Νίκος Παπατάκης: ο αναρχικός ποιητής

Στην σκοτεινή περίοδο της αποστασίας ένας αιώνιος έφηβος δυναμικός και χιουμορίστας προσγειώθηκε στο άνυδρο τοπίο της Αττικής και κατέκτησε όλους όσους συνάντησε στο πέρασμά του. Αυτός ήταν ο Νίκος Παπατάκης, ο θρύλος του La Rose Rouge, παντρεμένος με τις γοητευτική Ανούκ Αιμέ, που επιστρέφει σε μια πατρίδα που δεν είχε γνωρίσει ποτέ.
LOUISA GOULIAMAKI via Getty Images

Τη βδομάδα 12-17 Δεκεμβρίου οργανώνεται στη Ταινιοθήκη της Ελλάδος, το αφιέρωμα «Νίκος Παπατάκης ο αναρχικός ποιητής». Η προσωπικότητα και η Τέχνη αυτού του μοναδικού δημιουργού εξακολουθούν να προκαλούν το ενδιαφέρον τόσο των ειδικών όσο και των φίλων του κινηματογράφου.

Στην σκοτεινή περίοδο της αποστασίας ένας αιώνιος έφηβος δυναμικός και χιουμορίστας προσγειώθηκε στο άνυδρο τοπίο της Αττικής και κατέκτησε όλους όσους συνάντησε στο πέρασμά του. Αυτός ήταν ο Νίκος Παπατάκης, ο θρύλος του La Rose Rouge, παντρεμένος με τις γοητευτική Ανούκ Αιμέ, που επιστρέφει σε μια πατρίδα που δεν είχε γνωρίσει ποτέ για να γυρίσει τους συγκλονιστικούς Βοσκούς (1967) όπου, κατά την Αγλαΐα Μητροπούλου, «το θέμα της βίας και οι σχέσεις κύριου- υπηρέτη επανέρχονται σε μια ιστορία τοποθετημένη στη σύγχρονη Ελλάδα και ειδικά στον αγροτικό χώρο».

Το 1963 είχε ήδη ταράξει τα νερά της Γκωλικής Γαλλίας μεταφέροντας στην οθόνη τις «Δούλες» του Ζαν Ζενέ, με την ταινία του Οι άβυσσοι, μια ελεύθερη διασκευή του εγκλήματος των αδελφών Παπέν. Τo έγκλημα αυτό είχε ήδη γοητεύσει τους Σουρεαλιστές και τον Ζακ Λακάν, αλλά και η μεταφορά του θα ερμηνευτεί από τον Σαρτρ και την Μποβουάρ σαν μια σαδική και επαναστατική χειρονομία. Η ταινία επιλέχτηκε στο Φεστιβάλ των Καννών το 1963 να εκπροσωπήσει την Γαλλία με απόφαση του υπουργού πολιτισμού Andre Malraux.

Η επιλογή αυτή προκάλεσε σκάνδαλο , «τη μάχη των αβύσσων» με φανατικούς επικριτές όπως τον Πρόεδρο της Ένωσης Γάλλων Παραγωγών Francis Cosne, τον υπουργό Habib Deloncle τους κριτικούς Jean Rochereaux και Robert Chasal. Αλλά και φανατικούς υποστηρικτές όπως τον ζωγράφο Bernard Buffet και την πλειοψηφία των κριτικών όπως τον Jean de Baroncelli και τον Michel Aubriant που εκστασιάζονται από τη δεξιοτεχνία στη διεύθυνση ηθοποιών και την εκρηκτική μυθοπλαστική καινοτομία.

Η ερμηνεία αυτή της διαμάχης πρέπει να αναζητηθεί στο γεγονός ότι ο Παπατάκης επιμένει σε μία απόλυτα καλλιτεχνική προσέγγιση και αλλά και επιδιώκει να εκπροσωπήσει επίσημα τη χώρα που τους χειρισμούς της στον πόλεμο της Αλγερίας καταδίκαζε . Η ταινία Gloria Mundi (1975/2005),θα προκαλέσει και αυτή διαμάχες και απαγορεύσεις. Βασισμένη στην υπόθεση Djamila Boupacha, μιας νεαρής Αλγερινής που υποβλήθηκε σε αφάνταστα βασανιστήρια από του Γάλλους αποικιοκράτες, η ταινία προχωρούσε σε μια ανατομία της εξουσίας και των βασανιστηρίων στη βάση κάθε κοινωνικού δεσμού.

Το αποτέλεσμα να προκαλέσει βίαιες αντιδράσεις και όταν βγήκε στους κινηματογράφους στο Παρίσι να εκραγεί μια βόμβα στον ένα και να εξουδετερωθεί στον άλλο. Η φωτογραφία (1986) και Οι ισορροπιστές (1991) είναι ταινίες της περιόδου της ωριμότητας του σκηνοθέτη όταν το σκάνδαλο της εξέγερσης έχει υποκατασταθεί από την αμείλικτη απεικόνιση της ειμαρμένης. Τέσσερα χρόνια μετά το θάνατό του, σε μια περίοδο οδύνης, κρίσης και περισυλλογής, το καθήκον να ξαναδιαβάσουμε το έργο του αναρχικού ποιητή γίνεται επιτακτικό.

Το αφιέρωμα της Ταινιοθήκης περιλαμβάνει την πλήρη φιλμογραφία του σκηνοθέτη, τις δύο ταινίες που γύρισε ως παραγωγός, δύο ντοκιμαντέρ για το έργο του και το θρυλικό Το Κόκκινο Ρόδο στο οποίο υποδύεται τον εαυτό του. Τέλος, στο αφιέρωμα προβάλλεται και η Βιριδιάνα του Λουίς Μπουνουέλ, αγαπημένη ταινία του Παπατάκη από έναν σκηνοθέτη με τον οποίο εμπνέεται και έχει μια έντονη πνευματική συγγένεια.

Δημοφιλή