαφορετικοί χαρακτήρες, από το σώμα μέχρι και το ταμπεραμέντο.
Ο Giovanni είχε πολύ σκούρα μαλλιά, μαύρα μάτια και κλειστό χαρακτήρα. Ήταν σαν αντίγραφο από πορτρέτο της μητέρας του, της Anna. Ήταν ένα παιδί πάντα σοβαρό, ίσως και λίγο γκρινιάρικο. Ο Vittorio (τo δεύτερο όνομα ήταν Domenico) ήταν πιο ψηλός από τον αδελφό του, είχε γαλάζια μάτια και πάντοτε χαρούμενη διάθεση, αυτός ήταν επιμελής στα μαθήματα του και στοργικός. Αυτός ήταν πιστό αντίγραφο του παππού Giuseppe.
Οι δυο τους δεν έμοιαζαν καν για αδέλφια. Μα ακόμη και η μοίρα τους ήταν πολύ διαφορετική, ο Vittorio σκοτώθηκε μόλις στα 26 του, ενώ ο Giovanni έφυγε πλήρης ημερών, όταν ήταν 98 ετών και 8 μηνών.
Αναρωτιέται η κόρη του Giovanni, η Anna Maria, τα δύο αδέλφια είχαν τότε τίποτε το κοινό; Ναι! Απαντά αυτόματα, δεν χρειάζεται σκέψη. Ανάμεσα τους υπήρχε ένας ισχυρός δεσμός, τα δυο παιδιά είχαν μείνει ορφανά από νωρίς και ήταν πολύ δεμένα.
Ο Giovanni δεν ήθελε να σπουδάσει και έτσι από τα 14 του έπιασε δουλειά σε ένα γκαράζ, διάλεξε για να μάθει την τέχνη του μηχανικού. Οι μοτοσυκλέτες και οι μηχανές ήταν το πάθος του. Ήταν ένας έξυπνος άνθρωπος, ίσως λιγάκι παλαβιάρης.
Ο Vittorio Domenico είχε πάντα ένα όνειρο, ήθελε να πετάξει!
Έφυγε για να εργαστεί στο Μιλάνο, στην εταιρία Siemens και επέστρεφε συχνά στην οικογένεια του, στη Γένοβα. Μέχρι που έφτασε η ώρα της στρατιωτικής θητείας.
Και τα δυο παδιά μεγάλωσαν την εποχή του φασισμού. Όταν ο Μουσολίνι ανέλαβε την εξουσία το '22, τότε ο Giovanni (πατέρας της Anna Maria) ήταν οκτώ και Vittorio (Domenico) πέντε. Και οι δύο έγιναν μέλη της Ballilla (φασιστική νεολαία).
Ο Giovanni έλεγε ότι προσπαθούσαν να αποφύγουν τα συλλαλητήρια και αρκετές φορές οι δυο τους κατάφερναν να ξεφύγουν από εκείνες τις συγκεντρώσεις.
Ο πατέρας της Anna Maria δεν είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την πολιτική, δεν του άρεσαν οι πολιτικοί, μα ούτε και τα θρησκευτικά ζητήματα. Δεν γνωρίζουμε τη στάση του Vittorio για αυτά τα θέματα, μπορούμε μόνο να συμπεράνουμε κάποιες απόψεις αφού μελετήσουμε τις τρεις επιστολές του.
Υδροπλάνο Cant Z 506 στη Ρόδο
Επιστολή 2η
Ρ.Μ. 121, 15 Ιουλ 43
Πολυαγαπημένη μου θεία Elisa,
Έλαβα σήμερα το βράδυ την επιστολή που στείλατε στς 8, του τρέχοντος μήνα (Ιουλίου). Δεν σας έχω γράψει αρκετές φορές, και έτσι νομίζω ότι τα γράμματα μου θα φτάσουν με κάποια καθυστέρηση που οφείλεται στο ταχυδρομείο.
Χαίρομαι που είστε όλοι καλά. Συμφωνώ ότι η υγεία είναι ότι πιο σπουδαιότερο που έχουμε. Όλα τα υπόλοιπα, αργά ή γρήγορα, φτιάχνουν.
Έχω άριστη υγεία, και ελπίζω να συνεχιστεί έτσι για πάντα, μέχρι στιγμής δεν έχω κανένα πρόβλημα (μάλλον εννοεί χτυπήματα, από κάποιον πρόσφατο τραυματισμό του).
