Στην Ελλάδα, η περυσινή χρονιά ξεκίνησε με μία εκλογική διαμάχη που έφερνε στο προσκήνιο το ζήτημα απονομιμοποίησης των πολιτικών που εφαρμόστηκαν στη χώρα μας και οι οποίες έφεραν τη σφραγίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτό το ρεύμα εκφράστηκε μέσα από την μεγάλη νίκη του ΣΥΡΙΖΑ που σημείωσε το μεγαλύτερο εκλογικό ποσοστό από το 2009 και μετά. Το βράδυ της 25ης Ιανουαρίου ο Αλέξης Τσίπρας από τα Προπύλαια δήλωνε πως ο ελληνικός λαός κατήργησε τα μνημόνια της λιτότητας με την ψήφο του.
Ωστόσο, δεν παρατηρείται μόνο στην Ελλάδα αυτή η λογική της αντίδρασης σε αυτό που έχει καθιερωθεί ως η ενδεδειγμένη λύση για τις χώρες της Ηνωμένης Ευρώπης. Οι Εργατικοί του Τζέρεμι Κόρμπιν έστριψαν το τιμόνι περισσότερο προς τα Αριστερά για να αντιμετωπίσουν τον Κάμερον, ο οποίος εκφράζει την πολιτική που ακολουθεί η Ευρώπη που έχει επηρεασθεί από το πρόγραμμα των ηγεμονικών συντηρητικών δυνάμεων. Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού ο δεύτερος πιο δημοφιλής υποψήφιος των Δημοκρατικών για το χρίσμα του υποψήφιου προέδρου μιλά για «δημοκρατικό σοσιαλισμό», μία φράση που είναι δυνατόν να προκαλέσει ρίγος ανησυχίας σε ένα μεγάλο μέρος των Αμερικανών ψηφοφόρων.
Παράλληλα, η άνοδος της Ακροδεξιάς στη Γαλλία, του Κομμουνιστικού Κόμματος στην Πορτογαλία και των Podemos στην Ισπανία, δείχνουν την άνοδο μίας τάσης αμφισβήτησης της ικανότητας των κομμάτων εξουσίας να υλοποιήσουν πολιτικές που εξυπηρετούν τα συμφέροντα των πολιτών. Ωστόσο, θα ήταν παράδοξο να αναφερόμαστε σε ένα κοινό μοτίβο που τέμνει κάθετα όλες τις χώρες της Δύσης. Αναμφίβολα υπάρχει μία συζήτηση αμφισβήτησης των πολιτικών εξαιτίας της Κρίσης στην οποία έχει επέλθει το σύστημα που διαχειρίζονται. Ωστόσο, αυτό γίνεται ορατό στις χώρες που η Κρίση έχει επηρεάσει σημαντικά. Στη Γερμανία οι Χριστιανοδημοκράτες απολαμβάνουν ευρείας νομιμοποίησης και το SPD συγκυβερνά μαζί τους. Παράλληλα, ο ριζοσπαστισμός που εκφράζει ο Κόρμπιν δεν μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι θα διατηρηθεί αν ο τελευταίος γίνει στο μέλλον πρωθυπουργός.
Όσον αφορά την ελληνική περίπτωση είδαμε πως ο ριζοσπαστισμός της κυβέρνησης έχασε την μάχη με την ευρωπαϊκή ελίτ και δεν σημειώθηκε κάποια αντίδραση απέναντι σε αυτό. Η οργανωμένη πολιτική δύναμη της Λαϊκής Ενότητας έμεινε εκτός Βουλής και τα μόνα κόμματα που εκφράζουν απόψεις αντίθετες στον ευρωπαϊκό κανόνα είναι το Κομμουνιστικό Κόμμα και η Χρυσή Αυγή. Συνεπώς, η αξία του ριζοσπαστισμού επαφίεται και στη δυνατότητα επιτυχίας όσων προβάλλει. Στην Ελλάδα κάτι τέτοιο δεν συνέβη και η κοινωνία φαίνεται να έχει συνειδητοποιήσει πως από μόνος του δεν είναι μία λύση. Βέβαια, αν στο μέλλον εκφραστεί κάποια νέα ιδέα στη λογική της σύγκρουσης με την καθεστηκυία τάξη και η οποία θα έχει εναλλακτική για την υλοποίηση όσων υπόσχεται δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τι θα συμβεί.
