Ήταν 09.47 το πρωί της 7ης Ιουλίου 2005, όταν εξερράγη βόμβα στο γεμάτο από κόσμο λεωφορείο της γραμμής 30, μόλις αυτό έφτασε στην Tavistock Square του Λονδίνου. Εξερράγησαν τέσσερις συνολικά βόμβες από μέλη της Αλ Κάιντα, ως αντίποινα για τη συμμετοχή της Μ.Βρετανίας στην εισβολή στο Ιράκ και το Αφγανιστάν.
Συνολικά έχασαν τη ζωή τους 52 άνθρωποι, ενώ περισσότεροι από 770 τραυματίστηκαν. Το σοκ για τη βρετανική κοινή γνώμη ήταν μεγάλο. Δέκα χρόνια μετά, μια έρευνα του Τμήματος Ψυχολογίας του Πανεπιστήμιου του Κεντ με τίτλο "How the July 7, 2005, London Bombings Affected Liberals' Moral Foundations and Prejudice", έρχεται να ερμηνεύσει τις κοινωνικές συνέπειες του γεγονότος, επισημαίνοντας τη διαφορά στην αντίδραση μεταξύ εκείνων που ιδεολογικά προσδιορίζονται ως φιλελεύθεροι ή συντηρητικοί.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, η επίθεση είχε σοβαρές επιπτώσεις στη συμπεριφορά των πολιτών και την ιεράρχηση των θεμελιωδών ηθικών τους αρχών, ιδιαίτερα από εκείνους που αυτοπροσδιορίζονταν ως φιλελεύθεροι. Πιο συγκεκριμένα, παρουσιάστηκε ραγδαία αύξηση στην ιεράρχηση της αρχής του «ανήκειν» σε ένα σύνολο αλλά και αύξηση των προκαταλήψεων έναντι των Μουσουλμάνων και των μεταναστών. Την ίδια ώρα, το αίσθημα για ισότητα και Δικαιοσύνη μεταξύ όλων των πολιτών ιεραρχήθηκε εμφανώς χαμηλότερα σε σχέση με το χρονικό διάστημα πριν τις επιθέσεις, με τη μη ανεκτικότητα προς τους «ξένους» να αυξάνεται.
Το ενδιαφέρον στοιχείο είναι πως την ίδια ώρα που οι φιλελεύθεροι εμφάνιζαν έντονα πατριωτικά αισθήματα, εκείνοι που τοποθετούν τους εαυτούς τους στη συντηρητική πτέρυγα του πολιτικού φάσματος, δεν παρουσιάζουν καμία μεταβολή στην ιεράρχηση των ηθικών τους αρχών, ίσως επειδή σύμφωνα με την ερμηνεία, το αίσθημα της απειλής εμφανίζεται συνηθέστερα σε αυτούς. Η έρευνα καταλήγει με το (μεταξύ άλλων) συμπέρασμα, πως η μεταβολή αυτή στην ιεράρχηση οφείλεται στην έντονη και απροσδόκητη εμφάνιση του αισθήματος του φόβου, κάτι που προκαλεί έντονες κοινωνικές αλλαγές και μεταβάλλει την ιεράρχηση των θεμελιωδών αρχών των φιλελευθέρων.
Κάνοντας μια αυθαίρετη και δίχως ερευνητική τεκμηρίωση προβολή του αισθήματος του φόβου στα ελληνικά πολιτικά και κοινωνικά δρώμενα, μπορούμε να πούμε πως αυτός έφτασε στην κορύφωση του, τις εβδομάδες πριν το δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου. Εκείνες τις ημέρες, πρωταγωνιστές της αντίδρασης στην κυβέρνηση ήταν κυρίως πολίτες του φιλελεύθερου χώρου, οι οποίοι υποστήριξαν το «ΝΑΙ» με πάθος και εν τέλει στη μεγαλύτερη τους πλειοψηφία, σύμφωνα με τα δημοσκοπικά ευρήματα, συσπειρώθηκαν στη «συντηρητική» Νέα Δημοκρατία του Β.Μεϊμαράκη στις εκλογές του περασμένου Σεπτεμβρίου.
Αυτό που υποστηρίζω, είναι πως ενδεχομένως μπροστά στο φόβο της κατάρρευσης του ευρωπαϊκού προσανατολισμού της χώρας και της διακυβέρνησης από ένα κόμμα της Αριστεράς, οι φιλελεύθεροι ψηφοφόροι αντιδρούν εντονότερα.
Συσπειρώνονται εκλογικά στον ισχυρότερο πόλο, προκειμένου να αποτρέψουν το χειρότερο ενδεχόμενο, ακόμα και αν αυτός ο πόλος έχει συντηρητική βάση όπως η Νέα Δημοκρατία, κάτι που στην πράξη τους οδηγεί να υπερβούν ορισμένες από τις θεμελιώδεις κοινωνικές τους αξίες. Κάτι αντίστοιχο θα μπορούσε να πει κανείς πως συνέβη μεταξύ των δύο διαδοχικών εθνικών εκλογών του 2012, όπου το σχεδόν 9% που αθροιστικά είχαν λάβει η Δημοκρατική Συμμαχία της Ντ.Μπακογιάννη, η Δράση του Στ.Μάνου και η Δημιουργία Ξανά! του Θ.Τζήμερου, εξαϋλώθηκε υπέρ της «συντηρητικής» Νέας Δημοκρατίας του Αντώνη Σαμαρά στις επαναληπτικές εκλογές.
Ο φόβος συνεπώς αλλάζει τις κοινωνικές συμπεριφορές, ακόμα και αν αυτές αντιβαίνουν με τα βαθιά πιστεύω ενός πολίτη. Θα μπορούσε εύλογα όμως να αναρωτηθεί κανείς αν ένα αιματηρό γεγονός μπορεί να θεωρηθεί ανάλογο με τον ερχομό μιας - για πρώτη φορά - αριστερής κυβέρνησης στη χώρα. Προφανώς και όχι. Όμως, τι γίνεται σε περιόδους οξείας πολιτικής κρίσης και οικονομικής κατάρρευσης σαν αυτή που βιώνουμε; Ιδιαίτερα, αν αναλογιστεί κανείς πως αυτή η κυβέρνηση μέσα σε μόλις 12 μήνες έχει εξαπολύσει σφοδρή επίθεση στα συμφέροντα και την επιβίωση των ελεύθερων επαγγελματιών. Ουσιαστικά εκείνων δηλαδή, που βρίσκονται περισσότερο κοντά στις φιλελεύθερες ιδέες και δεν έχουν καμία εξάρτηση από τον εναγκαλισμό με το κράτος.
Ίδωμεν. Οι επόμενες εκλογές ίσως να είναι μια πρώτη καλή άσκηση για να απαντήσει κανείς.