Φυσικά η μεγαλύτερη επιθυμία μου θα ήταν να σας δω, αλλά οι τρέχουσες συγκυρίες και η θέση μας σε αυτό το νησί δεν επιτρέπουν εύκολα τη χορήγηση αδειών.
Αλλά δεν πρέπει να απελπιζόμαστε, ακόμη και μετά από δεκατέσσερις μήνες πιστεύω ότι θα έρθει η ώρα για να σας αγκαλιάσω.
Εδώ η ζωή είναι συνηθισμένη και δεν έχει αλλαγές. Είμαι πάντα στην ίδια θέση και στο ίδιο γραφείο. Όπως ήδη σου έγραψα, έχω προαχθεί σε Λοχία, προβιβάστηκα με το καλύτερο αποτέλεσμα. Μέσα στις επόμενες ημέρες θα ράψω τους βαθμούς, εκείνα τα γαλόνια που χάρις σε εσένα (θεία Elisa) μου έστειλε ο μπαμπάς.
Είμαι πάντα σε επικοινωνία με τον κ. Moro και τους άλλους διευθυντές της Siemens. Μάλιστα τις τελευταίες ημέρες έχω γράψει σε αυτούς και ενδιαφέρονται για μένα, αφού ακόμα και εδώ, στην περιοχή των επιχειρήσεων, υπάρχουν εξαιρέσεις και γίνονται κάποιες μεταθέσεις για εκείνους που ανήκουν σε στρατιωτικοποιημένες εταιρείες.
Αύριο θα ξεκινήσει από εδώ ένας φίλος μου, που απαλλάχθηκε με τη βοήθεια της εταιρεία Ansaldo της Γένοβας, έτσι θα φέρει τα νέα μου στο σπίτι.
Είστε ευχαριστημένοι; Ήταν εδώ, μαζί μου στο γραφείο, και είναι πολύ καλό παιδί και παρότι είμαι χαρούμενος για αυτόν, ωστόσο λυπάμαι που θα χάσω την παρέα του. Ονομάζεται Francesco Carlini και είναι από το Rivarolo της Certosa. Σου γράφω το όνομα για να το θυμηθείς και να τον γνωρίσεις, όταν έρθει θα σου διηγηθεί για τη δική μου ζωή και για τη ζωή στο νησί. Αν και η δική μου εταιρία βοηθούσε θα ήταν πιθανό να κατάφερνα να επιστρέψω. Χθες το βράδυ έκανα ακόμη μη μια ταχυδρομική επιταγή στον μπαμπά με τον συνήθη μισθό μου, ο οποίος τον επόμενο μήνα θα αυξηθεί σημαντικά (θα παίρνω 900 λιρέτες) γιατί θα είμαι λοχίας (Sargente, Sgt). Θa ήθελα να μην κάνετε οικονομίες, δεν θέλω να σας λείψει τίποτα και να μην λυπάστε, να αισθάνεστε καλά. Αυτά τα λίγα χρήματα που στέλνω είναι για αυτόν ακριβώς το λόγο. Θα ήθελα να πάρετε και μερικά ρούχα.
Να πρόσεχε τους βομβαρδισμούς και να παίρνετε όλες τις προφυλάξεις. Είμαι ευχαριστημένος και για την κ. Τερέζα που τακτοποιήθηκε.
Ελπίζουμε ότι η τύχη θα μας βοηθήσει σε αυτή την τρομερή σύγκρουση, και αυτό θα μας δώσει την ευκαιρία να συναντηθούν και πάλι σύντομα σώοι και αβλαβείς.
Συχνά σκέφτομαι την αγαπημένη πατρίδα που χτυπιέται από εχθρικές επιδρομές και αισθάνομαι πιο ισχυρή τη νοσταλγία όταν είμαι μακριά από αυτήν (την πατρίδα).
Είμαστε μέσα σε μια δοκιμασία που μας έκανε όλους μετανάστες, ναυτικούς όλων των εποχών μέσα σε ξένες χώρες. Η πατρίδα μας είναι κάτι αξεπέραστο και δεν θα μπορέσουμε να εκτιμήσουμε πλήρως την αξία της αν είμαστε στο σπίτι μας. Τη ημέρα που για κάποιο λόγο θα βρεθούμε μακριά της, τότε θα αισθανθούμε μια πολύ ισχυρή νοσταλγία, για τα όμορφα βουνά μας και την υπέροχη ύπαιθρο μας που δεν υπάρχει πουθενά στον κόσμο. Αυτό είναι το αληθινό κακό που υποφέρουν ετούτες οι μακρινές και ξένες χώρες.