Ωστόσο, τα προβλήματα που έχει να αντιμετωπίσει η Ευρώπη πληθαίνουν. Τρομοκρατία, προσφυγικό και ανεργία είναι ζητήματα που μπορούν να ενεργοποιήσουν την κίνηση του κόσμου προς την άκρα Δεξιά ή την άκρα Αριστερά, αν και το τελευταίο φαντάζει δύσκολο ή απίθανο. Ποιο μπορεί να είναι το μέλλον των κεντρώων κομμάτων σε μία τέτοια συνθήκη; Σχετικά με την τρομοκρατία και το προσφυγικό δεν υπάρχει κάποιος ιδιαίτερος λόγος για να πιστέψουμε πως τα συστημικά κόμματα δεν μπορούν να δώσουν μία απάντηση. Η τήρηση της νομιμότητας και η περίθαλψη των μεταναστών με ανθρώπινα κριτήρια μπορούν να εκφραστούν ταυτόχρονα σε Κεντροαριστερά και Κεντροδεξιά. Το μεγάλο ζήτημα είναι η ανεργία. Θα πρέπει οι συγκεκριμένες πολιτικές δυνάμεις να απαντήσουν στην οικονομική κρίση, όπως απάντησαν στην κρίση του στασιμοπληθωρισμού τη δεκαετία του 1970. Συνεπώς, οι κυρίαρχες δυνάμεις είναι αυτές που έχουν «και το μαχαίρι και το καρπούζι».
Τέλος, η Ευρωπαϊκή Ένωση οφείλει να αναστοχαστεί σχετικά με αυτά που επιδιώκει και αναφορικά με εκείνο που σκοπεύει να μετεξελιχθεί. Σε μία κατάσταση ασαφή σχετικά με τις δυνατότητες δράσης των εθνικών κυβερνήσεων και την λειτουργία των ευρωπαϊκών θεσμών για το ευρύ κοινό το μόνο που καταφέρνει είναι η στασιμότητα. Η λύση για την Ευρώπη είναι η περαιτέρω ένωση χωρίς να υποβαθμίζονται τα λεγόμενα αδύναμα κράτη. Όμως, δεν μπορούμε να μιλάμε για μία ενοποίηση χωρίς την λαϊκή δημοκρατική νομιμοποίηση. Η απάντηση της Ε.Ε. σε αυτό θα μπορούμε να είναι η ενδυνάμωση του δημοκρατικά εκλεγμένου Κοινοβουλίου και μία δημοκρατική επιλογή εκπροσώπων στα υπόλοιπα όργανα.
Το 2016 που μόλις καλωσορίσαμε δεν αναμένεται να φέρει μαζί του σημαντικές αλλαγές τόσο στην Ελλάδα, όσο και στην Ευρώπη. Στην πρώτη περίπτωση ακόμη και αν κυβέρνηση «πέσει», δεν φαίνεται στον ορίζοντα κάποια άνοδος μιας ριζοσπαστικότερης λύσης. Στην Ευρώπη δεν θα έχουμε εκλογές σε καμία μεγάλη χώρα για να διαπιστώσουμε κάποια σοβαρή άνοδο των ριζοσπαστικών δυνάμεων. Οι μόνες χώρες που έχουν εκλογές είναι η Ιρλανδία και η Ρωσία, χωρίς να αναμένονται εκπλήξεις. Επίσης, στις Ηνωμένες Πολιτείες η προεδρική εκλογή δεν αναμένεται να αλλάξει σημαντικά σε σημείο ριζοσπαστικής μεταστροφής όσα ήδη γνωρίζουμε. Παρόλα αυτά, θα έχει ενδιαφέρον η απάντηση των «κεντρογενών» κομμάτων στα προβλήματα που ενδεχομένως προκύψουν. Αν δεν δοθεί η απαιτούμενη απάντηση δεν αποκλείεται η νέα χρονιά να δημιουργήσει «κλίμα» για κάτι διαφορετικό στην πολιτική σκηνή που γνωρίζουμε.