Τώρα θα σας γράψω λίγα για τη ζωή μας εδώ.
Χθες φάγαμε ριζότο με μια σάλτσα που γίνεται από κοτόπουλο. Ήταν πολύ νόστιμο και παράφαγα! Συχνά μας δίνουν μεγάλες συσκευασίες από ντοματοσαλάτες και φρέσκο ελαιόλαδο και ελιές, από αυτά έχουμε μπόλικα.
Μερικές φορές τρώμε απίθανες ομελέτες από ολόφρέσκα αυγά της ημέρας! Δεν μας λείπουν ούτε τα φρέσκα ψάρια που αλιεύονται από τις κοντινές ακτές.
Όπως καταλαβαίνεις δεν πρέπει να παραπονιόμαστε καθόλου από ό, τι αν ζούσαμε στη χώρα μας και δεν θέλω να ξεχνώ κι αυτά που δείχνουν την άνεση μας, όπως τσιγάρα, κρασιά, ακόμη και γλυκά που το Κόμμα στέλνει στους μαχητές.
Προς το παρόν δεν έχω τίποτε άλλο για να διηγηθώ από τη ζωή μου, που είναι σταθερή και δεν έχει αλλαγές.
Ελπίζω να σας δω σύντομα στο σπίτι και για τα καλά, μέσα σε διαρκή ειρήνη που είναι ένα δικαίωμα όλων των ανθρώπων...
Στέλνω πολλά φιλιά σε εσάς και τον μπαμπά, ελπίζω γρήγορα να επιστρέψω.
Χαιρετίσματα στην αγαπητή κυρία Τερέζα και την οικογένειά Ferracin, στη θεία Νένα, για τη Miglietta για τον κ. Mantero και στη θεία Ρόουζ. Μα και σε όλους εκείνους που ρωτούν για μένα. Δικό σου
Πολλές ευχές και σε αυτή την ασχημόφατσα! Τον Pipetto (ο γάτος)
Domenico Vittorio, 15 Ιουλίου 1943
Όπως καταγράφει ο ιστορικός Μανώλης Κασσώτης, στο βιβλίο «Η Κάρπαθος στον Β' παγκόσμιο πόλεμο» και σύμφωνα με τα επίσημα Ιταλικά αρχεία, το Σεπτέμβρη του 1943, στην Κάρπαθο υπήρχαν περίπου 2.550 Ιταλοί, αξιωματικοί και στρατιώτες (κάποιες άλλες αναφορές ανεβάζουν τον αριθμό των στρατιωτών στις 4.000).
Μετά την συνθηκολόγηση που υπέγραψε ο στρατηγός P. Badoglio, ο Ιταλικός στρατός της Καρπάθου παραδόθηκε δίχως την παραμικρή αντίσταση στους 800 Γερμανούς που από τις 6 Σεπτέβρη 1943, εμφανίστηκαν στο νησί.
Η ανακοίνωση, που υπογράφει ο στρατ. διοικητής Δωδεκανήσου Ναύαρχος L. Campioni, έφτασε 5 μέρες αργότερα, στις 11 Σεπτέμβρη. Μόλις οι αναστατωμένοι Ιταλοί έμαθαν για τον αφοπλισμό άρχισαν να πανηγυρίζουν, ζητωκραύγαζαν la Guerra e finita! Ο πόλεμος τελείωσε!
Οι Γερμανοί υποσχέθηκαν στους Ιταλούς ότι θα τους αφήσουν να επιστρέψουν στη πατρίδα τους (εκείνο το φθινώπορο εκατοντάδες ήταν οι πνιγμένοι Ιταλοί που έμειναν μέσα στο Αιγαίο), επίσης άφησαν περιθώριο συνεργασίας σε όποιον Ιταλό στρατιώτη ή Αξιωματικό θα το επιθυμούσε.
Από αυτούς 56 πέρασαν στις γραμμές των Γερμανών, ως εθελοντές στρατιωτικοί (Kampf willige), ενώ 34 Ιταλοί παρέμειναν ως άοπλοι βοηθητικοί εθελοντές (Hilfs willige). Συνολικά οι ένστολοι Ιταλοί που παρέμειναν πάνω στο νησί έφταναν τους 140 και κατόπιν συμφωνίας παρέμειναν σε διάφορες διοικητικές υπηρεσίες, όπως το τελωνείο και στους αστυνομικούς σταθμούς. Κάποιοι λιγοστοί, από αυτούς, ήταν μέλη του του φασιστικού ιταλικού κόμματος Partito Nazionale Fascista, οι οποίοι αποφάσισαν να μην ακολουθήσουν τη συνθηκολόγηση, ωστόσο οι περισσότεροι στρατιώτες περίμεναν το τέλος του πολέμου, να αποφύγουν έτσι την αιχμαλωσία από τους Γερμανούς και να επιστρέψουν με ασφάλεια στη δική τους πατρίδα.
Στην κατηγορία αυτή φαίνεται να ανήκει η περίπτωση του Domenico Vittorio Sancristoforo, ο οποίος προφανώς ήταν αξιωματικός της 162ης μοίρας μαχητικών με έδρα την Κάρπαθο και σύμφωνα με Βρεττανικά αρχεία σκοτώθηκε στο τιμόνι ενός αιχμάλωτου τρικινητήριου υδροπλάνου Cant Z 506. Αν και ο ιστορικός Μανώλης Κασσώτης αναφέρει μια εντελώς διαφορετική εκδοχή για το θάνατο του. Σύμφωνα με αυτή, ο πιλότος αυτός σκοτώθηκε εκείνη μέρα, Δευτέρα 14 Δεκέμβρη ᾽43, όμως ο θάνατος του ήρθε από μια νάρκη που πάτησε στην περιοχή του τηλεγράφου!
Μάλιστα το νεκρό σώμα του πετάχτηκε πάνω στο καλωδιακό κέντρο και κανένας δεν τολμούσε να μαζέψει τον νεκρό. Τελικά το πήραν οι Γερμανοί και το παρέδωσαν στους Ιταλούς για να το θάψουν. Καμιά από τις δυο εκδοχές δεν υπάρχει τρόπος να επιβεβαιωθεί.
Η τελευταία και σημαντικότερη επιστολή ντοκουμέντο, γραμμένη από τον Vittorio Sancristoforo 23 ημέρες πριν το θάνατο του.
21-XI-43, αγαπημένοι μου,
έπειτα από περίπου τρεις μήνες αναγκαστικής σιωπής μπορώ να πω ότι είμαι καλά και το ίδιο ελπίζω για όλους σας.
Έμαθα ότι βομβαρδίστηκε η Γένοβα, Θα ήθελα να σας συμβουλεύσω να είστε πολύ προσεκτικοί. Σας νοσταλγώ και νιώθω μεγάλη έλλειψη από τη στοργής σας.
Αλλά εξακολουθώ να είμαι δυνατός και γεμάτος πίστη, πίστη και ελπίδα στο μέλλον.
Είμαι βέβαιος ότι, παρά τα γεγονότα των ημερών αυτών θα εξακολουθήσουμε να είμαστε τυχεροί και θα έχουμε την ευκαιρία να ξανα αγκαλιαστούμε.
Ο αδελφός μου, ο Tino; Δεν έχω μάθει τίποτα για κείνον, αν έχει την ευκαιρία να μου γράψει, να στείλει τα νέα του.
Πόσα γεγονότα, πόσες εμπειρίες σε τόσο λίγους μήνες! Θα έπρεπε να γράψουμε ένα μυθιστόρημα. Ας ελπίσουμε ότι, μια μέρα, κάποτε θα μπορέσουμε να το διηγηθούμε...
Για δυόμισι μήνες δεν βρίσκομαι το νησί της... (Το όνομα κομμένο από τη λογοκρισία),
Αλλά θα υπάρξει ένα αίτημα για αεροπλάνο και σε λίγες μέρες θα μετακινηθώ ξανά εκεί. Δεν ξέρω τι άλλο να σας πω, γιατί ο ουρανός είναι ακόμα τόσο πολύ θολός!!
Έχω κρυφή αγωνία μα και την ελπίδα μου ότι είστε όλοι καλά, όλα τα υπόλοιπα δεν έχουν μεγάλη σημασία.
Αγαπημένε μου μπαμπά, αγαπητή θεία Elisa, ελπίζω ότι σύντομα θα έρθει η ηρεμία.
Δεν γνωρίζω αν μπορείτε να μου γράψετε, ο αριθμός μου αναγράφεται πάνω στο φάκελο της επιστολής.
Τίποτε άλλο δεν μου μένει παρά να σας στείλω την πιο ζεστή αγκαλιά γεμάτη από τα φιλιά μου.
Domenico Vittorio Sancristoforo, 21 Νοέμβρη 1943.
Μετά το Armistizio (ανακωχή, 8 Σεπτέμβρη ᾽43) 70 επιταγμένα υδροπλάνα Cant Z 506 συνέχισαν να επιχειρούν, αυτή τη φορά είχαν περάσει σε όλη την Ευρώπη μέσα σε γερμανικά χέρια. Είχαν κύρια αποστολή τους τη διάσωση και τη μεταφορά τραυματιών.
Ένα από αυτά ήταν στην ομάδα του 2ου Σμήνους της 125ης Μοίρας Αναγνώρισης (2./Aufklärungsgruppe 125) της Luftwaffe και ξεκινούσε από την Κάρπαθο για μια ακόμη αποστολή με τους παρακάτω επιβαίνοντες:
Κυβερνήτης Domenico Vittorio Sancristoforo (+)
Συγκυβερνήτης Uffz. Werner Schmidt του 2ου Σμήνους της 126ης Μοίρας της Luftwaffe (+)
Uffz. Fritz Sardemann (+)
Ogfr. Johann Wulf (+)
Ogfr. Erich Buschke (+)
Uffz. Schuh
Το υδροπλάνο είχε φύγει από την Κάρπαθο και πετούσε με κατεύθυνση για την Κρήτη (κάπου γύρω από την Κάσο) όταν εντοπίστηκε από 4 Βρετανικά μαχητικά Beaufighter (RAF 47th Squadron), εκείνα δεν έχασαν χρόνο επιτέθηκαν. Τα ελαφρά βομβαρδιστικά Beau ήταν γρηγορότερα, μπορούσαν να αναπτύξουν μεγάλη ταχύτητα, που έφτανε τα 488 km/h, επίσης είχαν μεγαλύτερη ικανότητα ελιγμών, ενώ το βαρύτερο τρικινητήριο υδροπλάνο, ξύλινης κατασκευής, έφτανε τα 350 km/h, έτσι η μάχη ήταν ξεκαθαρισμένη από την αρχή.
Ο Ερωδιός δεν κατάφερε να ξεφύγει, χτυπήθηκε, έπεσε και βυθίστηκε μια για πάντα στη θάλασσα.
Μετά την ανάγνωση των 3 επιστολών γίνεται φανερό ότι ο πιλότος δεν είχε ιδιαίτερη δέσμευση στα ιδανικά των φασίστων.
Στα γράμματα του ο Vittorio Domenico Sancristoforo μιλάει με νοσταλγία για την Ιταλία, στεναχωριέται για τους βομβαρδισμούς, και ανησυχεί για την οικογένειά του που δεν παραμελεί να της στέλνει όλο το μισθό του!
Οι επιστολές του είναι λογοκριμένες, γράφει ότι ελπίζει, πιστεύει πως όλα μοιάζουν με ένα κακό όνειρο και σύντομα η ειρήνη θα αγκαλιάσει τους λαούς!
Η ανηψιά του, η Anna Maria, είναι σίγουρη, τα δυο αδέλφια ήταν παιδιά με όνειρα και τις επιθυμίες τους, χωρίς να έχουν σαφή πολιτική συνείδηση, ούτε υπέρ μα ούτε και κατά του φασισμού και οι δύο αγαπούσαν με αφοσίωση την οικογένειά τους, την πόλη και τη χώρα τους.
Ένας άγνωστος γείτονας που γεννήθηκε στο απέναντι σταυροδρόμι!
Ο Vittorio χάθηκε στο ξεκίνημα μιας βδομάδας, μια Δευτέρα και θα μπορούσε να είμαι εγώ, εσύ ή ένας καλός αγαπημένος φίλο.
Μα ήθελε τόσο πολύ να πει την ιστορία...
Μαρτυρίες
Anna Maria Dobrung Sancristoforo
Μετάφραση επιστολών
Νικόλαος Κλειτσίκας
Πηγές
Un giorno alla volta. Diario di prigionia (1943-1945). Antonio Miceli, 2010
Η Κάρπαθος στον Β᾽παγκόσμιο Πόλεμο. Μανώλης Γ. Κασσώτης, Αθήνα 2007
Η ιστορία του Επαναστατικού Απελευθερωτικού Κινήματος Καρπάθου. Ντίνος Αντ. Μελάς Αθήνα 2012
Φωτογραφίες του υδροπλάνου Cant Z 506: www.alieuomini.it/
Πληροφορἰες για το Cant Z 506: www.pliniogallinaro.com/?p=41
Οργάνωση της Regia Aeronautica: www.dodecaneso.org/regiainegeo.htm